Saǧatbek Qaliev, muzykatanuşy ǧalym:
– Saǧatbek aǧa, sız qai arnada qyzmet ısteseŋız de, «Altybaqan», «Auyldyŋ alty auyzy», «Amanat», «Dala-duman», «Segız qyrly» sekıldı qazaqylyq dästürdıŋ tūnyp tūrǧan ülgısın nasihattaityn baǧdarlamalardy ūdaiy özıŋızben ala jüretın sekıldısız. Sondyqtan bız özıŋızben ūlttyq mädenietımızdıŋ janaşyry retınde äŋgıme örbıtsek. Nege bızder täuelsız el bola tūra, osy eldıŋ töl jūrty – qazaqtyŋ özıne ǧana tän änı men jyryn özge jūrttyŋ önerınen tömen qoiyp, özımızdı tyŋdamai, oqşau qaldyryp qoidyq? Mysaly, bızde nege älı künge dästürlı änşını tyŋdaityn, kelgen qonaǧyŋdy alyp baryp maqtanatyn, jan dünieŋdı ruhani azyqtandyratyn bır meken joq?
– Būl – bızdıŋ ūlttyq önerdıŋ janaşyrlary qaşannan köterıp kele jatqan öte özektı bır mäsele. Tarihqa üŋılsek, Keŋes Odaǧy kezınde Ǧarifolla Qūrmanǧaliev, Mädeniet Eşekeevter aşqan estradalyq studiialar boldy. Onyŋ atauy ǧana estradalyq bolǧany bolmasa, ol jer ūlttyq muzyka mamandaryn, dästürlı änşı men küişılerdı daiarlaityn ortaǧa ainalǧan edı. Odan būryn konservatoriiada da marqūm Jänıbek Kärmenovtıŋ, Qairat Baibosynovtardyŋ ūiytqy boluymen ūlttyq än kafedrasy aşylǧan. Tıptı sol ūlt degendı joiuǧa ūmtylǧan keŋestık kezeŋnıŋ özınde ūlttyq muzykamyzdy därıpteude älgındei tūlǧalar jankeştılık deuge tūrarlyq ıs atqardy. Negızınen, naǧyz qazaq muzykasynyŋ eŋ bır oqşaulanǧan jerı – auyl. Sol auyldarda ärbır oşaqtyŋ, är toi-tomalaqtyŋ töŋıregınde qalyptasqan dala teatry bolǧan. Sız aityp otyrǧandai, ūlttyq önerımızben susyndaityn oryn öz bastauyn sodan aluy tiıs. Bızdıŋ qoǧamda ötken ǧasyrda ūlttyq muzykanttardyŋ özı ekıge bölındı: bırı – käsıbi maman retınde bılım alǧandar, ekınşısı – elımızdıŋ tört tarapynda qazaqtyŋ muzykalyq dästürın saqtap otyrǧan azamattar. Qazaqtyŋ dästürlı muzykasy bar qazaqqa ortaq dünie bolǧanymen, onyŋ da özındık ışkı erekşelıkterı, bırın-bırı qaitalamaityn san qyry bar. Mysaly üşın, Batystyŋ tökpe änı, tökpe küiımen Arqanyŋ sal-serıler änderın, şertpe küilerın salystyra almaisyz. Osylardyŋ qai-qaisysynyŋ bolsyn, saqtaluy auyldyŋ ülesınde boldy da, ony qaǧaz betıne tüsırıp, oqulyqqa ainaldyryp, jas önerpazdarǧa üiretu, iaǧni, käsıbi deŋgeide damytu qaladaǧy oqu oryndarynyŋ ülesınde edı. Al būl öz kezegınde jalpy mädeni ortada özınıŋ äserın tigızdı.
– Ūlttyq dästür, mädenietımızdı saqtauda auyl men qalanyŋ rölın jıktep bölıp berdıŋız. Al endeşe bügınde solardyŋ qaisysy öz rölın tiianaqty atqaryp, qaisysy sol üdeden şyǧa almai jür?
– Eŋ qyzyǧy, soŋǧy 10-15 jyldyŋ ışınde «auyl» degen tüsınık qatty özgerıp kettı. Auyl degen materialdyq, geografiialyq deŋgeiden basqa bır informasiialyq, virtualdyq deŋgeige auysty. Al dūrysy: auyl – sız, auyl – men. Men auyl jaily aituym üşın mındettı türde tuǧan jerıme baryp qaituym kerek emes. Auyl bız üşın – tılmen, salt-dästürmen, küimen, änmen, qala berdı, qazaqy dämmen, bauyrmen, tuǧan-tuyspen, sondai-aq estetikalyq-etikalyq dünielermen tyǧyz bailanysty ūǧym. Sondyqtan auyldy auylǧa baryp ızdeudıŋ qajetı joq, auyl osy jerde. Auyl – ruhani qūndylyq. Şartty türde qalanyŋ ortasyna kiız üidı tıgıp tastap, «men – qazaqpyn» degen külkılı närse. Sondyqtan auyldy özımızdıŋ ışkı düniemızden ızdeuımız kerek. Auyldyŋ iısı sol auylda tuyp, jerınıŋ jusanyn iıskegen kez kelgen aqyn, jazuşy, änşı, küişı şyǧarmaşylyǧynan, al jalpy, bar qazaqtyŋ boiynan aŋqyp tūruǧa tiıs. Bız qaitadan basymyzǧa taqiia, üstımızge şapan kigenmen, ışımız qazaq bolmasa, bärı – beker.
Auyl degen – ananyŋ sütımen, atanyŋ qanymen berıletın dünie. Bıraq bız ony kädımgıdei tūraqtandyryp, qalypqa keltırıp otyruymyz şart. Jaŋaǧy aitqandai, ūlttyq mädeniettı nasihattaityn orta qūrylsa, auyl degen – sol. Bıraq bügınde auylǧa artta qalǧandyq, qazırgı tılmen aitqanda, «mambetizm» dep qarap, qalamen ekeuın ekı tentek qoşqardy süzıstırgendei, qarama-qarsy qoiu degen qorqynyşty ürdıs qoǧamdy jailap barady. Eger bız bügın aitysty, küi tartysty ne sol siiaqty jyrdy kerek emes «keşegınıŋ nyşany» dep ysyryp tastar bolsaq, söitıp jansyz ölı dauystaǧy fonogrammamen aityp, öz atyn qate jazatyn änşılerdı bızdıŋ ūlttyq qūndylyǧymyz der bolsaq, ärine, ol jerde auyl joq. Auyl – Tättımbet pen Qūrmanǧazynyŋ, Abai men Qanyş Sätbaevtyŋ esımımen, auyl – alaş ardaqtylarynyŋ atymen, bükıl bızdıŋ tarihymyzben bailanysty närse. HIH ǧasyrdy qazaq mädenietınıŋ «altyn ǧasyry» dep tegın atamaǧan.
Öitkenı bügıngı taŋǧa deiın bızdıŋ auyz toltyryp aitarlyqtai keremettei önerpazdarymyz osy HIH ǧasyrdan HH ǧasyrdyŋ ortasyna deiın ömır sürdı. Aqan serı, Bırjan sal, Jaiau Mūsa, Qūrmanǧazy, Tättımbet t.b. Bärı de – älgı bız aityp otyrǧan qazaqtyŋ tört taraptaǧy dästürlı mädenietınıŋ ökılderı. Solardyŋ soŋǧy tūiaǧy – keşegı Nūrǧisa aǧamyz edı, Tılendiev, künı keşe aramyzdan ketken Qarşyǧa aǧamyz da tegın adam bolǧan joq. Qazır sol köp dünieler notaǧa, taspaǧa tüstı, bızdıŋ baǧymyzǧa qarai, auyldarda sol änderdı aityp, qaǧazǧa, taspaǧa tüsıruge kömektesken aqsaqaldarymyz boldy. Konservatoriianyŋ da osy oraida eŋbegı köp, sebebı ol oqu orny aşylǧan kezde Ahmet Jūbanov auyldan qanşama azamattardy şaqyrtyp alyp, dästürlı muzyka mektebın qalyptastyrdy. Endı osy tūsta aita keterlıgı: qoǧammen qatar mädeni mäiegımız de özgerıp keledı. Būl rette memlekettık deŋgeide dästürlı muzykamyzdy saqtap qalu emes, sony ary qarai damytuymyz kerek. Ony qalai damytu kerektıgınıŋ de kanondary: qalai oqytu kerek, bızdıŋ dästürlı muzyka mektepterınıŋ basynda kımder tūrdy, olardyŋ auzynan jazyp alynǧan taspalar, odan oqyp-üirengen önerpazdarymyz da bar. Bıraq bügın solardyŋ barlyǧy jan-jaqta jamyrap jür. Sondyqtan aitarym, däl qazır eŋ bırınşı bız üşın ideologiialyq astary bar mäsele – bızdıŋ ūlttyq muzykanttarymyzdyŋ bedelın köteru kerek. Jäne de būl jerde men olardyŋ tek qana adami közqarastaǧy emes, käsıbi muzykant retındegı bedelı jaiynda aityp tūrmyn. Sebebı olardyŋ moinynda halqymyzdyŋ sanǧasyrlyq mūrasyn keleşek ūrpaqqa jetkızu amanaty tūr. Alla olarǧa dauysty, dästürdıŋ nyşandaryn da sol üşın bergen. Bıraq bızdıŋ qoǧamda qazırgı taŋda, ökınışke qarai, olardyŋ bedelı tömen.
– Būl nenıŋ äserınen?
– Mūnyŋ bırden-bır sebebı mynada sekıldı: bız qoǧamda ūlttyq muzykanttar ǧana bızdıŋ dästürımızdı ūstap tūr dep oilaimyz. Abai da osy oraida qūlaǧy joq küişınıŋ tūl ekendıgın aityp ketken. Iаǧni, tyŋdarmany joq küişı eşkım emes. Eŋ bırınşı qūndylyq ol – orta, el, halyq. Tek tyŋdarmany bar muzykanttyŋ ǧana bedelı köterıledı. Öitkenı onyŋ qoǧamǧa qajettılıgı bar. Bızdegı basty problema, sız ben bız bügın talqylap otyrǧan dästürlı önerpazdardyŋ önerlerın halyqqa ūsynyp, tyŋdarman qalyptastyratyn, dästürlı mädenietımızdı nasihattaityn ortalyq joq. Mäselen, menıŋ ne sızdıŋ, iaǧni, jekelegen azamattardyŋ toiyna şaqyruymen dästürlı änşı öspeidı. Aitalyq, Qairat Baibosynov aǧamyz öz qarjysymen ary ketkende jylyna bır-aq ret konsert ötkıze aluy mümkın. Menıŋ, mysaly, ai saiyn ol kısınıŋ ne bolmasa sol sekıldı dästürlı änşınıŋ önerın tamaşalaǧym keletın şyǧar, ondai kezde men qaida baramyn? Ne bolmasa, basqa elderden qonaqtar kelıp, qazaqtyŋ dästürlı muzykasynan konsert körgısı keldı delık, (ondai jaǧdailar öte jiı ūşyrasady), sondai kezde ol qonaqtardy qaida apararyŋdy bılmei, dal bolasyŋ. Tıptı är qazaqtyŋ baiaǧy ötken jeztaŋdai änşılerımız Ǧarifolla Qūrmanǧalievtı, Manarbek Erjanovty, Jüsıpbek Elebekovtı ne Jänıbek Kärmenovtı tyŋdaǧysy keluı zaŋdy ǧoi. Al bıraq qaida baryp tyŋdaidy? Meilı ony teatr deiık, ne prodiuserlık ortalyq, bolmasa, konserttık ortalyq deiık, atauynda tūrǧan eşteŋe joq. Ondai oryn aşylsa, 1,5 mln halqy bar Almatyda soǧan baratyn 150 körermen tabylmai ma? Tabylady, tek qana baratyn jerı joq. Al būl – öte özektı mäsele.
– Sızdıŋşe, būl mäselenı qalai şeşuge bolady?
– Memlekettık deŋgeide qaraluy kerek, būl – bır. Ekınşıden, tek basşylyqtyŋ ülesındegı dünie dep qaramai, būl jerde aqparat qūraldary, äsırese, telearnalar aralasuy kerek. Sondai-aq orta qalyptastyru kerek. Mäselen, qazır Astana salynyp, kün saiyn körkeiıp keledı. Nege sol elordamyzǧa qazaqtyŋ ruhani düniesın nasihattaityn bır ortalyq salmasqa? Oǧan nege Qūrmanǧazy ne Tättımbet, bolmasa sol siiaqty Arqa mektebınıŋ ırı ökılı, sal-serılerdıŋ bırınıŋ atyn qoimasqa? Eger osy närse jüzege asar bolsa, elımızdıŋ tört būryşynda jürgen önerpazdarymyz sol jerge jinalar edı. Būl – bergı jaǧyndaǧy äŋgıme. Ekınşı mäsele, eger bız bügıngı taŋda būl mäselenı özektı dep eseptemeitın bolsaq, qazır körıp jürgenımızdei, amerikandyq ekspansiiaǧa ūrynamyz da, köp dünielerden aiyrylyp qalamyz. Öitkenı ūlttyq muzykanyŋ äuenınde, aitylu yrǧaǧynda qazaq ūltynyŋ kody jatyr deuge bolady. Tıldıŋ özındık yrǧaǧy bar. Bügıngı taŋda bızde urbanizasiiaǧa ūşyraǧan kündelıktı qarym-qatynastyq tıl bar, sonymen qatar qazaqtyŋ özınıŋ ūlttyq naqyşy bar, yrǧaǧy saqtalǧan tıl bar. Ol – tıl än men küidıŋ äuezımen bırge damyp kele jatqan dünie. Eger bız sodan ajyrap ketetın bolsaq, ol äuenge jetu öte qiyn bolady. Qanymyzdan arylsa bıttı, bız ūlttyq kodymyzdy joǧaltamyz da şyǧamyz. «Naǧyz qazaq qazaq emes, naǧyz qazaq – dombyra» degen – öte tauyp aitylǧan, astary sondai tereŋde jatqan dana söz. Qara dombyranyŋ ünı – qazaqtyŋ kökıregınen şyqqan ün. Qaita-qaita aityp, qazaqtyŋ sanasyna sıŋırıp otyratyn qūndylyqtar ol – jer bailyǧy, memlekettık tūraqtylyǧymen qatar osy ūlttyq mūra. «El ekonomikasy köterılsın, sosyn bärı ornyna keledı» degen qate ūǧym. Nege? Sebebı uaqyt kütpeidı. Aitalyq, Rysbai Ǧabdiev ketıp qaldy, Saǧym Jalmyşev, Nūrǧisa Tılendiev, Aqseleu Seidımbekov syndy ūlttyq mädeniettı bır jūdyryǧynda ūstap tūrǧan tūlǧalar o dünielık bolyp kettı. Künı keşe ǧana qazaqtyŋ qara dombyrasynyŋ qūdıretın älemge tanytqan ūly muzykanttardyŋ soŋǧy tūiaǧy Qarşyǧa Ahmediiarov ömırden ozdy. Uaqyt kütpeidı dep otyrǧanym – sol. Eŋ basty bızdıŋ tüsınuımız kerek närse, būl – amanat! Bız düniejüzılık örkenietke qazaq bop kırmesek, basqadai bızdıŋ eş keregımız joq. Bız qazaq desek, ūlttyq muzyka, dästür, sal-serılıktı aitamyz, nege, sebebı ol – közge körınıp tūrǧan närseler. Alaida onyŋ közge körınbeitın de astary bar ǧoi. Mysaly üşın, muzyka salasynda jürmei-aq, matematika, tau-ken salasynda da ūlttyq ruhy myqty, keremet dästürşıl tūlǧalar boldy ǧoi. Mäselen, Qanyş Sätbaev aǧamyz sekıldı t.b. Arǧy jaǧynda «qazaqpyn» dep qainap jatqan dünie bolmasa, ol qai salada bolmasyn, jetıstıkke jetuı öte qiyn.
– Sal-serılık dep qaldyq qoi, osy bır fenomen tūlǧalardan bız qalai köz jazyp qaldyq?
– Olar eşqaida joǧalǧan joq, bügın de bar. Bıraq bız oilaǧandai, HIH ǧasyrdaǧy keiıpte emes, kädımgı özımız sekıldı osy zamanǧy adam keipınde. Sal-serı degen dombyra ūstap, şarşy topta än salatyn ǧana adam emes, ol – özgeşe bır tip. Kerek deseŋız, ol – jan dünienıŋ bailyǧy, ol – mınez, ol – aqyn, aqyndyq poeziiasynyŋ ışındegı mahabbat lirikasy deuge bolady. Mysaly, kez kelgen sal-serılerımızdıŋ änderınıŋ ışınde bızdıŋ keremettei degen äjelerımızdıŋ aty jür. Aitalyq, Baluan Şolaqtyŋ Ǧaliiasy, Aqan serınıŋ Maqpaly, Bırjan saldyŋ «Läilımı» t.b. Sondyqtan men aitar edım, sal-serılık degenımız ol – jan dünienıŋ küiı. Mümkın sal-serılık qazırde bır käsıpkerdıŋ boiynda jürgen şyǧar, sol siiaqty qarapaiym auyl tūrǧynynyŋ boiynda… Äiteuır ol qasiet qazaqtyŋ boiynan joǧalǧan joq. Bıraq qazırgı qoǧamda sal-serılık muzykalyq salada änşılık, küişılık sekıldı özınıŋ janrlyq sipatynan aiyrylyp barady deuge bolady. Mäselen, bızdıŋ qazırgı dästürlı änşılerımız tek qana än aitady, al onyŋ arǧy jaǧynda jatqan jan dünienıŋ bailyǧy, sol ändı zertteu, än qai jerde, qaşan, qalai şyqty jäne ol qai jerde qalai aitylady, mysaly üşın, «Maqpal kım?», «Ǧaliia kım?» degen negızgı dünie qalyp qoidy. Eŋ ökınıştısı de – sol.
– İä, sözıŋız auzyŋyzda, osy rette än alyby marqūm Jänıbek Kärmenovtıŋ aldymen än tarihyn äŋgımelep, sosyn baryp ändı aitatyny bügıngıge ülgı boluǧa äbden laiyq emes pe?…
– Bügınde sal-serılerdıŋ soŋǧy tūiaǧy Qairat aǧanyŋ özı de: «Bız Jänıbek ekeumız egız qozydai qatar jüruşı edık, sahnaǧa da qatar şyǧatynbyz», – dep aitady. Bıraq Jäkeŋ Qairat aǧa sekıldı sahnaǧa jiı şyqpaityn. Sebebı bızdıŋ qoǧamdaǧy Qairattyŋ rölı ol ǧasyrlardan saqtalyp kele jatqan änderdı jatqa bılıp, qoǧamǧa nasihattau boldy da, Jäkeŋ ännıŋ astaryna üŋılıp, zerttep, onyŋ tarihyn jinaqtap, elge taratudy öz moinyna aldy. Qarap tūrsaq, ekeuı de öz funksiiasyn tolyǧymen oryndady.
– Qazaq muzykasyn sızdıŋşe älemge qalai tez tanytuǧa bolady? Brend retınde qalyptastyru kerek pe?
– Men būl sūraqqa säl äregırekten kelsem, sebebı äuelı bızdı qūrtyp bara jatqan jaittarǧa toqtalsam. Ūlttyq muzykany qūrtqan närse soŋǧy 30 jyl ışınde bızdıŋ oǧan folklor dep qaraǧanymyz. «Folklor» degen ol – keşegı ötıp ketken künnıŋ qaldyǧy, muzei düniesı degen söz. Qazaqtyŋ muzykasy folklor emes, ol – klassikalyq muzyka! Al qazır bız klassika dep jürgen opera men balet – batystyq örkeniettıŋ tuyndylary. Onyŋ da bızdıŋ mädenietımızde öz orny boluy kerek şyǧar, bıraq bızdıŋ töl önerımız odan joǧary tūruy kerek. Sal-serılerdıŋ, küişı, jyrşylardyŋ mädenietı ol – klassikalyq mädeniet! Onyŋ mūrasy saqtalǧan, teoriiasy bar, ol 19 ǧasyrda äbden pısıp-jetılıp, keremet deŋgeige köterıldı de, endıgıde ony ärı qarai damytu – bızdıŋ moinymyzdaǧy amanat. Osy oraida ol memlekettık deŋgeidegı qoldaudy, qarjylyq qoldaudy talap etedı. Olai bolsa, bız sol özımızdıŋ töl mädenietımızdı nasihattaityn ortalar aşuǧa tiıspız. Bız töl mädenietımızdı, özımızdıŋ ūlt retındegı jeke kodymyzdy joǧaltyp almauymyz kerek. Al mındettı türde ony «ütıktep», qyzyldy-jasyldy kiındırıp, äşekei taǧyp, sosyn onyŋ män-mazmūnyn tüsınbeitın şeteldık azamattarǧa körsetu üşın brendke ainaldyrudyŋ, menıŋşe, asa qajetı joq. Taiauda bır şetelden qonaq kelıp: «Qazaqtyŋ dästürlı änın tyŋdaǧym keledı, qaida barsam bolady?» – dedı. Ondai jer joq qoi, sondyqtan özım ūiymdastyruǧa tura keldı. Men sekıldı küi keşıp jürgender qanşama?!. Al sonyŋ ornyna bız: «Osyndai jerde, mynadai bır oryn bar, biletı – mıne, bara ǧoi», – dep nege aitpaimyz? Qai şeteldıŋ tūrǧyny Qazaqstanǧa kelıp Qairatty, ne bolmasa Abdulhamittı ızdeidı? Bız özımızdıŋ dästürlı önerpazdarymyzdyŋ konsertın sonau Türkiiadan, ne bolmasa Reseiden t.b şetelderden arnaiy ūşyp kelıp, tamaşalap ketetın jaǧdaiǧa jetkızuımız kerek. Ol ertegı emes, ol bır arman da emes, ol – taza tehnologiia. Bız tek soǧan män beruımız kerek. Önerpazdar halyqqa emes, halyq önerpazdy tamaşalauǧa arnaiy baruy kerek. Qaidaǧy brend, egerde bız küişını «itpen ızdep» taba almai jürsek? Önerpaz tym bolmasa, «şeneunıkten» bır saty joǧary tūrmasa, bızdıŋ mädeniet damymaidy. Öitkenı şeneunık bızdıŋ mädenietımızdı damyta almaidy, ony damytatyn önerpazdar men ziialy qauym. Bızdıŋ zertteuşıler men ziialylar arasynda mynadai bır: «Esli by Kurmangazy imel takoe je obrazovanie kak Bethoven, vozmojno eto bylo by genialnym», – degen jaǧymsyz söz qalyp qalǧan. Al men kerısınşe: «Eger Bethoven Qūrmanǧazy babamyz sekıldı daryndy bolsa, toǧyz simfoniiamen şektelmei, kemınde jiyrma dünie jazar ma edı?», – deimın. Äitse de mūndai qūr salystyru, esepteu sekıldı sudyŋ betındegı dünielermen aldanyp jüre bermei, bızge jüielı, jyl saiyn satylap jetetın baǧdarlama qajet, nauqan emes!
– Eger osy bügıngıdei qarqynmen kete berer bolsaq, onda az ǧana uaqyttan keiın-aq öz dästürın kerek etpei de qoiatyn ūrpaq qalyptasady dep qoryqpaisyz ba?
– Men odan qoryqpaimyn, bıraq är ūrpaqtyŋ öz moinyna artqan amanaty bar ǧoi, ony keşegı ötken babalarymyz şeşıp ketpeidı, ne bolmasa bızdıŋ balalarymyz şeşe almaidy, ol – bızdıŋ moinymyzdaǧy, bügın şeşıluge tiıs mäsele. Qazır bız özımızge deiıngı saqtalyp kelgen sol asyl qazynany tek qyzyqtap qana qoimai, ony damytyp, jetıldırıp balalarymyzǧa berıp ketuımız kerek, mıne – amanat degen osy! Sondyqtan men dästür-salt, ūlttyq mädenietımız joǧalyp ketedı dep qoryqpaimyn, tek bır kezderı tartylǧan Aral sekıldı jyl ötken saiyn arnasy taryla ma dep qorqam. Bız sany az halyqpyz, sondyqtan är önerpaz bız üşın asa baǧaly, qūndy boluǧa tiıs. Mäselen, Aqseleu aǧamyz qaitys bolǧanda bızge onyŋ közı tırısınde tüsken beinelerın tauyp alu qiyn boldy. Sol bır Jänıbektıŋ kezındegı baǧdarlamalary ǧana qalǧan. Nege bız onymen ǧana şekteldık, nege künde jazyp almadyq? Al Reseide bır tūlǧa ömırden ketse, ertesıne ol jaily film körsetıledı. Onda bala kezınen qaitqanǧa deiıngı beinesı tügel jüredı. Bızdıŋ solai etuımızge kım kedergı boldy? Sondyqtan däl qazır qazaq telearnalary mūraǧatqa jūmys ısteuı kerek. Oilanatyn kez jettı. Öitkenı än-küi ǧana emes, sony oryndaityn adam da tarihi qūndylyq retınde saqtaluy kerek.
Alaşqa aitar datym!
Mysaly, bız qaşanda: «Ämıre Qaşaubaev 1925 jyly Parij sahnasynda än salǧanda, älem halqy taŋǧalǧan», – deimız. Osy sözdıŋ şyndyǧyna üŋıleiıkşı, bälkım, olar babamyzǧa aborigen än salǧandai taŋǧalǧan şyǧar? Älı künge öz mädeni ortamyzda ūşan-teŋız problemalarymyzdy şeşe almai otyryp, nege fransuz ne nemıstı taŋǧaldyrudy oilaimyz? Qazaqtyŋ muzykasy qazaqtan basqa kımge kerek? Meilı, teatr dep atala ma, älde ortalyq bola ma, äiteuır bastysy, qazırgı dästürlı änşınıŋ repertuaryn keŋeitıp, özın tolyq körsete bıletındei jaǧdai jasaluǧa tiıs. Mūnyŋ negızgı üş mındetı bar: bırınşı – dästürlı änşılerdıŋ bedelın köteru, ekınşı – keşegımen sabaqtasyp jatqan folklorlyq tipterdıŋ negızın saqtap qalu, üşınşı mäsele – ūlttyq intonasiiany, dybystyq idealdy saqtap qalu.
Märiiam ÄBSATTAR
«Alaş ainasy».
