Tehnikalyq baiqau salasyndaǧy
jaŋaşyldyqtar qauıpsızdık kepılı
Adam ömırındegı eŋ basty qaǧida qauıpsızdık ekenı bärımızge belgılı. Tehnikalyq baiqaudyŋ qandai tūstary halyqqa tiımdı, deldaldardyŋ jolyn kesetın ıs-äreketter, Qazaqstandaǧy tehnikalyq baiqau stansiialaryn kımder baqylaidy jäne kımder jauapty? Tehnikalyq baiqaudyŋ män-jäiı qalai? Osy sūraqtardyŋ jauabyn ızdep QR İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgı Kölık komitetınıŋ töraǧasy Samat Quanyşūly Gilimovpen sūhbattastyq.
- Samat Quanyşūly, sūhbatymyzdy Qazaqstandaǧy tehnikalyq baiqauǧa qatysty bastasaq. Qazırgı uaqytta elımızde tehnikalyq baiqau salasynyŋ jaǧdaiy qalai?
- 2012 jyly mındettı tehnikalyq qarap-tekserudı Qazaqstan Respublikasy İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgınıŋ qūzyretıne bergen sätten bastap bügıngı künge deiın tehnikalyq qarap-tekseruden ötpegen kölık qūraldarynyŋ paiyzy tömendetılude (2012 jyldan bastap ötpegen kölık qūraldarynyŋ paiyzy - 13%, 2019 jyly - 5% qūrady).
Ötpegen kölık qūraldary sanynyŋ tömendeuıne bırınşı kezekte tehnikalyq qarap-tekseru ortalyqtaryn aşu räsımın oŋailatu, ekınşıden, şaǧyn jäne orta bizneske qatysty baqylau-qadaǧalau ıs-şaralary bölıgınde jeŋıldeu äser ettı, būl nätijesınde tehnikalyq qarap-tekseru salasyndaǧy öreskel būzuşylyqtarǧa äkeldı, üşınşıden, M1 sanatyndaǧy 7 jylǧy kölık qūraldary üşın tehnikalyq qarap-tekseruden ötudı alyp tastaudy engızu maŋyzdy röl atqardy.
Joǧaryda körsetılgen faktorlarǧa bailanysty tehnikalyq qarap-tekserudı ötkızu boiynşa terıs piǧyldy tūlǧalardyŋ shemalyq jaŋa türlerı, sondai-aq olardy Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık standarttaryna jäne NQA talaptaryna säikes kelmeitın jerlerde qarausyz ötkızu faktılerı paida boldy.
Alaiaqtyqtyŋ osyndai türınıŋ qyzmetı tehnikalyq qarap-tekseru nätijelerıne tüzetuler jasau jäne ony kölık qūralyn naqty ūsynbai jürgızu türınde jüzege asyrylady.
- Joǧaryda körsetılgen zaŋsyzdyqtardy boldyrmau üşın Ministrlık qandai jūmystardy atqaruda?
- Osy jyly Ministrlık «Jol jürısı turaly» QR Zaŋyna jäne mındettı tehnikalyq baiqaudy ūiymdastyru jäne ötkızu erejelerıne özgerıster engızdı, «ŪAT» AQ tūlǧasyndaǧy bıryŋǧai aqparattyq jüie operatory anyqtaldy.
Alaiaqtyq äreketterdı boldyrmau bölıgınde «ŪAT» AQ-ny «tehnikalyq baiqau» bıryŋǧai aqparattyq jüiesınıŋ operatorymen anyqtaǧannan keiın «ETORA», «META», «ATUMEL», «GARO» jäne «AİSTO» siiaqty tehnikalyq baiqau nätijelerın berudı jüzege asyratyn baǧdarlamalyq qamtamasyz etulerdı tekseru bastaldy, alaida baj operatory baǧdarlamalyq qamtamasyz etudıŋ säikes kelmeuıne bailanysty "GARO" jäne "AİSTO" - dan derekterdı qabyldau toqtatyldy.
"GARO" jäne "AİSTO" baǧdarlamalarynan tehnikalyq baiqau nätijelerın qabyldaudy toqtata tūru sebebı būryn bekıtılgen talaptarǧa säikes kelmeuı bolyp tabylady. Bügıngı künı joǧaryda körsetılgen ekı baǧdarlamany äzırleuşıler talaptarǧa säikes keltıru boiynşa jūmystar jürgızılmegen, osyǧan bailanysty 160 tehnikalyq baiqau ortalyǧy söndırıldı.
Joǧaryda aitylǧandardyŋ qorytyndysy boiynşa baǧdarlamany bekıtılgen talaptarǧa säikes keltıru äzırleuşınıŋ bırınşı kezektegı mındetı bolyp tabylatynyn atap ötu qajet, ony oryndau tehnikalyq baiqau ortalyqtarynyŋ qyzmetın toqtata tūruǧa, Memlekettık satyp aludyŋ oryndaluyn būzuǧa jäne t. b. äkep soqtyrdy.
- «Ūlttyq aqparattyq tehnologiiasy» AQ-nyŋ bıryŋǧai aqparattyq jüiesınıŋ operatory retındegı rölı nede?
- «Ūlttyq aqparattyq tehnologiiasy» AQ (būdan ärı – Operator bolyp tabylady) baǧdarlamalyq qamtamasyz etudıŋ tehnikalyq bölıgı boiynşa kemşılıkterdı anyqtau, sondai-aq tehnikalyq baiqau ortalyǧynda paidalanylatyn mamandandyrylǧan baǧdarlamalyq qamtamasyz etuge tekseru jürgızu jönındegı ıs-şaralardy jüzege asyrady (osy baǧdarlama arqyly diagnostikalyq jabdyqtardan nätijelerdı jinau jürgızıledı jäne operatorǧa diakart türınde berıledı).
Sonymen qatar, operator tehnikalyq baiqau nätijelerın qolmen engızuge jäne osy baǧdarlamalardy tüpnūsqa önım türınde paidalanuǧa mümkındık beretın «qaraqşylyq» baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı paidalanatyn tehnikalyq baiqau ortalyqtaryn anyqtau boiynşa jūmystardy jüzege asyrady.
Operator tehnikalyq baiqaudyŋ josyqsyz ortalyqtaryn anyqtau boiynşa ıs-şaralardy ıske asyruda, olar baǧdarlamaşylar tarapynan jol qozǧalysyna qatysuşylardyŋ qauıpsızdıgın elemei, jeke basyn baiytu maqsatynda osy baǧdarlamalardyŋ «būzu» tetıkterın paidalanady.
Is-şaralar nätijesı boiynşa 27 tehnikalyq baiqau ortalyǧy "qolmen engızu", fotoredaktorlardy paidalanu jäne avtomobilsız tehnikalyq baiqaudy ötkızu sebebınen derekterdı engızuden ajyratyldy.
- Tehnikalyq baiqauda josyqsyz operatorlarǧa zaŋnamada qandai şaralar qarastyrylǧan?
- Qazaqstan Respublikasynyŋ Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly Kodeksıne säikes mındettı tehnikalyq baiqaudy ūiymdastyru jäne ötkızu erejelerın būzǧany üşın äkımşılık aiyppūl türınde äkımşılık jaza közdelgen.
Äkımşılık aiyppūl 10 AEK-ten bastap tehnikalyq baiqau operatorlarynyŋ tızılımınen alyp tastaǧanǧa deiın qūraidy.
Sonymen qatar, tızılımge engızılmegen adamdardyŋ diagnostikalyq kartalardy satuy jäne kölık qūralyn teksermei tehnikalyq baiqaudy ötkızu QR Qylmystyq kodeksınıŋ 385-baby boiynşa qylmystyq jauapkerşılıkke äkep soǧady, jalǧan qūjattardy, mörtabandardy, mörlerdı, blankılerdı, memlekettık poşta tölemı belgılerın, memlekettık nagradalardy qoldan jasau, daiyndau nemese ötkızu.
Sondai-aq, qoǧamdy azamattyq ūstanym tanytuǧa jäne belgısız tūlǧalardyŋ diagnostikalyq kartalardy (talondardy) satu faktılerı turaly, baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı būzu faktılerı turaly Kölık komitetıne habarlauǧa şaqyramyz jäne kense.kt@miid.gov.kz elektrondy meken jaiyna jıberudı sūraimyz.
- Tehnikalyq baiqauda Ministrlık tarapynan zaŋ jobasy maqūldanypty, būl zaŋ jobasyna qandai özgerıster engızıldı?
- 2019 jyly tehnikalyq baiqaudan ötu sapasyn jaqsartu maqsatynda Ministrlık «Jol qozǧalysy turaly» Qazaqstan Respublikasynyŋ Zaŋyna tüzetuler engızuge bastama jasady. Sondai – aq, Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ 2019 jylǧy 22 tamyzdaǧy №621 qaulysymen «Ūlttyq aqparattyq tehnologiialar» aksionerlık qoǧamy mındettı tehnikalyq baiqaudyŋ bıryŋǧai aqparattyq jüiesınıŋ (būdan ärı – BAJ «Tehnikalyq baiqau» eisto.kz). «Tehnikalyq baiqau» mındetı mehanikalyq kölık qūraldaryn jäne olardyŋ tırkemelerın mındettı tehnikalyq baiqaudyŋ bıryŋǧai aqparattyq jüiesın jürgızu, damytu, yqpaldastyru jäne süiemeldeu bolyp tabylady. Ministrlık baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı äzırleuşılermen «Tehnikalyq baiqau» BAJ operatorymen bırlesıp (BAJ osy baǧdarlama arqyly tehnikalyq baiqau nätijelerın saitqa beru jüzege asyrylady eisto.kz) baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı tekseru räsımıne qatysty tüsınıktemeler berıldı, sondai-aq mındettı tehnikalyq baiqaudy damytu turaly memorandum özektılendırıldı jäne mamandandyrylǧan baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı äzırleuşılermen jäne «Tehnikalyq baiqau» BAJ operatorymen yntymaqtastyq turaly kelısımge qol qoiyldy. «İdentifikasiialyq kıltter» jaŋartyldy (eskertu. säikestendıru kıltı-jeke kılt-tehnikalyq baiqau ortalyqtarynyŋ saitqa derekter beruge qol jetkızuı eisto.kz (säikestendıru kıltterın jaŋartu ai saiyn jüzege asyrylatyn bolady) derekterdı berudı jüzege asyratyn josyqsyz operatorlardy boldyrmau maqsatynda baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı (säikestendıru kıltterın jaŋartu ai saiyn jüzege asyrylatyn bolady).
- Sūhbatyŋyzǧa rahmet! Jūmystaryŋyz jemıstı bolsyn!
Oŋǧar Qabden,
"Adyrna" ūlttyq portaly
