Säkennıŋ syrly änderı şaqyrady

Biyl aqyn, jazuşy, qoǧam qairatkerı, kompozitor Säken Seifullinnıŋ tuǧanyna 120 jyl toldy. Osyǧan orai, jyl boiy Säken Seifullindi ūlyqtauǧa arnalǧan türlı şaralar öttı. Endı būl mereitoilyq şaralardyŋ tüiını qazaqtyŋ ūlttyq klassikalyq muzykasymen qorytyndylanbaq. Naqtyraq aitqanda, Säken Seifullinnıŋ muzykalyq mūrasy el nazaryna ūsynylmaq. Būl tūrǧyda Säken atamyzdyŋ nemere ınısı Säken Orynbekūly Seifullinmen äŋgımelesudıŋ retı kelgen edı.

AQYN JÜRGEN JOLMENEN

Seifolladan tört ūl tuady. Olar – Säken (Säduaqas), Mälık (Mälgajdar), Äben (Äbumüsılım, jastai qaitys bolǧan), Mäjit (Ǧabdulmäjit). Eŋ kenjesı Mäjitten menıŋ äkem Orynbek taraidy. Säkennıŋ artynda ūrpaq qalmady. Mälıktıŋ de taǧdyry sondai qiyn boldy. Al Mäjitten üş ūl, üş qyz ömırge kelgen. Menıŋ äkem solardyŋ ışındegı tūŋǧyşy edı. Äkemnıŋ Seifolla atasymen bırge tüsken suretı de saqtalǧan. Repressiia kezındegı quǧyn-sürgın Säkendei ata­myz­dyŋ ǧana emes, qyzyl qyrǧyn qanşama qazaqtyŋ ardaqtylarynyŋ ömırın, ot­basyn, tūqymyn tūzdai qūrtyp jıberdı emes pe?..

Özımnıŋ toǧyz perzentım bar. Äuelı mende üş qyz boldy. Ärine, artymyzdan ergen er balanyŋ bolǧanyn qaladym. Sony qatty armandadym. Sosyn bır künı ıştei oiladym, osy qyzdarymdy dūrystap tärbielep, qatarǧa qossam da jaman emes dep… Bır künı äielımnıŋ aiaǧy auyrlady. Taǧy da ömırge qyz keletın şyǧar deimın ışımnen, tört qyz bolsa, nesı bar eken? Qyzdy bolu da ülken baqyt qoi! Onyŋ üstıne, qyzdar äkege jaqyn bolyp ösedı emes pe?! Men solai oilap quanyp jürdım. Joq, būl joly ūl bala ömırge keldı. Sosyn joldasym taǧy da üş ūl, ekı qyz ömırge äkeldı. Ne kerek, 4 ūl, 5 qyzdyŋ äke-şe­şesı atandyq. Qazır bır qyzymyzdan tūŋǧyş nemeremızdı süiıp, ata men apa atanyp otyrmyz. Soǧan qarap, Qūdaiǧa myŋ da bır şükır deimız.

Säken atamyz jan-jaqty önerlı bolǧan adam. Aqyndyǧynan bölek, kom­pozitorlyǧynyŋ özı bır töbe. El men jer üşın küresken qairatkerlıgınıŋ özı nege tūrady? Ol kısınıŋ Alaş ziialylaryna jasaǧan jaqsylyǧy endı ǧana aiqyndalyp jatyr. Būl kezdegı qairatkerlerdıŋ bärı de ūlt üşın aianbai eŋbek ettı. Tek olardyŋ küresu üşın taŋdap alǧan joldary ärqily edı. Sony keler ūrpaq dūrys tüsınu kerek. Säken atamyzdyŋ änderınen CD diskıler şyǧardyq. Qairatkerdı jaŋa qyrynan tanytatyn bırneşe zertteu eŋbekter de jariialandy. Būl igı jūmystardyŋ bärın de barynşa qoldadym. Elımızdıŋ tükpır-tükpırındegı oqu ordalarynda Säken Seifullinge arnalǧan ǧylymi-täjıri­belık konferensiialar ūiymdastyryluda. Olardyŋ bärıne tıkelei özım qatysyp jürmın. Mamyr aiynda Astanadaǧy Säken Seifullin mūrajaiy «Säken Seifullin jürgen jerlermen» atty ekspedisiia ūiymdastyrǧan bolatyn. Atauly mūrajai direktory, aqyn Nesıpbek Aitūly, belgılı memleket qairatkerı Oralbai Äbdı­kärımov, aqyn Serık Tūrǧynbekūly, ar­dager jurnalist Amantai Käken, qarjyger Säbit Qaraşolaqov, därıger Äbılhakım Aqmūrzin, käsıpker Erkın Süleimenov, mūrajai qyzmetkerı Erjan Jaubai ekspedisiiaǧa müşe boldy. Olardyŋ qatarynda, ärine, men de barmyn. Säken Seifullinnıŋ «Tar jol, taiǧaq keşu» romanynda körsetılgendei, el aralap, Aqmola öŋırınıŋ oŋtüstıgınde, onyŋ ışınde qazırgı Nūra, Jaŋaarqa, Şet audandaryndaǧy aqynnyŋ ızımen jürıp öttık.

SÄKENNIŊ ÄN SANDYǦY AŞYLDY

10 jeltoqsan künı Qūrmanǧazy atyn­daǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasynyŋ konserttık zalynda «Säkennıŋ än sandyǧy» atty muzykalyq konsert öt­kızemız. Şarany Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasy men «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bır­lestıgı qoǧamdyq qory bırlesıp atqarady. T.Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasynyŋ sahna tılı kafedrasynyŋ meŋgeruşısı, professor Dariǧa Tū­ran­qūlovanyŋ jetekşılıgımen atauly oqu orynnyŋ studentterı Säken Seifulli­n­nıŋ «Aqqudyŋ airyluy» poemasynyŋ jelısımen körınıs qoiady. Änşı, dramaturg, Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq Mem­lekettık akademiialyq muzykalyq drama teatrynyŋ ädebi bölımınıŋ meŋgeruşısı Qanat Jünısov, Säken Seifullinnıŋ beinesın somdaidy. Odan keiın Qūr­manǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konser­vatoriiasynyŋ rektory, QR halyq artisı Jäniia Äubäkırova, säkentanuşy, professor, f.ǧ.d. ŪǦA akademigı Tūr­synbek Käkışev kırıspe söz söilep, konserttıŋ şymyldyǧyn türedı. Qūr­manǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq kon­servatoriia horynyŋ (hor jetekşısı – QR halyq artisı, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, professor Bazarǧali Jamanbaev) oryndauynda aqynnyŋ eldı bırlıkke şaqyrǧan «Jas qazaq marselezasy» sahnaǧa jol tartady. Sondai-aq sybyz­ǧyşy Talǧat Mūqyşev Säkennıŋ «Tau ışınde» änın sybyzǧymen syzyltyp oryndaidy. Keşte Säkennıŋ töl şy­ǧar­maşylyǧy boiynşa, «Kökşetau», «Tau ışınde», «Babalaryma», «Aqsaq kiık», «Saryarqa», «Ūiqydaǧy aru», «Anaǧa», «Jetkınşegım, tartynba», «Syr sandyq», «Äupıldekke jauap», «Qamauda», «Tüs», «Arqa sūluyna» (änı T.Qūtjanovtıkı) jäne taǧy basqa änder şyrqalady. Sonymen qatar Säken Seifullinge arnalǧan Jaǧypar Älımhanovtyŋ (sözı Käkımbek Salyqovtıkı) «Säken aǧa» änı, Hasen Qoja Ahmettıŋ «Ketpeitın esten» änı, Käkımbek Salyqovtyŋ «Üş arys» änı, (Säken, Iliias, Beiımbet turaly) halyq nazaryna ūsy­nylmaq. Konsertte aqynnyŋ şyǧarma­şylyq jolynyŋ qalyptasuyna zor äserın tigızgen äigılı Ükılı Ybyraimen kezdesu sätı, halyq änderı «Äupıldekpen», «Kidım kamzolmen» susyndap er jetuı, Seifullanyŋ küişılıgı, äidık öner iesı Saidaly sary Toqanyŋ küiın bır tyŋ­damai şyǧarma jazuǧa otyrmai­tyndyǧy, ūly küişı Äbıken Hasenovtyŋ Säkenge arnap küi şyǧaruy jäne taǧy basqa mäseleler qamtylatyn bolady. Şy­ǧarma­şylyq keşte Jolaman Qūjimanov, Ramazan Stamǧaziev, Erlan Töleutai, Tolǧambai Sembaev, Erkın Şükımanov, Tıleules Qūrmanǧaliev, Ardaq İsataeva, Janar Aijanova, Serık Ospanov, Erkın Nūrqanov, Gülnär Arynova, Telman Qūjimanov, Qanat Jünısov, Mūrat Äbuǧazy, Talǧat Äbuǧazy, Saiat Nūrǧazin, Jasūlan Saqaev, Nariman Äbdırahmanov, Oraz Jaŋabaev jäne taǧy basqa önerpazdar öner körsetedı. Konsertke kelemın deuşılerge esık aşyq!

Jazyp alǧan Arman ÄUBÄKIR, «Aiqyn», 2015 jyl.