Qazaq änı Keldenbaiynan aiyryldy

Ūlttyq än önerınıŋ qalyŋ ormany qaraǧaidai qasqaiǧan, qaiyŋdai jaiqalǧan, keudesı än-jemısındei mäuelep tūrǧan bır aǧaşynan aiyryldy. Qasiettı jūma, 29 şılde künı Şäkärım änderın jaŋǧyrtuşy, oryndauşy, mädeniet qairatkerı Keldenbai Ölmesekov 58 jasynda dünieden ozdy. «Ajal aityp kelmeidı», Almatyǧa tele­arnanyŋ şaqyrtuymen än jazuǧa kel­gen än­şınıŋ jüregı syr berıp, infarktan kenetten köz jūmuy mädeniet, ūlt­tyq än önerı salasynda jürgen ärıp­tes­te­rınıŋ qa­byr­ǧasyn qa­iys­ty­ryp kettı. Keldenbai Ölme­se­kov 1953 jyly 25 ma­myrda Şyǧys Qa­zaq­stan oblysy Qūi­ǧan selosy Kürşım auda­nynda dünie­ge kel­gen. Qaratoǧai orta mektebın bıtırıp, äs­ker qa­taryndaǧy mındetın ötei­dı. Bala kezı­nen än­ge äues, önerge qūmar Kel­den­bai jūmys ıstegen jerlerınde kör­kem­öner­pazdar üiır­me­sıne qatysyp, közge tüse­dı. Aqyry täuekelge bel buyp, Al­ma­tyǧa oqu­ǧa attanady. Joly bolyp, Res­pub­likalyq estrada studiiasynyŋ änşı­ler bölımıne oquǧa tüsıp, ony 1977 jyly bıtı­rıp şyǧady. Qa­zaq önerınıŋ qos bäite­regı, Halyq ärtıs­terı Jüsıpbek Elebekov pen Beken Jylysbaevtan därıs alyp, olar­dyŋ bauluynan ötedı. Eŋbek jolyn Ös­kemen fi­larmoniiasy­nan bastap, 1978 jyly Se­meidıŋ Ämıre Qaşaubaev atyn­daǧy fi­larmoniiasyna qyzmetke keledı. Ömı­rı­nıŋ soŋyna deiın filarmoniiada qyz­met etken. Keldenbai Rauzaūly «qazaqtyŋ är änı – menıŋ jalǧyz änım» dep, kielı änge közdıŋ qaraşyǧyndai qamqorlyqpen qaraǧan janaşyr jandardyŋ bırı edı. Oǧan «keide men de halyq änderı ölıp kete me dep qorqamyn…» dep bır sūhbatynda aitqan sözı dälel.

Änşınıŋ än qorynda 300-ge tarta halyq änı, Abai, Aqylbai, Aqan, Bırjan, Aǧaşaiaq (Berıkbol Köpen­ūly), Ükılı Ybyrai, Mūhametjan, Mai­basar, Uäiıs, Mırjaqyp, Jaiau Mū­sa­nyŋ jäne bügıngı kompozitorlardan T.Ba­zarbaevtyŋ, Ş.Qaldaiaqovtyŋ, T.Rahi­mov­tıŋ t.b. änderı bar. Būlardyŋ ara­synda Şäkärım, Şäkır änderı – bır töbe. Şäkärım änderın bızge jetkızgen negızgı üş adam – Şäkärım süiegı jatqan qūrqūdyqty tauyp bergen Kärımqūldyŋ Qabyşy, şyŋǧystaulyq änşı Niiazbek Aldajarov pen ūly Ahat. Osy üşeuınıŋ auzynan tıkelei jazyp alǧan şejıre qart – köp jyl Semeidegı Abai mūrajaiyn basqarǧan Töken İbragimov. Sol kısınıŋ aǧalyq keŋesımen änşı Keldenbai Şäkärım änderın qaita tırıltıp, jaryqqa alyp şyqty. Söitıp, 1982 jyldan bastap, öle-ölgenşe öner jolyn Şäkärım mūrasyn nasihattauǧa arnady.

Sol kezden bastap mūrajai qoryn­da­ǧy Ahattyŋ, Şäkırdıŋ, Niiazbektıŋ, Qa­byş­tyŋ oryndauyndaǧy saqtalǧan Şä­kä­rımnıŋ än qazynasy Keldenbaiǧa amanat etıldı. Keldenbaidai änşı ǧū­my­ry­nyŋ taǧy bır nūrly sätı ǧasyr kuäsı, şyŋ­ǧystaulyq aqyn, kompozitor Şäkır Äbe­novpen kezdesuı boldy. Ol Şäkärım än­derın alǧaş Şäkırden estıdı. Kelden­bai Ölmesekovtıŋ än qorynda Şäkärımnıŋ 20 şaqty änı boldy. Bügıngı taŋda Şäkärım änderın bırden-bır oryndauşy retınde «Qazaqtyŋ 1000 änı» antologiiasyna da Şäkärım änderı Keldenbai Rauzaūlynyŋ oryndauynda endı. Dos-jarandary änşınıŋ erekşe bılımdı, qaǧılez bolǧandyǧyn aitady. Sodan da bolsa kerek, Şäkärım mūrasyna qatysty änşıden sūraǧan jan jauapty tolyq ärı tiianaqty alatyn. Degenmen önerpazdyŋ  özı özın şäkärımtanuşy ǧalym dep ata­ǧannan görı, änşımın dep bıletın. Tūrsynǧazy RAHYMOV, kompozitor, änşı: — Keldenbai ekeumız Semeidıŋ filarmoniiasyna 1978 jyly bırge keldık. Ol menıŋ syŋarym edı ǧoi. El-jūrt bırge jürıp, bırge öskendıkten, bızdı telqoŋyr deitın. Bız Jüsekeŋnıŋ (Jüsıpbek Ele­be­kov – avtor) şäkırtımız. Şäkä­rım än­derınıŋ barlyǧyn jaryqqa şy­ǧarǧan – Keldenbai. Keiın şyǧaryp alyp, basqalar ol jasaǧan düniege jabysyp jatyr. Bar ǧūmyryn Şäkä­rımge arnady. Balalarymyz, otba­symyzben aralastyq. Jūbaiy da – änşı. Aŋqyldaǧan, auzyn aşsa, jüregı körınetın turaşyl jıgıt edı. Kek saqtamaityn. Bılımdı boldy. Onyŋ erekşelıgı, auyz ädebietın kez kelgen ǧalymnan artyq bıletın. Äsırese Abaidy, Şäkärımdı, Maǧjandardy jaqsy bıluşı edı. Dos­qa, tuysqa, balaǧa, şäkırtterıne – barlyǧyna bırdei qaraityn keŋ peiıldı, aq köŋıl, qamqorşy boldy. Bükıl ömırın basynan aiaǧyna deiın sarqyp filarmoniiaǧa arnady. Ömırı ıssaparda jüretın. Körmegen qiyndyǧy joq: jaiau da jürdı, 40 gradustyq aiazda da, ystyqta da bortty kölıktıŋ üstınde, traktorda jürdı. Endı qaitemız, aiyrylyp qaldyq asyl dostan. Abaişa aitsaq, «ölmeitūǧyn artyna söz qaldyrǧan» Keldenbai Ölmesekovtıŋ Şä­kärım mūrasynyŋ ızdeuşısı retınde tarih betınde qalary anyq. Düisenbı künı änşını Semei jūrtşylyǧy arulap, jer qoinyna tapsyrdy. Orny tolmas qaza­ǧa ortaqtasa otyryp, «Alaş ainasy» gaze­tınıŋ ūjymy änşınıŋ otbasy men et ja­qyn­daryna köŋıl aitady. Qasiettı Ramazan aiynyŋ alǧaşqy künı jer qoinyna tap­syrylǧan aǧamyzdyŋ jatqan jerı jaily, topyraǧy torqa bolsyn demekpız.

---

Jadyra JŪMAKÜLBAI, «Alaş ainasy».