Joqtaudyŋ ornyna şapalaq soǧatynymyz ne sūmdyq?

Qazaqta basqa ūlttar men ūlystarda mülde kezdespeitin baǧaly, qūndy asyl däs­tür­lerimiz bar. Solardyŋ biri – qaitys bolǧan adamdy joqtau salty. Ölim jaily suyq habardy estigen el sol üidegilerge köŋil aita barady. Olar joqtauşylarǧa erekşe köŋil audarady. Joqtaityndar köbinde qaitys bolǧan adamǧa eŋ jaqyn qyz-kelinşekter, aq samaily analar bolady. Eger äielder joqtau bilmese, arnauly joqtauşylardy şaqyryp kelip otyrǧyzady da, qalǧandary solarǧa qosylyp joqtasady. Olar bastaryna qaraly jaulyq salyp, jasqa toly janarlaryn oramal-şyttarymen qalqalap eŋiresedi. Joqtau barlyq adamnyŋ jan düniesin tebirentetin, sai-süiegin syrqyratatyn, egiltetin boluy kerek. “Öleŋmen jer qoinyna kirer deneŋ” dep ūly Abai atamyz aitqandai, joqtau äsem dauysty äiel­derdiŋ aituymen qūlaqqa jetse, küŋirengen jūrt ūiyp tyŋdap, eriksiz egiledi.

“Ölim synǧa barady” degen. Synnyŋ biri – jer­oşaǧy qoŋyrsymai qaldy delinse; endi biri – joqtalmai qaluy.

Jaqsy joqtaular – elge ülgi. Qazaq jyrlarynan bastau alatyn joqtaulardaǧy zarly, ökinişti sezimderdi beineleitin tūstaryna el özegi örtene öksise, endi birde onyŋ tereŋ ömir filosofiiasyn aŋǧartatyn şüŋetterine boilap, mändi de maǧynaly oilar tüiindeui sözsiz. Sonysymen de joqtau ǧa­syrlar boiy jalǧas­qan jä­ne qūndy sanal­ǧan. “Qar­ǧa adym jerde qaza bar” de­mek­şi, ekologiialyq ortanyŋ lastanuynan ba, älde Allanyŋ ämirinen be, qazir ölim-jitim köbeiip tūr. Elimizdiŋ birtuar tūlǧalary, daryndy, talantty per­zentteri de birinen soŋ biri o düniege attanuda. Osy aq ölimniŋ bäri de joqtausyz ötkerildi. Ol azdai, süiekpen qoştasqan dabyraly jinalystarda şapalaq soǧyp şyǧaryp salatyn sūmdyǧy taǧy şyqty.

Äigili än patşaiymy, KSRO jäne Qa­zaqstannyŋ Ha­lyq är­tisi, Halyq Qaharmany Roza Täji­­b­ai­­q­yzy Baǧlanova apamyzdyŋ süiegi­men qoştasqan kezde de “şapalaq soǧyp attandyryŋdar” degen būiryqqa baǧynǧan qaraly halyq tu jabylǧan tabyt zaldan şyǧyp bara jatqanda közderine jas alyp, şapalaqtaryn ūrdy. Marqūmnyŋ süiegi syrtta daiyndalǧan kölikke salynyp, mäŋgilik mekeni – Keŋsai qoinauyna qarai jylji bergende de şapalaq soǧylyp jatty. Negizgi saltymyzda qabyr basyna barmaityn äielder jaǧy däl osy sätte dauys şyǧaryp, soŋǧy ret qoştasyp, joqtap qalar edi. Qarap tūryp qynjylasyŋ, ättegen-ai deisiŋ.

Dästürimizdiŋ ūmytyluy – tilimizdi joǧaltumen birge ūltymyzdyŋ azǧyndauyn tez­detetin basty faktor. Mūnymyz ūiat, tegimizge oralyp, ata saltyn jalǧastyraiyq, aǧaiyn!

Bolat QŪRMANǦAJYŪLY.

Tūzdybastau auyly,

Talǧar audany,

Almaty oblysy.