ABAI QŪNANBAIŪLY – 175
(«Abaidyŋ antropologizmı» – abaitanudaǧy qūndy eŋbek)
Adam mınez-qūlqy, bıtım-bolmysy, jaratylysy, dünietanymy, sezımı – Abai Qūnanbaiūly şyǧarmaşylyǧynda keŋınen körınıs tapqan taqyryptar. Demek, hakım öleŋderı men «Qara sözderı» – adamtanu ūstyny deuge negız bar. Abaidyŋ talap, eŋbek, tereŋ oi, qanaǧat, raqym jönındegı tūjyrymdary Batys jäne Şyǧys oişyldarynyŋ ösiet-nasihattarymen özektes ärı olardıkınen köş ılgerı ekendıgın baiqau qiynǧa soqpas. Aitalyq, goland filosofy Benedikt Spinoza adam ölgennen soŋ «ol barlyq qiyndyqtan qūtylady» degen oida bolǧanymen de, Äzıreiıl perışte janyŋdy suyryp alǧannan keiıngı jaqsy men jamannyŋ qandai küi keşetındıgın tarqatyp jazbaǧan-dy. Al, Fridrih Nisşe «Aǧlaq genealogiiasynda» «ölımdı – läzzat» dep tüsındıredı. Amerika antropology häm mistigy Karlos Kastaneda «Don Huanynda» jannyŋ kısı tırşılıgındegı halın sipattaidy. Abai: «Ölse öler tabiǧat, adam ölmes, Ol bıraq qaityp kelıp, oinap-külmes. «Menı» men «menıkınıŋ» airylǧanyn «Öldı» dep at qoiypty öŋkei bılmes» deidı.
Aqyn tuyndylarynyŋ altyn arqauyna ainalǧan mınsızdık, adamgerşılık mäselesı barlyq danyşpan-oişyldy mazalaǧan-dy. Alaida, «qazaqtyŋ bas aqyny» (A.Baitūrsynūly) mūny oiqazanynda özdıgınşe qorytqan: «Talap, eŋbek, tereŋ oi, Qanaǧat, raqym, oilap qoi – Bes asyl ıs, könseŋız». Al, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor, abaitanuşy Jaŋǧara Dädebaev «Abaidyŋ antropologizmı» atty eŋbegınde: «Zertteuşılerdıŋ bırqatary adam bolu üşın qajettı bes asyl ıs turaly oidyŋ şyǧu törkının Ǧūlamahi Dauaniden taratyp aitady. Dauanidyŋ atyn Abaidyŋ özı de ataidy. Solai degenmen būl oilardyŋ tüp törkının Dauaniǧa nemese basqa bır ǧūlamaǧa aparyp telu dūrys bola almaidy. Öitkenı, būl oilardyŋ tüp negızı ärıden, Aristoteldıŋ «Etikasynan», äl-Farabidıŋ äleumettık-etikalyq traktattarynan, ähli kıtaptardan bastalady. Al, ähli kıtaptardan, Aristotel, äl-Farabiden berı aitylyp kele jatqan osy oilardy aqyndyq paiymmen saralau men daralauǧa, jüiege tüsıruge, söitıp köptıŋ paidasyna jaratuǧa kelgende, Abaidyŋ eŋbegı zor, orny bölek» dep tūjyrymdaidy. Är ıstı bastar üşın äuelı talap qajet. Talaptanǧan jan tas jaryp, tau qoparady. Būl jerde ynta-yqylastyŋ da rölı zor. Abai ūǧymyndaǧy adamilyqty aiqyndar faktordyŋ bırı – eŋbek. Eŋbek te – qūndylyq. Dene eŋbegımen qatar, oi eŋbegın de eskergen abzal. Al, raqym – Qūdaidyŋ adamǧa bergen erekşe syiy. Ökınıştısı sonda, mūnyŋ qadyr-qasietın adamzat älı künge şeiın tolyq tüsıne alǧan joq. Raqym joq jerde adamgerşılık te joq. Hakım eŋbek turaly bylai dep jazady: «Özıŋ üşın eŋbek qylsaŋ, özı üşın ottaǧan haiuannyŋ bırı bolasyŋ. Adamşylyqtyŋ qaryzy üşın eŋbek qylsaŋ, Allanyŋ süigen qūlynyŋ bırı bolasyŋ». Demek, şaiyr üşın eŋbek – jalqy emes, jalpy mänge ie tüsınık. «Tübınde baiandy eŋbek – egın salǧan, Jasynan oqu oqyp, bılım alǧan. Bi bolǧan, bolys bolǧan öner emes, Eŋbektıŋ būdan özge bärı jalǧan» deidı Abai. Talaptan bastalǧan eŋbek, qairat, aqyl, bılım, raqym, qanaǧat, ünemşıldıkke ūlasady. Hakım adamdyqqa ūmtylǧan jastarǧa nasihat etkendegı bes asyl ıstıŋ ışıne «terei oidy» da engızgen-dı. Oilanu – bırneşe deŋgeiden tūratyn kürdelı prosess. Bız būǧan neirologiialyq, fiziologiialyq, psihologiialyq, sosiologiialyq, lingvistikalyq, tarihi häm mädeni faktorlardy qosamyz. Osy turaly Jaŋǧara Dädebaev ne deidı eken: «äl-Farabidıŋ «oilau küşı» men Abaidyŋ «tereŋ oiy», «tereŋ oidyŋ telmırıp soŋyna eruı» arasynda qaişylyq joq. Öitkenı, aqyn aituynda «tereŋ oi» men «tereŋ oidyŋ soŋyna eru» özara mändes, keiıngı bolmaǧan jaǧdaida aldyŋǧysynan paida joq. Sonymen qatar, «oilau küşı» «tereŋ oiǧa» jetudıŋ qūraly bolsa kerek. Salystyryp qaraǧanda, «oilau küşınıŋ» de, «tereŋ oidyŋ» da, «tereŋ oidyŋ soŋyna erudıŋ» de tüpkı mänı bırdei. Aiyrmaşylyq mazmūnda emes, pışınde. äl-Farabidıŋ oiy – naqty, al Abai oiy – beinelı, obrazdy. Ekınşı jaǧynan, Abai özınıŋ oilaryn özı tanyp, bılgen ömır täjıribesı negızınde taratady. Söite tūra, älemdık aqyl-oi qorynda jinaqtalǧan ǧylymi pıkırlerden alşaq ketpeidı». Rasynda, talaptyŋ da, eŋbektıŋ de bastauy – oi. Adam bır närsege talaptanar aldynda oilanady. Iаǧni, är ıs oidan bastalmaq: eŋbek etsem nemese talaptansam degen. «Tereŋ oidan» tuyndaǧan belgılı bır maqsūt nätijelı, jemıstı boluǧa tiıs. Abaidyŋ adam bop qalyptasu jolyndaǧy ūstanymyna «bes asyl ıstı» engızuınde män bar. Eŋ qyzyǧy, ǧūlama jai änşeiın oidy emes, «tereŋ oi» turaly aityp otyr. Jaŋǧara Dädebaev «Abai antropologizmınde» bylai deidı: «Kısınıŋ özınde oi, oiynda köz boluy turaly qaǧidasyn aqyn ekı türlı obraz-beine arqyly negızdeidı. Onyŋ bırı – «özınde oi», «oiynda köz» bar adamnyŋ beinesı. Ekınşısı – «özınde oi joq», «oiynda köz joq» adamnyŋ beinesı. Bırınşınıŋ erekşelıgı – körgen-bılgenın ädılet pen aqylǧa synatady, tereŋ oi, tereŋ ǧylym ızdeidı, tereŋ oidyŋ soŋyna eredı. Būlar – adamdyqtyŋ belgılerı. Ekınşınıŋ erekşelıgı bırınşınıŋ erekşelıkterıne qarama-qarsy sipattarymen belgılı bolady. Körgen-bılgenın synatuǧa boiynan ädılet pen aqyl tappaidy, ädılet pen aqyl tabaiyn demeidı, tereŋ oidyŋ soŋyna ermeidı, tereŋ oi, tereŋ ǧylym ızdemeidı». İä, «tereŋ oi» adamnyŋ bes sezım müşelerı arqyly sezınıp, nätijesınde dūrys pıkır tüiuıne tūǧyrtas bolmaq. Tereŋ oi – kısı adamilyǧyn aŋǧartar körsetkış. Bıraq, oǧan jetu üşın erudisiia, ruhani tūrǧydan tolysu, arlylyq jäne eŋ negızgısı – deŋgei-däreje qajet. «Terei oi» atty özen «qanaǧat» degen teŋızge baryp qūiady. Taǧy, qanaǧat – süzgı. Ol adamdy aǧattyqtan, qatelıkten, türlı kesır-kesapattan qorǧap-qorşaidy. Qanaǧatşyl – şükırşıl adam. «Qanaǧat qaryn toidyrar» mätelınen-aq būl qasiet adamdy şekteu arqyly, antivirus sekıldı basy artyq närselerden qalqalaitynyn tüsınu kerek. Tegınde, jönı tüzu kısı qanaǧatşyl keledı. Qanaǧatşyl – Qūdaiǧa bır taban jaqyn jan. Sebebı, ysyrapşyl emes, ünemşıl. Ünemşıldık pysyqtyq maǧynasynda aitylyp tūrǧan joq. Qaita artylǧandy orny-ornymen, nätijelı jūmsau degen söz. Özı toisa da, közı toimaityndardy qanaǧatşyl dep qalai aita alamyz?! Jüregın düniege bailaǧan pendenıŋ peiılı, bolmysy, mınezı özgeredı. Ol janyndaǧylardy ūmytady, oŋ men soldy ajyratudan qalady. Aqyldy ärı ışkı älemı bai adamnyŋ qorǧany – qanaǧat. «Jūrt jür ǧoi aramdyqty ep körem dep, Toqtau aitqan kısını şet körem dep. Bar ma eken jai jürgen jan qanaǧatpen, Qūdaidyŋ öz bergenın jep körem dep» deidı Abai. Qanaǧatsyzdyq – toiymsyzdyq bastauy. Monografiia avtorynyŋ osyǧan qatysty oiyn bılsek: «Qanaǧatqa negız bolatyn – köŋıldıŋ tynyştyǧy. Köŋıldıŋ tynyştyǧy üşın kısı, joǧaryda talapqa qatysty körsetılgendei, üş türlı ısten aulaq bolu qajet: a) adamnyŋ adamdyǧyn būzatyn jamandyqtan; ä) özın-özı özgeşelıkpen artyq körsetpekten; b) bıreuge qastyq qylmaqtan, bıreudı qor tūtpaqtan, kemıtpekten. Būlar – näpsıden tuatyn qūmarlyqtardyŋ türlerı. Näpsıden tuatyn qūmarlyqtarǧa boi aldyrǧan adam adamşylyqtan şyqpai, jamandyqqa ūrynbai qalmaidy. Näpsıden tuatyn qūmarlyqtarǧa boi aldyrmaudyŋ joly – är närsenıŋ ölşeuın bılu, qanaǧat etu, ynsapty bolu». Ǧalymnyŋ oiynşa, qanaǧatsyzdyq – näpsınıŋ qozuyna tıkelei qatysy bar faktor. Raqym, meiırım, qaiyrym, qanaǧat – tuystas ūǧymdar. Mäselenki, raqym – keşırımgerşılıkpen, meiırım – jylylyqpen, qaiyrym – kısılıkpen, qanaǧat – ünemşıldıkpen ündes ūǧymdar. Mūnyŋ bärı toǧysa kele İmandy qūraidy. Raqymsyz adam – qoǧam üşın qauıptı. Öitkenı, odan paida emes, zalal-ziian ǧana kütu kerek. Adamzat tarihyndaǧy köbıne-köp dispot, tiran, diktatorlar raqymsyz ekendıgı dausyz. Sebebı, raqym – adamilyq iadrosy. Jaŋǧara Dädebaev raqymǧa bailanysty mynandai oi qorytady: «Adam boiyndaǧy raqymdylyqtyŋ paida boluy, qalyptasuy, tūraqtauy turaly äl-Farabi men Abaidyŋ oilarynda ortaq negız bar. äl-Farabi sekıldı Abai da raqymdylyqty adam ıs-äreketterınıŋ mölşerıne, küşıne, maqsatyna, kımge jūmsaluyna, mezgıldık jäne mekendık şegıne qarai sipattaidy. Sonyŋ bärınıŋ bastauynda ǧylym men bılım, halyqtyŋ baiyrǧy ruhani mädenietı, dästürlı dünietanymy tūrady».
Kemşılıktıŋ iaki artyqşylyqtyŋ sipat-sapasyn anyqtau üşın ekeuın qatar qoiyp salystyrǧan dūrys. Sonda ǧana onyŋ ara-jıgın ajyratuǧa bolady. Raqymdylyq pen zalymdyq, qanaǧat pen toiymsyzdyq, tereŋ oi men nadandyq, eŋbek pen erınşektık, talapşyldyq pen ynjyqtyq degendei. Abai ılımınde adam bolamyn degennıŋ boiynda osy bes asyl qasiet toǧysuy qajet. Toǧysqan kezde kısı tolysady. Tolysqan kezde ony kemel deuımızge negız bar. Hakım bes asyl qasiettıŋ män-maŋyzyn deŋgei-deŋgeige bölıp saralaidy. Ärqai qasietke öz biıgınen baǧa beredı. Adamǧa tän talap, eŋbek, tereŋ oi, qanaǧat, raqym syqyldy bes asyl qasiet – ömır örısın anyqtaityn myqşegedei myzǧymas tırek, adam balasynyŋ ösıp-önuıne sep bolarlyq altyn dıŋgek. Joǧaryda söz bolǧan «bes asyl qasietke» «ötırık, ösek, maqtanşaq, erınşek, beker mal şaşpaq» sekıldı bes dūşpan qarsy tūrmaq. Olardyŋ funksiiasy – adamdy aq joldan taidyru. Älgı «dūşpandardyŋ» özındık mındetı bar. Kısınıŋ tūla boiy – Perışte men Ibılıstıŋ maidany, jan alysyp-jan berıser şaiqas alaŋy. «Bes asyl qasiet» adamdy örge süirese, «bes dūşpan» ony yldiǧa qarai tartpaq. İmany kämıl ärı parasatty jan ǧana būǧan tötep bere alady. Ǧalym Jaŋǧara Dädebaev «Adamnyŋ bes dūşpanynyŋ» ärqaisyna bylai dep anyqtama beredı: «...ötırık eşbır qūbylystyŋ, zattyŋ, närsenıŋ belgılı bır sipatymen nemese qasietımen eş uaqytta säikes kelmeidı. Ömırdegı qūbylystyŋ, zattyŋ, närsenıŋ özımen nemese belgılı bır sipatymen ia bolmasa qasietımen eş uaqytta säikes kelmeitın sözdı ötırık söz deimız. Al, ösek söz arqyly ǧana taraidy. Ol kısınıŋ syrtynan aitylady. Bıreudı bıreuge jamandau, bıreudıŋ sözın bıreuge jetkızu – ösektıŋ eŋ keŋ körınıs tapqan türlerı. Kısınıŋ syrtynan aitylǧan ǧaibat söz – ösek söz. Jūrt ony «qaŋqu söz» dep te ataidy. Adamzattyŋ maqtannan, maqtaudan aryluy mümkın emes. Abaidyŋ tanuy boiynşa, adam balasynyŋ maqtannan aman bolmaǧy – qiyn ıs. Aqyn onyŋ ekı türın körsetedı: bırı – ülkendık, ekınşısı – maqtanşaqtyq. Abai şyǧarmaşylyǧynda erınşektık, jalqaulyq, salǧyrttyq ataulary beretın ūǧymdar arasynda özgeşelık joq, bolmaşy emosiialyq reŋk bar. Negızınde, erınşektık, jalqaulyq, salǧyrttyq – bır qūbylystyŋ, bır närsenıŋ türlı ataulary. Jetkılıktı därejede ünemşıl bolmau men artyq jūmsaudy ysyrapşyldyq dep bılgende, ysyrapşyldyq mal jūmsaudaǧy belgılı bır ölşem men mölşerdı bıldıredı. Onda maldy jaqsylyq jolyna nemese jamandyq jolyna jūmsau turaly oi joq. Solai degenmen de ysyrapşyldyq beker mal şaşumen negızdes, tektes jaman mınez-qūlyq qataryna jatady». Bız «Abaidyŋ antropologizmın» oqyǧanda hakım ılımındegı «bes dūşpannan» saqtanudyŋ, olardan ärkez «qaşyq boludyŋ» ömırlık maŋyzy zor ekenın ūǧamyz. Adam bolamyn degen özektı jan üşın alǧa basqan aiaqty kerı ketırer «dūşpandardyŋ» atyn ǧana bılıp qoimai, zatyn da tüsınudıŋ mänı zor. Jäne eŋ basqysy būlardyŋ nelıkten «dūşpan» sanalatynyn, olardyŋ qalai paida bolǧandyǧyn, qaida ūryndyraryn, būlardan qorǧanudyŋ alǧyşartyn bılu – qiiamet-qaiymǧa şeiın maŋyzdy. Öitkenı, Abai şyǧarmaşylyǧy «Qūran-kärımmen» ündesetınıne atalǧan eŋbektıŋ «Abai jäne Qūran» delıngen jetınşı tarauyna den qoiǧanda közımız anyq jettı. Aqyrzaman paiǧambary – Mūhammed Mūstafa (s.ǧ.s) bolǧandyqtan da, elşınıŋ nar köterer auyr jügı özınen keiıngı ǧalymdar, aqyndar, ǧūlama-danalarǧa artylǧan. Abai – paiǧambar bolmasa da, ömır sürgen ortasyn oiatyp, «talap, eŋbek, tereŋ oi, qanaǧat, raqym» syndy adami qūndylyqtardyŋ saqtaluy men közı aşyq, kökıregı oiau azamattardyŋ şyǧuyna yqpal eter ǧylym-bılımge ündegen tautūlǧa. Lūqman hakım balasyna aitqan bır ösietınde bylai deptı: «Balam, būl dünie – teŋız. Onyŋ tübınde talailar ketken. Odan aman şyǧamyn deseŋ, mıngen kemeŋ Allanyŋ aldyndaǧy qorqynyşyŋnan bolsyn. Oǧan tiegen jügıŋ Allaǧa degen imanyŋnan bolsyn. Onyŋ jelkenı Alladan kütken ümıtıŋnen bolsyn. Sonda, bälkım, aman şyǧarsyŋ, bıraq bırjola qūtylyp ketersıŋ dep oilamaimyn». Lūqman hakım pendezatynyŋ arǧy ömırge tap-taza qalpyŋda ketpeitındıgın meŋzep otyrǧandai. Oi jügırtken jan sol tereŋdıkte şeşuı tym qiyn jūmbaq jatqanyn baiqar edı.
Abaidyŋ zamanynda el bilıgı jattyŋ qolynda-tūǧyn. Bodandyq pen saiqal saiasatqa negızdelgen basqaru jüiesı äserınen qazaqta türlı mınezder paida bola bastady. El ışı būzyldy. Alaş ūlt-azattyq qozǧalysynyŋ jetekşısı, ensiklopedist Älihan Bökeihan däl osynau hal-ahualdy: «Ädıl bilık jorasy jaman qarapaiym tūǧyr bi parasyna aiaq-asty boldy. Para berıp aqty qara, qarany aq qylatyn kün tudy. Qazaq jaqsysy orys etegınen jem jegendı zor öner kördı» dep sipattady. Qastyq oilaǧan bilık qazaqty bır-bırıne aidap salyp, arazdastyryp, auyzbırşılık, tatulyq, yntymaǧynan aiyrudy közdedı. «Ar oilaityn» adam azaiyp, sausaǧynyŋ ūşyn qimyldatpai-aq paidaǧa keneludı qalaǧandardyŋ qarasy köbeidı. Qulyq-sūmdyqty meŋgergen alaiaq-aramǧa jaqyn arsyzdardyŋ zamany tudy. Jaqsyny jaman degen jalaqor, aryzqoilar qatar tüzedı. Bärınıŋ köksegenı – boq-dünie edı. Aŋqau qazaqty şen-şekpenmen aldaǧan basqaru jüiesı janyna noiys-nadandardy jidy. «Qalyŋ elım, qazaǧym, qairan jūrtym, Ūstarasyz auzyŋa tüstı mūrtyŋ. Jaqsy menen jamandy aiyrmadyŋ, Bırı qan, bır mai bop endı ekı ūrtyŋ» degen Abai qaiǧydan qan jūtty. Mūrty auzyna tüsken, aq pen qarany aiyra almaǧan qazaqtyŋ sol tūstaǧy sūrqy aianyşty bolǧany şyndyq. Būl turaly J.Dädebaev bylai dep jazady: «Bettegı, pışındegı belgıler ıştegı, jandaǧy şyndyqtyŋ sipatyn tanytady. Olardy tanu, bılu, baǧalau dästürlı dünietanym talaptaryna sai jüzege asady. Halyqtyŋ dästürlı dünietanymy arnasynda qalyptasqan mädenietı boiynşa adamnyŋ şaşy, saqal-mūrty, mūryn quystaryndaǧy, qoltyǧyndaǧy tügı tiıstı qūraldardyŋ kömegımen kündelıktı kütımde bolǧan. Adamnyŋ mūrtyn baspai, betımen jıberuı adamşylyǧy, imany bar adamǧa tän belgı bola almaidy. Osy tūrǧydan kelgende, kısı mūrtynyŋ ūstara körmei, auzyna tüsuı salaqtyqtyŋ, salǧyrttyqtyŋ ǧana belgısı emes, bılımsızdıktıŋ, adamşylyq negızderı turaly tüsınık joqtyǧynyŋ belgısı bolyp şyǧady». Bızdıŋşe, Abai mūnyŋ bärın ışkı sūrasys pen «söz önerıne» degen qūmarlyǧynan bölek, keiıngı ūrpaqqa, es bılıp, etek japqan elge ülgı-nūsqa, ösiet-önege, baǧyt-baǧdar retınde jazǧan-dy. Konfusiandyq – moraldyq-etikalyq normalardyŋ jiyntyǧy. Qytai jūrty sol joldan älı künge şeiın ainyǧan emes. Bır sätke oilanyp qarasaq: «Bızde ideologiia joq!» – dep jalpaq jahanǧa jar salyp jürgen jaqsylarǧa Abaidy oqy degıŋız keledı eken. Ony alystan, alty qyrdyŋ astynan ızdeudıŋ qajetı joq. Būl – Siziftyŋ tasty joǧary qarai itergenımen teŋ mänsız tırlık. Abai – barometr. Abai – aina. Oǧan qarap, betıŋnıŋ qisyq ekenın köresıŋ. Ol öz ūltynyŋ betın ūstaramen şiedei qylǧannyŋ artynda eşqandai zıl joq. Tek, janaşyrlyq bar. Hakım aitqan talap, eŋbek, tereŋ oi, qanaǧat, raqym, mıne – ideologiia degen osy! Al, saqtanatynymyz – ötırık, ösek, maqtanşaqtyq, erınşektık, beker mal şaşpaq. Boldy. «Adamnyŋ bes asyl ısı» men «adamnyŋ bes dūşpany» – İn men Iаn sekıldı bır-bırıne qarama-qaişy tüsınıkter. Ömırde de solai emes pe?! Aq pen qara, jaqsy men jaman, älsız ben äldı, Perışte men Ibılıs degendei. Mūnda dana qos stihiiany bır-bırıne qarsy qoiady, sol arqyly onyŋ tabiǧatyna tereŋ üŋıledı. Qaişylyq – Dünienıŋ qozǧauşy küşı. Qaişylyq joq jerde damu da joq, ösu de joq. Būl – Allanyŋ Bız özgerte almaityn zaŋy. «Aqyl, qairat, jürektı bırdei ūsta, Sonda tolyq bolasyŋ elden erek» deidı Abai. Joǧarydaǧy bes qasietke aqyl, qairat pen jürektı qosyŋyz. Atalǧan ideia Fridrih Nisşenıŋ «Zaratustra solai degen» atty traktatyndaǧy «Sverhchelovek» («Joǧarǧyadam») ūǧymynan da biık tūr. «Sverhchelovek» konsepsiiasy kemşılıkten ada dep aita almas ek. Ol – egosentrik. Al, Abai aitqan qasietterdı bır adamnyŋ boiyna jinaqtauǧa bolady. Demek, būl idealizasiia nemese utopiia emes. Abai tanymyndaǧy zamana suretı men kısı beinesı, onyŋ adam men zaman haqyndaǧy oilary, ūsynǧan qaǧidalary belgılı bır däuır sipatyn, sol däuırde ömır sürgen adamdardyŋ mınez-qūlqyn, qareketın baǧalau negızınde tuǧan.
P.S. Aqynnyŋ aq pen qara, jamandyq pen jaqsylyq, mahabbat pen ǧadauat jönındegı ärqily oilary – ötken kün, bügıngı men keler şaqtyŋ ruhani ahualyn aiqyndar ölşemder jiyntyǧy. Tek sodan alystamasaq eken dep tıleimın, Alladan...
Älıbek BAIBOL, jazuşy-dramaturg, ädebiettanuşy,
Abai atyndaǧy Qazaq Ūlttyq pedagogikalyq
universitetı Filologiia jäne köptıldı bılım
beru institutynyŋ II kurs doktoranty.
