Älemge äigili kanondar… Osy sät qiyr şettegi Kolorado esiŋizge tüser. Sol Koloradonyŋ ainymas bölşegindei jer şarynyŋ özge jartysynda Şaryn jatyr. Şyn mäninde Şaryn aŋǧary da tabiǧattyŋ sūlulyǧy retinde özine qyzyǧuşylardy yntyqtyrady. Özgeşe tylsym örnegimen tamsantar Şarynnyŋ qyzǧylt qamaldary jūmbaq dünieniŋ esigin aşardai men mūndalap aŋsaryŋdy audara beredi.
Būl öŋirde alyp taulardyŋ kerim kelbeti köz qaryqtyrady. Aq bas şyŋdardyŋ sūlu sureti syrbaz keiipte asqaqtaidy. Biikke örmelegen jasyl şyrşalar ädemilikke özgeşe äspet bergendei. Kökorai şalǧyndy jotalardyŋ mūnarǧa bökken keipin aityŋyz.
Būl öŋirde sūlulyq ataulyny känigi şeberdiŋ ismer qolymen kestelegendei irektele jylt-jylt etken özender örnegi tamsantady. Qūdai-au, sol örnektiŋ bir sabaǧy myŋ san būralyp, qarsy aldyŋyzda jatyr.
Şaryn… Şaryn tym tereŋde, şaqyraiǧan künge şaǧylysa jyltyrap aǧady. Gürildep, arqyrai bastau alar tau özeni osy tūsqa kelgende silelei şarşaǧan dersiŋ, qanşama jyldar boiyna şer qabatynyŋ qymtana jasyrǧan qūpiiasyn tyrmalai aşqan aryndy aǧys säl tynys alǧandai. Köz aldyŋyzda taŋǧajaiyp körkem körinis tūrady. Biiktik pen tereŋdik: mūzart taulardyŋ aspan tepken täkappar şyŋdary ön boiyn maqtanyş kernegendei maŋǧaz keiip tanytady; jüzin äjim torlaǧandai qatpar-qatpar jarqabaqtan tömen qūlaǧan aŋǧarlar mūŋaia oiǧa beriledi.
Şaryn… Qyzǧylt qamaldar aŋǧary … tuǧan tabiǧattyŋ tosyn keskini keiingi kezde jūrtşylyqty özgeşeligimen baurai berdi. Qanşa küş salsaqta qolmen qiiulastyruǧa kelmeitin bölekteu suret eliktire tüsedi. Tabiǧat şeberdiŋ san jylǧy örnegi keremet äserimen eliktiredi.
Tabiǧattyŋ tylsym syryn işke bükken Qyzǧylt kanon jardan tömen qarai būralaŋ küii aǧaraŋdap jatqan jalǧyz aiaq jol arqyly özine jeteleidi. Aŋsar audara qyzyqtyrǧan Qyzǧylt kanondy geograf mamandar osylai ataǧanmen keide «Qamaldar aŋǧary» dep te jazady. Sodan ba, biz özindik erekşeligine qarai Qyzǧylt qamaldar aŋǧary degenge yqylas tanyttyq.
Qyzǧylt qamaldar aŋǧary san jyldardyŋ ötinde tau jynystary türli ülgidegi müsinderdiŋ ǧajaiyp körinisin qaşap jasaǧandai aldyŋyzǧa tartady. Biri özindik tau kelbetin köz aldyŋyzǧa äkelse, ekinşisi ǧaiyptan paida bolǧan jūmbaq mūnarany elestetedi. Biik jartasqa säl kidire qarasaŋyz zäulim ǧimarattyŋ kire beris tabaldyryǧynda tūrǧandai sezinesiz. Bir sät öziŋizdiŋ myŋjyldyqtar äleminde erke jeldiŋ, aǧyn sudyŋ, dümpu küşti är aluan terbelisterdiŋ säuletkerşiligimen betpe-bet kelip tūrǧanyŋyzdy sezinbeisiz. Qaita qūpiiany ön boiyna jasyrǧandai mülgigen zau tūlǧaly baǧandardy, kerim kümbezdi qūzdardy, jarqabaǧy aiqyş-ūiqyş diŋgekterdi qyzyqtai elitip, ertegiler eline engen küii qiialǧa berile özge dünieniŋ bärin ūmytar ediŋiz.
Qyzyqty qaraŋyz, «kanon» sözi ispan tilinde «qūbyr» degen maǧynany bildiredi eken. Ǧalymdardyŋ deregine nazar salsaŋyz, kanondardyŋ paida boluy qūrǧaq qyrattardyŋ öz arnasyn damylsyz keŋeitken özen sularynyŋ äserinen dep tüsindiredi. Al, Qamaldar aŋǧary adam örmelep şyǧa almas qūzdy jartas pen sazdy qūmşauyt tau arqyly ötetin Şaryn özenine qiylysa jatqan qūrǧaq sai. Qyzǧylt kanonnyŋ ūzyndyǧy üş şaqyrymǧa juyq, eni 20 metrden 130 metr aralyǧynda bolyp keledi. Tereŋdigi 100 metrge juyqtaidy. Soltüstik Amerikadaǧy Kolorado özeniniŋ Ülken kanonymen tabiǧaty bir, landşafttyq älpeti ūqsas boluy taŋdai qaqtyrar, aty aityp tūrǧandai, Ülken kanonnyŋ ūzyndyǧy 80 şaqyrym, tereŋdigi de ölşeusiz — 1200 metrden 800 metrge deiingi körsetkişi Şarynnyŋ şaǧyn bolsa da kanonnyŋ erekşe körinisi talaidy tamsandyrady. Sondyqtan da şyǧar, şalǧaidaǧy Ortalyq Aziianyŋ beimälimdeu bir nüktesine orys saiahatşylary N. Seversev, A. Krasnovtarǧa at basyn būrǧyzdy. Dala tösindegi taŋǧajaiyp älem — Şaryn olardy bei-jai qaldyrǧan joq. Qiiandaǧy Qaşqarǧa saparlap bara jatqan Şoqan Uälihanov ta tabiǧaty sūlu öŋirdegi erekşe tüske boialyp tūrǧan qyzǧylt kanonǧa eriksiz oiǧa şoma qarap, nazar audarǧan da şyǧar-au.
Sebebi dersiz, tabiǧattyŋ özi jyldar boiyna äspettei alaqanyŋyzǧa salǧan jerdiŋ bükil qabatynyŋ tylsym sureti oilantpai qoimas. Jarqabaqtyŋ sansyz qabattyq aluan boiauy tas şejireniŋ betterindei syr aqtarady. Qamaldar aŋǧaryndaǧy kesek müsinderdiŋ qaitalanbas keskinderi de qiialǧa jeteleidi. Däl aldyŋyzdan alyp ajdahadai tönip tūrǧan qūzdy köriŋiz. Az ǧana uaqytqa kidirseŋ bas salardai keipi qorqynyşty. Tek sandaǧan topyraq qabattarynan tūratyn eskertkiş sūlba ekenin sezingende baryp, ilgeri adymdaisyz. Sol kezde arystandar saiy aldyŋyzdan şyǧady. Qūzdar ertegidei, biikten alysqa köz tastaǧan ülken arystannyŋ aldymen bas müsinin aiyrasyz, sosyn jalbyraǧan jaly aiqyndalady, juan moiny bolyp qoŋyrqai tartqan sazqabat körinis beredi. Alǧa jürgen saiyn ǧajaiyp älem öz qūpiiasyn aşa tüserdei. Kiiz üi aŋǧaryna ötkende auylǧa kelgendei tynys alasyz. Kümbezdengen biik töbe me deseŋiz, säl ötip baryp ainala bere baǧamdaisyz, aǧaraŋdap közge ystyq köriner kiiz üi. Topyraq qabattarynan bireu qanşa uaqytyn şyǧyndap, ädeii qaşaǧandai. Tüŋligi säl ǧana aşylǧandai şaŋyraq, uyq pen keregeniŋ ūştasqan tūsyndaǧy qara beldeuli aq şaŋqan kiiz üi özine köpke deiin janaryŋyzdy eriksiz audartady. Al myna diŋgek ūstyn tas salynǧan qapşyqty elestetedi. Jarqabaqtyŋ basynan jüz metrdei tereŋdiktegi jalǧyz aiaq jolmen qiialǧa elitip, öziŋizden-öziŋiz kübirlei alǧa adymdaisyz. Öitkeni, qūjyr-qūjyr qabyrǧaly Şaryn jetkizer jūmbaqqa toly syr jetelei tüsedi.
Şaryn kanony paida boluy jöninde türli boljam aitylady. Keibir zertteuşiler būl öŋir köne Aziianyŋ ortalyǧynda Alaköl jaǧasynan bügingi Qytai aumaǧyn alyp jatqan teŋizdiŋ taiaz suly şyǧanaǧy degen joramalyn ūsynady. Tastai qatqan jasyl tüstes saz qabattan tabylǧan teŋiz jändikteriniŋ bizge jetken qaŋqalarynan biletinimiz bir kezderi teŋizdiŋ tübinde tirşilik üşin özdi-özi arpalysyp qiiamet keşkenin, salqyn sudyŋ tabanynda birimen-biri arbasyp, al, dem tausylǧanda ūiysa tas bolyp qalatynyn sezbegen de şyǧar. Uaqyt şirkin eşteŋeni keşirmeidi, jaǧaǧa teŋizdiŋ izimen şyǧanaq ta ǧaiyp boldy. Bälkim, tartylǧan şyǧanaq ornynda köl paida bolyp, künderdiŋ küninde Toraiǧyr bögeti būzylyp tosqauyldyŋ bärin aǧyzyp ala jöneldi. Äitpese mynau sūp-sūr jarqabaq ol jöninde syr aitpaidy, tek sazdy qabatta qatyp qalǧan teŋiz jändikteriniŋ qaŋqalarynan ūqqandaisyz. Būl jöninde professor P. Marikovskii bylai dep oi tüiindeidi: «Baǧzy zamanda, üştik kezeŋde, 25 million jylǧa juyq būryn, jer betinde adamzat jaratylmai tūryp, auqymdy da ystyq şöl ornynda ülken köl tolqyp jatty. Ol qorşap jatqan taudy jemire tabanyna küşti saz qabatyn ūsaq qiyrşyq tastarmen aralastyra jinady. Sosyn aua raiy özgerdi, köl qūrǧady, al, tabanyn su şaiyp otyrdy. Tirşiliksiz jalaŋaş äri öte taŋsyqtau, sazdy tauly öŋir paida boldy».
Al, Şaryn jönindegi bir aŋyzdyŋ oqiǧa jelisi bylai örbidi: «Jaratqan ie arbasymen ūşyp kele jatady. Jalaŋaş jazyǧynyŋ töbesinen ötip bara jatqan tūsta baiqausyzda otty jebeleriniŋ birin qoldan tüsirip alady. Jan-jaǧyna jalyn şaşa tömen qūldilaǧan jebe zuyldaǧan küii jerge köldeneŋinen tüsipti. Otty jebe bülk etken jer büiirin ekige qaq jara diŋine deiin jetipti. Jer qaq jarylǧanda tamyrlary üzilipti. Üzilgen tamyrlardan şapşyǧan qannan quarǧan topyraqtardyŋ tüsi özgerip sala bergen desedi…»
Şyndyǧynda Şarynnyŋ körinisin biikten qarap baiqaŋyzşy: jerdiŋ qatty qabatyna deiin belgisiz tylsym küştiŋ äserimen äldene qaq jara soǧyp ötip, soltüstikke qarai sozylǧan alyp jaryqşaq iz tastap kökjiekke siŋip ketkendei suret köz aldyŋyzda tūrady.
Būl öŋirde alyp taulardyŋ kerim kelbeti köz qaryqtyrady. Aq bas şyŋdardyŋ sūlu sureti syrbaz keiipte asqaqtaidy. Biikke ūmtylǧan jasyl şyrşalar ädemilikke özgeşe äspet bergendei. Kökorai şalǧyndy jotalardyŋ mūnarǧa bökken keipin aityŋyz.
Būl öŋirde sūlulyq ataulyny känigi şeberdiŋ ismer qolymen kestelegendei irektele jylt-jylt etken özender örnegi tamsantady. Qūdai-au, sol örnektiŋ bir sabaǧy myŋ san būralyp, qarsy aldyŋyzda jatyr.
Şaryn biikten bastau alady. Basynda Şalködesu bolyp bastalyp tau özeni qoinaudaǧy jazyqqa kelgende aduyn ekpini qaityp, Kegen bolyp jalǧasady. Qarqara özeniniŋ soltüstik saǧasy qosylyp, Şaryn 255 şaqyrymǧa ūlasady. Özenniŋ eni 30-40 metr, tereŋdigi 2-3 metrge deiin, al, alqabynyŋ kölemi 8000 şarşy şaqyrym. Küngei Alataudyŋ betkeiinen bastalatyn Keŋsu, Orta Merke, Şet Merke özenderiniŋ arnalary Şarynǧa qosylyp, Jalaŋaş oipaty men Toraiǧyr tauynyŋ şyǧys böligin kesip ötedi de alyp kanondarǧa negiz bolady. Sonan Temirlik özeniniŋ ülken jalǧyz saǧasy kelip, Şaryn arnasy soltüstik şyǧysqa oiysyp Ilege qūiady.
Şaryn özeni kainazoi kezeŋiniŋ şögindiler negizin aiqyn körsete aluymen erekşelenedi. Özenniŋ oŋ jaǧasyndaǧy jarqabaqtan ret-retimen kezektele qatparlanǧan sary batpaqty äri jūqa sementti tastaqty şögindileriniŋ qyryq qūrau bederin köresiz. Kanon geologiialyq ölşemmen alǧanda jas dep sanalady. 2 million jyl būryn Tian-Şan tauynyŋ etegindegi jer qyrtysy bloktarynyŋ köterilui özenniŋ öz arnasyn izdeuine äkelip soqty. Saidaǧy örnekti keskinderdiŋ bügingi künge jaqyn keletin türi jarty million jylǧa juyq būryn paida bolǧany däleldenip otyr. Odan bergi arada aǧyn su salǧan keiipti kün men jeldiŋ äseri özgertti. Osy közge körinbes sūlulyqty müsinşiler özderiniŋ ǧajaiyp ta ūly tuyndylarynda bir sät tynym almai qūbylta beretini de anyq ekeni ras.
Jarqabaqtary būiralanyp jatqan qūzdy aŋǧardyŋ tübinde Şaryn özeniniŋ saryny qūlaqqa talyp jetedi. Kanon tereŋdigi Qūlyqtau men Toraiǧyr taularynyŋ tüiisken osy tūsynda 300 metrge jetedi. Būl tereŋdik Jalaŋaş alabynda 100-150 metrge deiin azaiady. Sūlulyqqa tūnǧan osy öŋirdi 1886 jyly kelip tamaşalaǧan Şarynnyŋ taŋǧajaiyp körinisine taŋdai qaǧa tamsanǧan belgili botanik, geograf, «Jertanu negizderi» dep atalatyn orys universitettik oqulyǧynyŋ avtory A. Krasnov pikiri de öz tüiinimen erekşelenedi: «Şaryn kanonyna barǧanda aldyŋyzdan kögildir taular qorşaǧan keŋ de jazyq, üsteldei tegis jusandy dala şyǧady. Al, tabanyŋyzdyŋ astynda jer oiylyp tüskendei jarqabaq, äri qarai qatpar-qatpar töbeler. Onyŋ ar jaǧynda şyŋdardyŋ, aŋǧarlar men şatqaldardyŋ tauly mekeni qūşaq jaia şaqyrady, biikten kürt qūlaǧan tereŋ aŋǧardyŋ tabanynda jiŋişke qalpy jolaqtanǧan Şaryn aǧady, qatal da tereŋ būlyŋǧyr älem…» — dep jazady Tian-Şan men onyŋ bökterine jürgizgen zertteu jūmysynyŋ aldyn ala qorytyndysynda ǧalym. Araǧa tört jyl salyp, 1890 jyly Amerikaǧa sapar şekken Andrei Nikolaevich Jartasty taudaǧy Ielloustoun özeniniŋ tereŋdigi 360 metrge deiingi kanondarymen Şaryndy salystyrady: «Būl kezde Ielloustoun siiaqty kanondar bükil älemge äigili bolatyn, onyŋ suretteri men sipattamalaryn Amerikanyŋ ärbir qalasynan kezdestirer ediŋiz, al Şarynǧa tek qyrǧyzdar (qazaqtar — avtor) ǧana baratyn, ony eşkim sipattap jazbaǧan», — dep kürsine otyryp baiandady. Būl kürsinistiŋ ar jaǧynda bir-birine ūqsas eki kanonnyŋ taǧdyry jatty. Şalǧaidaǧy Amerikaǧa kanondardyŋ körinisin tamaşalauǧa älemniŋ är şalǧaiynan jūrtşylyq yntyq tanytyp, ǧajaiyptyŋ kuäsi bolu üşin jol auyrtpalyǧyna qaramai jolǧa şyǧar edi. Alataudyŋ etegindegi äspetti keskinmen taŋdantar Şarynnyŋ şyraily örnegi eleusiz qaluy ǧalymdy qalyŋ oiǧa jeteledi. Eldiŋ aŋsaryn audarǧan keremet kanondar qazaq dalasynda da bary eşkimniŋ oiyna kirip şyqpady. Ǧalym A. Krasnovty kürsintken de osy jait bolsa kerek-ti. Al, Ielloustoun jönindegi alǧaşqy derekti 1804-1806 jyldary Missisipiden Tynyq mūhitynyŋ jaǧalauyna deiin qiyn sapardy bastan ötkergen Liuis pen Klark ekspedisiiasynyŋ müşeleri äkelgen edi. Aŋşy Djon Kolderdiŋ 1807 jyly Ielloustounǧa barǧanda körgen äŋgimeleri äriptesteriniŋ auzynyŋ suyn qūrtty. Ondaǧy geizerlerdiŋ tamaşa ekendigi, köbik şaşa aspanǧa atqylap jatqan sulardy köz aldaryna äkelgende adam senbestei oqiǧany oidan şyǧarǧan qiial-ǧajaiyp närse dep te qabyldaǧan. Aŋşylardyŋ äŋgimeleri ertegidei aŋǧardyŋ beinesin san qyrynan surettep jetkizdi. Olardyŋ şyndyǧy qaisy, terisi qaisy ekenin anyqtau maqsatynda 1871 jyly qūramynda fotosuretşisi bar ǧylymi ekspedisiiany alys ölkege attandyrdy. Şynynda da tylsym tabiǧattyŋ taŋǧajaiyptary ekspedisiialyq otriad müşelerin tamsanta tüsti. Taŋdai qaqtyrǧan körinisterdi suretke tüsirip aldy. Myna ǧajap kelbetimen yntyqtyrǧan öŋir jeke menşik emes, ūlttyq maqtanyş tūtatyn jer boluy kerek dep şeşken ekspedisiia müşeleriniŋ ötinişi ökimetke joldandy. Ielloustounda tüsirilgen suretter men ekspedisiia esebine erekşe köŋil audarǧan AQŞ ükimeti 1872 jyly älemdegi tūŋǧyş Ūlttyq park qūru turaly zaŋ şyǧardy.
Şaryn kanondary da erekşe. Jarqabaqtan qiialai tömen tüsetin jalǧyz aiaq jol ertegiler eline alyp bara jatqandai. Ǧylymi tilmen aitqanda, Alatau etegindegi özen suy oiǧan alyp oiylym Şaryn özeniniŋ million jyldar äletinde jasaǧan örnegi. Sai tabanyna jaqyndaǧan saiyn betkeidegi qūzdar airyqşa tas qamaldarǧa ūqsaŋqyrap, özge bir älemge engendei äserge qaldyrady. Aq jolaq beldeuler sanǧasyrlyq tarihtan syr aqtarǧandai eken. Birde müsin keipinde, birde alyp kiiz üili auyldy köz aldyŋa äkeletin qūzar jartastyŋ qylyǧyna qyzyǧasyz. Qyzǧylt qamaldar aŋǧary taŋǧajaiyp symbatymen özine eliktire beredi. Jer jaryqtyqtyŋ myŋ san qatpary türli boiauymen köz aldyŋda tūr. Ony anyqtai qarasaq, geologiialyq, botanikalyq aşyq aspan astyndaǧy mūrajai dersiŋ. Jer betinde tau-tau bolyp jaratylǧaly ūly dalaǧa yntyǧa asyqqan özenniŋ sai-salany qualai jürip ötken jolyndaǧy eskertkişter ölkesi. Mynau tym tömennen qaraǧan sizge äldenelerdi aitqysy keletindei. Topyraq äleminiŋ tylsym düniesin jalaŋaştap körsetip, süiinşi sūrardai biikten eŋselene qaraǧan qūzdardyŋ sureti ünsiz tereŋ oiǧa şomdyrady.
Qyzǧylt jartastar aŋǧary tastar saual köp. Amerikadaǧy ön boiy kanondarǧa toly Kolorado özeni de ispan tilinde qyzyl degen maǧynany bildiredi. Bälkim, Qyzǧylt jarqabaqtardan tuyndaǧan şyǧar. Sol Koloradonyŋ Ülken kanony alǧaş ret europalyqtardan 1540 jyly ispan konkistadory Kortestiŋ otriadynan ofiser Koronado köredi. Jarqabaqtan kanondardyŋ tym terendigi, tabanyna köz salǧan ispandyqtar mūnarǧa bökken aŋǧardan jürekteri şailyqty ma tömenge tüspei Meksikaǧa keri qaitqan. Araǧa eki ǧasyr salyp mūhittyŋ ar jaǧynan kelgen fransiskandyq monah Garsos at basyn tiregen. Tek odan jüz jyl keiin ǧana, 1869 jyly maior Pauell jetekşilik etken ekspedisiia Ülken kanonnan qaiyqpen ötip, onyŋ alǧaş ǧylymi sipattamasyn jasady. Kartasyz, būrylys, arnasy belgisiz koloradony Pauell men onyŋ jaujürek serikteri Kaliforniia şyǧanaǧyna deiin jüzip ötti.
«Alǧaşqy tüisineriŋiz — körgen tüstei. Qorqynyşty kölemdegi oiylym! Oiylymnyŋ arǧy beti qalyŋ aua qaltarysynan köriner, sodan da jeŋil mūnartqandai, bir qalypty kögildir tolqyn. Jaǧadaǧy adamdy aŋǧaru da qiyn. Köp qabatty üidiŋ özi siriŋke qorabyndai ǧana bolyp biliner edi. Al tereŋdigi… Kanonnyŋ tabany körinbeidi. Ostankino mūnarasy būl oiyqta eleusizdeu aǧaraŋdaǧan inedei baiqalar. Būndai jyrany bükil älem birige kiriskenimen adam qoly qaza almas. Būl ǧajaiypty tek tabiǧat qana jasaidy. Būǧan ondaǧan million jyl kerek». Qorşaǧan ortanyŋ tylsym syryna boi ūrǧan belgili jurnalist, jihankez Vasilii Peskov Kolorado özenindegi Ülken kanonmen alǧaşqy tanystyǧyn oqyrmanǧa osylai baiandaidy. Negizinde şatqaldyŋ ūzyndyǧy bes jüz şaqyrymnan astam. Kanonnyŋ eni altydan jiyrma şaqyrymǧa deiingi jerdi alady. Keibir tūsy segiz jüz metrge qysqarady. Kolorado aŋǧarynyŋ taban eni jüz metr ǧana.
Sol Koloradonyŋ ainymas bölşegindei Jer şarynyŋ özge jartysynda Şaryn jatyr. Şyn mäninde Şaryn aŋǧary da tabiǧattyŋ taŋǧajaiyp sūlulyǧy retinde özine qyzyǧuşylardy yntyqtyrady. Öziniŋ tylsym örnegimen tamsantar Şarynnyŋ qyzǧylt qamaldary jūmbaq dünieniŋ esigin aşardai men mūndalap aŋsaryŋdy audara beredi.
Qolmen qaşaǧandai şoqylanǧan qamaldar, türli keiip tanytqan müsin tastar endi bir sätke būrynǧydan da qyzǧylt tarta tüspek. Bälkim, kün ūiasyna eŋkeigen de bolar. Öitkeni alqaly keŋ aŋǧardyŋ betkeiindegi köleŋke qalyŋdai ūzara tüsipti. Aŋǧar tabanynan joǧary örler sürleudi izdedik. Özen jaǧalai baryp biikke köteriler jalǧyz aiaq joldy da köleŋke kömipti.
Jarqabaqtyŋ basynda at üstinen qyzǧylt qamaldardyŋ sūlbasynan köz aiyrmai qaraǧan bala tūr.
Būl öŋirde alyp taulardyŋ kerim kelbeti köz qaryqtyrady, aq bas sūlu suret kimdi de bolsa özine yntyqtyra tüsedi, kök aspanǧa ūmtylǧan jasyl şyrşalar erekşe sän beredi…
Būl öŋirde kökorai şalǧyndy jotalarǧa aqşa būlttar qonaqtaidy, al aqşa būlttardy keşken attyly kisiler sambyrlai söilep bara jatady…
Būl öŋirde tau betkeiin sūlulyqpen kestelei aqqan özender ūlan dalaǧa asyǧady…
Osynyŋ bärine özgeşe äspet bergendei Şarynnyŋ ǧajaiyp qyzǧylt qamaldary airyqşalanyp körinedi.
Saparbai Parmanqūlov,
«Dala men qala».
