Adamnyŋ ruhyn köteretın de, köŋılın qūlazytatyn da jäne jainatyp jadyratatyn da än. Bırınşı kezekte äuen bolǧanmen de, söz qūdıretınsız ännıŋ baǧy januy taǧy da ekıtalai. Ekeuı bır jerden üilesım tapqannan keiın ǧana ol jürekterge jol tartady…
“Ännıŋ de estısı bar, eserı bar” deptı hakım Abai. Keibır äuender erekşe äser berıp, jüregıŋdı terbetse, keibırı kerısınşe jüikeŋe kerı äserın tigızedı. Būl tabiǧi qūbylys. Jaqsy äuendı naşarynan ajyratu jaiyn bıldırgendei.
Köŋıldı otyrystarda, nemese köŋıldı bır şattyq kernegende, adam jany jadyrap än aitqysy keledı. Sonda sızge bıreu “myna ändı ait” demeidı, özıŋızdıŋ jüregıŋızge jaqyn ändı, özıŋız taŋdaisyz jäne oǧan dauysyŋyz kelsın, kelmesın yŋyldap aita bastaisyz. Öitkenı jürek qalap tūr. Mıne, būl saz qūdıretınıŋ janyŋdy erekşe baurap alatyndyǧynyŋ belgısı bolsa kerek. Nazym Hikmettıŋ “Adamnyŋ jan-düniesın aqtaru üşın oǧan än aitqyzu kerek” degenınıŋ de tüp-törkını osyǧan saiady.
Qazaqtyŋ barlyq jan düniesı özınıŋ halyqtyŋ muzykasynan körınıs tauyp jatqandai. Halyq änderınıŋ qai-qaisysyn alyp qarasaŋyz da bır bırın qaitalamaityn özındık erekşelıgımen qūlaq qūryşyn qandyrady. Mahabbat taqyrybyna kelgende “Aiqaraköz”, “Daididau”, “Ädemı-au”, “Tobylǧysai”, jan dünieŋe äser etetın “Arman-ai”, “Ahau, sabaz” sekıldı änder uaqyt ötken saiyn asyldana tüskendei. Ūlttyq ruhty boiyna bala jasynan sıŋırıp, halyq äuenıne susyndap ösken ärbır jastyŋ atadan balaǧa būl äuenderdı jetkızuı tabiǧi zaŋdylyq ta.
Künı bügınge deiın qazaqtyŋ basynan neler qiyn zamandar ötkenı tarihtan belgılı. Olardyŋ keibırın bürkemelep jasyryp, nebır asyldarymyzdan aiyrylyp ta jattyq. Taǧdyrdyŋ türlı elegınen ötıp, osy uaqytqa deiın tamyryna balta şabylmai, ekı asyl mūramyz ölmei keledı. Onyŋ bırı — boiymyzǧa ana sütımen daryǧan qūdırettı tılımız bolsa, ekınşısı halyqtyŋ asyl qazynasy – halyq änderı. Özge jūrttan erekşeleitın ūlttyq sazy qazaqtyŋ qandai darhan köŋıldı halyq ekenın aŋǧartyp tūrǧandai.
Bır taŋqalarlyǧy, halyq änderı men halyq kompozitorlarynyŋ änderınde qazırgı sazgerlerımızdegıdei “änın jazǧan ol, sözın jazǧan men, äuenın öŋdegen anau” degendı baiqamaisyz. Halyq kompozitorlarynyŋ änderınıŋ özı bölek bır töbe. Qazırgı äŋgıme arqauy bolyp otyrǧan halyq änderı jaiynda bolǧandyqtan, ony keiınge ysyra tūraiyq.
Halyq änınıŋ uaqytşa keiınge ysyrylyp, jeŋıl äuender basyp bara jatqanynyŋ bır sebebı — dästürlı änderdı nasihattauda kemşın tūstardyŋ köptep kezdesuı jäne osy jaiynda baiqaulardyŋ az ötkızıluı. Tört jylda bır ötkızıletın Ämıre Qaşaubaev atyndaǧy dästürlı änşıler baiqauynan basqa halyq änderın, halyq kompozitorlarynyŋ änderın nasihattaityn baiqaulardy baiqamai jürmız. Juyrda Astanada atalǧan baiqaudyŋ qalai ötkenınen körermen jūrt habardar bolar. Būǧan da şükırşılık ettık. Halyq änderıne asa bır qyzyǧuşylyqpen den qoiǧan änşıler bolmasa, dästürlı än tyŋdau kenje qalyp bara jatyr. Mūndai baiqaular jyl saiyn ötse de artyqşylyq etpeidı.
Qazaqtyŋ ūlttyq än-küiı baǧa jetpes qūndy dünieler. Onyŋ är äuenınde özıne sai mūŋ, saǧynyş, mahabbat lebı jatyr. Sondyqtan da ony bala jüregıne jastaiynan qūiu jäne üiretu läzım. Ǧūmyry mäŋgılık būl äuender keler ūrpaqty besık jyry bolyp terbetpek. Mūnda qazaq ūltynyŋ bütındei bır qazynasy jatqanyn ūmytpaiyq! Halyq qazynasy – halyq änderınde!
Janat Jūmaǧalieva
