Moldiiar SERIKBAEV, geolog: Qazaqstan kartasyn özımız dūrystap, qaita jasauymyz kerek

– Bızde qazaqtyŋ jer-suyn, tau-tasyn, taǧy basqa tabiǧi bailyǧyn arqau etken jönı tüzu oqulyq joq. Geografiianyŋ bas qūraly karta bolsa, onyŋ da jetısıp tūrǧany şamaly. Elımızdı, jerımızdı alǧaş özımız tanyp, sodan soŋ özgege tanytamyz desek, karta mäselesın jadymyzdan şyǧar­maǧanymyz dūrys. Karta degende, ärine, tek geografiialyq kartany ǧana emes, geobotanikalyq, paleobotanikalyq, zoo­geografiialyq, ekonomikalyq, fizika-geografiialyq, landşaftyq, seismikalyq, geoekologiialyq, geofizikalyq, gidro­geologiialyq, tektonikalyq, minera­lo­giialyq, qazba bailyqtar, su resurstary, januarlar, ösımdıkter düniesı, gemo­mor­fologiialyq, topyraqtanu, arheo­logiialyq, tarihi, meteo­rologiialyq, klimatologiialyq kartalardy qaperge ūstaǧan maqūl. Iаǧni bızge ūlttyq keşendı derbes kartografiialyq fabrika aşu qajet. Ūlttyq poligrafiialyq-kartografiialyq ortalyqtyŋ joqtyǧynan qazır köptegen nysannyŋ attary būrmalanyp jür. Anyǧyraq aitsaq, olar orys trans­kripsiiasynda orysşa jazylyp, älemge taralyp otyr. Bıle bılsek, būl – ūltty­ǧy­myzǧa, eldıgımızge ülken syn. – Endeşe, osy kartografiia ǧylymy turaly keŋırek aita ketseŋız. Mysaly, kartanyŋ jasaluy, jaŋalanuy degen siiaqty mäselelerge bız qanşalyqty män berıp jürmız? – Eŋ masqarasy, bızde arnaiy oqu orny tūrmaq, klassikalyq, ırgelı kartografiia fakultetı joq. Ǧylymi-zertteu orta­lyq­tary bolmasa, özge memle­kettermen qalai bäsekelesemız?! 1994 jyly Qazaqstannyŋ karto­gra­fiialyq fabrikasyn aşu jönınde qauly şyqqan. Sol qauly 11 jyldan keiın ıske asyp, fabrika qūryldy. Men sol jerde jūmys ıstegen kezde Qazaqstannyŋ 14 oblysynyŋ äkımşılık-aimaqtyq kartasy jasaldy. Älı de jasalyp jatyr, jaŋa ter­minder qoldanyluda. Bıraq būrmalauşylyq köp. – Şetelderdıŋ karta jasaudaǧy täjıribesın barlap, baqylap körgen kezıŋız bar ma? – Amerika Qūrama Ştattaryna bar­ǧanymda düniejüzınıŋ atlasyn satyp aldym. Ondaǧy keibır ataular bızdıŋ aityp jürgenımızden basqaşa berılgen. Mysaly, Soltüstık Mūzdy mūhit degenımızdı olar – Arktika mūhity, al Tynyq mūhitty Pasi­fik deidı eken. – Mysaly, özıŋız aityp otyrǧan osy kartanyŋ bızdıkılerden qandai artyq­şylyǧy bar? – Būl kartanyŋ artyqşylyǧy, barlyq memlekettı öz atymen atap jazǧan. Mäse­len, bız Qytaidyŋ ortalyǧyn Pekin deimız ǧoi, mūnda ol Beijin dep jazylǧan, iaǧni är ūlttyŋ öz tılıne jaqyndatyp aitqan. Taǧy bır erekşelıgı, belgılı bır memlekettıŋ territoriiasyn körsetkende sol halyqtyŋ negızgı atynan alys ketpegen. Mysaly, Şveden, Finlandiia, Romaniia, Türkiia, Australiia dep būrmalamai bergen. Qazaqstan Qazaqstan bolyp tūr. Äitpese Kirgizskaia step dep qoia salatyndar da bar ǧoi. Sondai bır kartany kezınde özım synap jazǧanmyn da. AQŞ-tyŋ ǧylymi-kartografiialyq orta­lyqtary şyǧarǧan kartalarda mū­hittar astyndaǧy su jotalaryn da körsetıp qoiǧan. Al bızdıŋ atlastarda onyŋ bärı joq. – Endı osy saladaǧy kem-ketıkterdı tüzeudıŋ, olqylyqtardy jöndeudıŋ joly qandai? – Memlekettık qūrylymdy jüiege keltırmeiınşe, ıs oŋalmaidy. Bızde kar­tografiia ǧylymynyŋ baǧyttaryn anyqtau, qarjy mäselesın retteu dūrys deŋgeide emes. Bäsekelesetın ūiymdar joq, Karto­grafiia jönındegı düniejüzılık assosia­siianyŋ müşesı emespız. Şetelderde ötıp jatatyn ülken forumdarǧa qatysyp, bızdıŋ önımderımızdı körsetetın, synǧa salatyn ökıl joq. Mysaly, kartografiianyŋ prob­lemasyn ekonomist baryp aita almaidy ǧoi. Jalpy, bızde sala-salany büge-şıgesıne deiın oqytatyn maman da joq. Paleon­tologiia, palinologiia, paleozoologiia, paleobotanika jäne qazba bailyqtardy esepteitın kurstar boluy kerek. Sonyŋ barlyǧyn qysqartyp tastaǧan. – Özıŋız joǧaryda aitqandai, qalai bolǧanda da bızde kartalar jasalyp jatyr. Solardyŋ naqty kemşılıkterı qandai? – Negızı, halyqtyq karta jasau üşın bükıl Qazaqstandy aralap şyǧu kerek. Bızde är oblysty, är audandy bıletın mamandar jetkılıktı. Jasy 80 men 90-nyŋ arasyndaǧy şaldar erteŋ dünieden ketedı. Solardy paidalanu kerek. Mysaly, Kenesarynyŋ denesın ızdegen kezımızde jasy 85-ke kelgen Kenje Demeuov degen aqsaqaldy ertıp alyp, Qyrǧyz Alatauynyŋ bes özenın araladyq. Sol kısı Kekılıkseŋgırde Kenesarynyŋ tu tıkken jerın körsettı. Sosyn şaiqas bolǧan Maitöbe, sarbazdarǧa qalqan bolǧan  Ūra­basy degen jerler de eş kartada joq. Solardyŋ bärın öz kartamda belgılep qoidym. Men kezınde Kenesary joryǧynyŋ kartasyn jasau kerek degenmın. Bıraq ol armanym ıske aspai qaldy. Jalpy, tarihty qalyptastyru üşın ärtürlı handardyŋ, batyrlardyŋ ülken joryqtarynyŋ kartasy boluy kerek. Tarihi taqyrypqa qalam tartqan ärbır jazuşynyŋ aldynda karta tūruy tiıs. Sarbazdar qai jerde, qai özen­nıŋ boiymen jürdı, attary qaida jaiyldy – onyŋ bärın auadan alyp jaza saluǧa bolmaidy. Tılımızdegı bırqatar terminder, jer-su attary osyndai qiian­keskı ūrystar men ırı tarihi oqiǧalar barysynda paida bolǧan. Mysaly, myŋ­basy, jüzbasy, elu­basy ataulary nemese «qarauylşy üi, qaraqşy, qarauyltöbe, sūm qaitty» siiaqty sözder qazaqta özdıgınen paida bolmaǧan. Sondai-aq Äbılqaiyrdyŋ dalasy, Qaban­bai tauy, Nauryzbai būlaǧy degendei jer-su attary da handarymyz ben ba­tyr­larymyzdyŋ, basqa da aituly tūl­­­­ǧa­­­­lary­myzdyŋ esımımen, erlıgımen bailanysty qoiylǧan. – Sondai tarihi ataulardyŋ būr­malanyp ketkenderın anyqtap, qaitadan qalpyna keltıruge de köp atsalysyp jürsız… – Patşalyq kezdıŋ oqymystylary qa­zaqtyŋ jer-su ataularyn, negızınen, dūrys körsetken. Olar 1880-1914 jyldar ara­lyǧynda qazaq jerıne pereselenderdıŋ keluıne bailanysty bülıngen. Odan keiıngı būrmalanuy tyŋ epopeiasy tūsynda boldy. Iаǧni qazaq jerınıŋ tarihi ataulary ädeiı alyp tastalyp, kıleŋ orys marşaldary men şovinisterınıŋ esımderı taŋylǧan. Ökınışke qarai, soltüstık aimaqtarda sol ataular älı saqtalyp tūr jäne būl jaǧdai tek soltüstıkke ǧana tän emes. Mysaly, Oŋtüstık Qazaqstan oblysyndaǧy Tülkıbas audanynda Şarap­kent degen auyl bar. Orta ǧasyrlarda ol jerde Törtkül degen qala bolǧan. Ar jaǧynda «Aqtaban, şū­byryndydan» qalyp qoiǧan Qarauyl­töbe, Qaraqşy, Ūrybūlaq degen jerler bar. Mūnyŋ bärı – sol şaiqas kezderınde baqylau punktılerı bolǧan jerler. Sol siiaqty qazır Ūryjardy – Ürjar, Mūqan­şyny Maqanşy dep qate aityp jürmız. Keŋestık kezde paida bolǧan Jaŋatalap, Alǧabas, Yntymaq tärızdı ataular da köp. Almaty tübındegı Malovodnoe auylynyŋ tarihi aty Atamqūl bi bolǧan. Osyny qanşa aitsaq ta, eşkım qūlaq aspai jür. Taǧy bır aitatyn närse, Ūzynaǧaş jaqta Qarasu degen jer bar. Sony Sarybai bi dep özgertıptı. Ar jaǧyndaǧy Qaraözektı Sauryq batyr dep qoiypty. Äiteuır, qazaq­şa bolsyn dep, qalai bolsa, solai özgerte beruge de bolmaidy, sanaǧa sıŋgen, būrynǧy atauy qoiylǧany abzal. Oŋtüstık Qazaq­standa Pogolevka degen jer bolǧan. Men sony qaita-qaita jazyp jürıp, Rabat degen atyn qalpyna keltırdım. Būrynda qalanyŋ ortasyn – şahristan, al qara şarualar tūratyn jaǧyn rabat dep ataǧan eken. Mūny aityp otyrǧanym, tarihi atty qalpyna keltıru kerek, jer-suǧa ärkımnıŋ öz tuysqanynyŋ, ata-babasynyŋ atyn beruıne jol bermeu qajet. – Sız bükıl Qazaqstan boiynşa būr­malanǧan ataulardyŋ bärın bılesız be? – Özım turaly aita berudıŋ qajetı joq. Alaida bıraz atty qalpyna keltırdım de. Mysaly, Qostanai oblysyndaǧy Komsomol audanyn Qarabalyq dep özgertkızdık, Aqtöbedegı Qandyaǧaştyŋ, Şalqardaǧy Älım taudyŋ tarihi atyn qaitardyq. Jambyl oblysyndaǧy Baizaq audanynyŋ düniege keluıne atsalystym. Bıraz adam: «Baizaq degen kım?» – dep qarsy boldy. Osy öŋırdegı Sarykemer, Jualy, T.Rysqūlov audandarynyŋ attary da orysşa bolǧan, solardy auystyruǧa da aralastym. Aita bersek, mūndai jaittar öte köp. – Soŋǧy kartalaryŋyzdyŋ bırınde «belgılı bır eldı mekendı, jer-su at­taryn qysqaşa tarihymen qosa körsettım» dep edıŋız. Sol bekıtıldı me? – Onomastikalyq, terminologiialyq komitetter ony bekıtıp, kartadaǧy jer-su attary qysqaşa mätınımen şyqty. Endıgı jönge kelmei jatqany – Almatynyŋ maŋaiy. Mysaly, Moika degen özennıŋ aty – Basqara su, Sultanka degen özen Sūltanbek boluy kerek. Gornyi gigant – Alyp tau sovhozy degen söz. Ony qazır Tauly qyrat dep jür. Qyrat emes, tep-tegıs jer ǧoi ol! Sosyn qazırgı Nūrly tau dep jürgenderınıŋ tarihi aty Qūmdan töbesı bolǧan. Ol özı – arheologiialyq eskertkış sanatyndaǧy jer, sol maŋaidan būryn köne qūmyralar tabylǧan. Türksib degen taǧy bır tarihi atauly jer qazır Nūrtöbe atalyp jür. Osyndai attar köbeiıp bara jatyr. Qaraǧaily özenı 1787 jyldan berı bar. Soǧan qaramastan, bügınde ony Qarǧaly dep jür. Onomastikalyq komissiianyŋ 1997 jylǧy şeşımı boiynşa, Kamenskoe pla­tony Terısbūtaq tauy dep özgerttık. Al Verh­niaia Kamenka, Nijniaia Kamenka degenderdıŋ tarihi aty – Tastybūlaq. İ.Muşketovtıŋ «Ver­nenskoe zemletriasenie» degen, 1887 jyly jasaǧan kartasy bar. Tastybūlaq degen atau tıptı sol kartada da körsetılgen. Sosyn men «Jıbek joly» atauyna qatysty da köp aityp jürmın. Negızı, Raiymbek daŋǧylynyŋ bastalatyn jaǧy Jıbek joly boluy kerek te, ol Qūlja trassasyna jalǧasyp ketuı tiıs. Bızde ol ortasynan üzılıp qalǧan. Mıne, osy mäseleler jönge kelmei jatyr. Taǧy bır jait, respublikalardyŋ ara­synda kelısımdık attar joq. Mysaly, Reseidıŋ Samara oblysynda Jalpy syrt degen at bar. Sol siiaqty tastaqty syrt, kökşıl syrt degen siiaqty syrttar köp. Ol jerde de türkı halyqtary tūrady ǧoi. Jaiyq özenınıŋ bergı jaǧyn qarasaŋ, Or-Elek syrtyn Or-Elek qyraty dep aitady. Syrttyŋ jalǧasy ana jaqta jatyr. Sosyn barlyq jerde üstırt degen at bar. «Üstırt boluy üşın astyrt boluy kerek. Qa­zaqta osy künge deiın astyrt qalyp­tas­paǧan», – dep mūny Levşin baiaǧyda aityp ketken. Iаǧni bızdıŋ oipat, oiystarymyz astyrt boluy kerek. Biık tauda üstırt köbeiıp kettı. Biıktıgı 2500-3500 metrlık biık taular üstırt bolmaidy. Būqtyrma özenınıŋ şyǧysynda, Altai Respublikasynda Ukok degen tau bar. Ol üstırt emes. Qazaqta Kök jota, Kök jon, Qara jon degen ūǧymdar bar, ol tegın aitylmaǧan. Ukok Jon jota boluy tiıs, iaǧni biık taulardaǧy tep-tegıs jerlerdı jon, jota deu qajet. Qazaqta Aq tekşe, Jaman tekşe, Abdyra tekşe degen de ataular bar. Orysşa aitqanda, pred­gorniaia stupen, iaǧni tekşe nemese baspal­daq. Karta jasa­ǧanda osyny eskeru kerek. Men Katonqaraǧai jaqtan bastap, Sarym­saqty, Tautekelı, Naryntau, Jetısu Alatauy­nyŋ bärınıŋ tekşelerın kördım. Qyrǧyz Alatauy, Talas Alatauy, Ögem, Qarjantau, Qaratau – bärınde tekşe bar. Sol tekşe taulardy kartaǧa kırgızgımız kelmeidı. Söitıp, üstırt, syrt degen siiaqty qalyp­taspaǧan ataular qaptap ketken. Taudyŋ eŋ bırınşı vertikaldy qimasy – şyŋ, odan keiın – küreŋse. Küreŋ­se – şyrşaǧa deiıngı, mük ösetın, biık jer. Odan keiın bökter, betkei, tekşeler ketedı. Kökşetau jaqta taudyŋ etegın salpyq deidı eken. Mıne, qazaqtyŋ özınıŋ ūǧymynda bar osyndai ataulardyŋ bärın kartaǧa engızıp, paida­lanuymyz kerek. Qarap tūrsaq, barlyq jerde üstırt pen tekşe, su airyq­tary şatastyrylǧan. Osy uaqytqa deiın Ile Alatauy deimız, būl – Zailiiskii Alatau degen orysşa ataudyŋ audarmasy. Men ony barlyq kartada Almaty-Alatau jotasy dep qoldandym. – Keibır ataulardyŋ memleket­aralyq deŋgeide jüiege keltırıluı tiıstıgın aittyŋyz. Osyǧan naqtyraq toqtalyp ötseŋız… – Mysaly, Kaspii maŋy oipaty deidı. Al Kaspii maŋynyŋ şekarasy Oral qalasynan ärı qarai, Reseidıŋ Saratov oblysyna deiın sozylyp jatyr. Būl törttık däuırde paida bolǧan: Q1, Q2, Q3, Q4 dep bölınedı. Bıraq şekarany sonyŋ tek keiıngısımen körsete salǧanbyz. Osyndai sauatsyzdyqtyŋ saldarynan tabiǧi şekara bülınıp tūr. Taǧy bır qatelık  taulardyŋ kartada beinelenuıne qatysty. Mysaly, olardyŋ da jasy, kärısı bar. Soǧan bailanysty bederlık, jastyq jalǧastyq degen bolady. Köpşılıgımız onysyna qaramai, jalǧaspaityn taulardy bır-bırımen jalǧastyryp, bırıktırıp jıberemız, kartada mıngestırıp qoiamyz. Mäselen, Şyŋǧystau men Tarbaǧatai ekeuı jasty, olardy bırıktıruge bolady. Ar jaǧyndaǧy Sauyr-Maŋyraq jas. Alǧaşqylarynyŋ tüzılgenıne 600 mln jyl bolsa, Sauyr-Maŋyraqqa – 280-300 mln jyl. Sondyqtan audan­dastyrǧanda taulardyŋ jasyna, bederıne mındettı türde qarau kerek. Almaty Alatauy Sarytaumen bır zonaǧa jat­qyzylady. Bıraq bederlık jalǧastyq joq. Almaty Alatauy – qūz, al Sarytau jotasy tegıstelgen. Audandastyruda es­kerılmegen osyndai jaittar tolyp jatyr. – Bız sonda qazır mektepte osyndai kartalardy paidalanyp jürmız ǧoi? – İä. Kartada şalaǧailyq köp. Sol üşın Qazaqstan kartasyn dūrystap, özımız qaita jasauymyz kerek. Qostanai men Cheliabinsk oblystarynyŋ şekarasynda Zauralskoe plato degen bar. Qazaqşa audarǧanda, Oraldyŋ şyǧysyndaǧy üstırt deidı. Negızı, mūny üstırt deuge bolmaidy. G.İ.Bykov oǧan «Kustanaiskoe podniatie» degen anyqtama bergen, iaǧni köterılım. Ol törttık däuırde köterılgen, üstırtke bai­lanysty emes. Qos­tanaidaǧy su airyǧy da dūrys körsetıl­megen. Mysaly, Tobyl, Obaǧan özenderı soltüstıkke qarai aǧady. Al Torǧai basseinı oŋtüstıkte jatyr. Sonyŋ arasynda su airyǧy bar. Soǧan qaramaidy. Soltüstık qazaq jazyǧy Qostanai oblysyna sozylyp jatyr. Sol maŋdaǧy jap-jazyq, tep-tegıs jerdı Torǧai üstırtı dep körsetıp qoiypty. Özenderdıŋ qalai aǧatynyna da qara­maǧan. Jaŋaarqadaǧy İmanaq degen at Aimanaq eken, ol «Jaŋaarqa» kıtabynda tūr. Altaida Äli degen at bar, ony Aliisk dep qoiypty. Almatydaǧy «Baǧanaşyldyŋ» şyn atauy – «Baǧyn aşar». Mıne, mūndai jüiege kel­megen närseler öte köp. Sosyn Şym­būlaq, Qūmbel dep, olardyŋ da atyn qate aityp jürmız. Öitkenı tauda şym bolmaidy jäne qūm bolmaidy. Dūrysy Şyŋbūlaq jäne Künbel boluy kerek. – Sız Qazaqstannyŋ bükıl jerın ara­lap şyqtyŋyz ba? – Qazaqstannyŋ elın, jerın jan-jaqty bılu öte qiyn. Men 12 oblysty araladym, Altai jaqqa da bardym. Novosibirsk pen Krasnoiarskıde boldym. Nege Krasnoiarsk dedı eken desem, Qyzyl jar eken. Pale­ozoi erasynyŋ devon däuırınde paida bolǧan tau jynysy. Ony özım baryp kör­dım. Almaty maŋaiyndaǧy memlekettık ūlttyq tabiǧi saiabaq attarynyŋ bärı qate. Olar bır-aq atpen berıluı kerek. Qaraş jotasynyŋ üstıne kartalarda «Almaty Ile Alatauy saiabaǧy» dep jazyp qoiypty. Ol jerde Ile Alatauy joq, Qaraş jotasy sozylyp jatyr. Odan keiın – Baqai tauy, ar jaǧynda – Orta tau, Almaly, Sögetı, Ülken Būǧyty, Kışı Būǧyty. Onyŋ bärıne qara­maidy, jeke-jeke bölıp, keŋse qūryp alady. Negızı, bır taudyŋ boiynda bır-aq qoryq boluy kerek. – Özıŋız bolǧan sol 12 oblystyŋ kartasyn qazır jasai alar ma edıŋız? – Men kezınde 14 oblystyŋ kartasyn jasap bergenmın. Kartografiia mamandary bärın jasap jatyr, tük joq dep aituǧa bolmaidy. Kemşılıkterı de bar. Kartada qazır «qaqpa» degen söz köp qoldanylady, Joŋǧar qaqpasy, Jetısu qaqpasy deidı. Sony qaqpa emes, aŋǧar deu kerek. Öitkenı qaqpa bolsa, ol jeldı jıbermeidı. Al bızde Arystandy-Qarabas jelı, Şelektıŋ jelı degen siiaqty basqa da qatty jelder bar. Solardyŋ bärı aŋǧarmen ketedı. Sosyn qazır «azyq-tülık beldeuı» degen tırkes qoldanylyp jür. Negızı, «jerde beldeu joq, siyrda tebın joq» degen söz bar. Sonda «poiasty» ne deuımız kerek? Ärine, dana halqymyz bärın aityp ketken ǧoi, tek bız sony älı igere almai jürmız, köp närsege bılımımız jetpeidı. – Al kartany sauatty türde ärı jan-jaqty etıp jasau üşın ne qajet? – Karta jasau üşın, bırınşıden, tarihty tereŋ bılu qajet. Jer-su attaryn bılıp qana qoimai, sol jerlerdı basyp jüru kerek, onyŋ qūrylysyn bılu kerek. Sondai-aq şejırenı de bılu kerek. Karta – tarihpen, ädebietpen, mädenietpen tyǧyz bailanysty närse. Iаǧni karta jasau oŋai emes, oǧan ülken daiyndyq qajet. – Al bızde bılım beru, mamandar daiarlau jaǧy jetkılıksız deisız ǧoi… – Bızde qūrylym joq. Qai salanyŋ bolsyn jaqsy damuy üşın onyŋ basynda maman, iaǧni öndırıstıŋ egjei-tegjeiın, de­tal­daryn, problemasyn tereŋ bıletın adam otyruy tiıs. – Şetelderde kartaǧa qalai qaraidy? Olarda būl ädettegı närse sanala ma älde basqaşa közqaras qalyptasqan ba? – Karta degen barlyq damuymyzdyŋ ainasy siiaqty. Fransuz kartalarynyŋ erekşelıgı, olar anyqtamalardyŋ bärın kartaǧa tüsırıp qoiady. Sonyŋ bır elementın men paidalanyp, özım jasaǧan kartaǧa kırgızdım. Mysaly, Saryarqanyŋ ortalyǧy – Qaraǧandy, Qazaq jerınıŋ tarihi orta­lyǧy – Ūlytau, Euraziianyŋ ortalyǧy – Altai, Ortalyq Aziianyŋ ortalyǧy – Moŋǧol-Altai jotasy t.b. degende, men sonyŋ bärın aspannan alǧan joqpyn, jaŋaǧy är jerden körgenderıme süiendım. Qazır kım tom-tom kıtapty qarap jatady, bärı kartada jazuly tūruy kerek.

Alaşqa aitar datym… …Kartografiia ǧylymy damuy üşın memlekettık qūrylym boluy kerek. Ärine, qazır kartalar jasalyp jatyr, ony joqqa şyǧaruǧa bolmaidy. Bıraq bızde basqaru jaǧynda ülken kemşılıkter bar. Mysaly, Reseidegı «Kartografiia jäne geodeziia jönındegı memlekettık qyzmet» mekemesınıŋ qūramynda ekı ǧylymi-zertteu instituty bar. Oǧan qosa Mäskeude Kartografiia jäne geodeziia universitetı, ädıstemelık ortalyqtar, bırneşe salaly kartografiialyq fabrika jūmys ısteidı. Al bızde onyŋ bırı de joq. Qūrylym joq dep otyrǧanym, bızde Qazaqstanda kartografiia men geodeziiany jer resurstarynyŋ qūramyna kırgızıp jıbergen. Al ony agronomdar, zootehnikter, ekonomister basqarady. Kartografiia ǧylymyn dūrys jolǧa qoiamyz desek, täuelsız elımızdıŋ atyna sai memlekettık qūrylym, jönı tüzu oqu orny boluy tiıs.

---

Roza RAQYMQYZY, «Alaş ainasy».