Şäkärımnıŋ bügıngı taŋǧa deiın tabylǧan üş suretı bar. Onyŋ bırı aqynnyŋ bürkıt ūstap tüsken suretı. Būl suret turaly «Şäkärım qajy dep otyrmyz», «Şäkärımnıŋ däl özı», «Şäkärımnıŋ el kümändanǧan suretı turaly» degen maqalalar jaryq körgen bolatyn. Eldıŋ kümändanuynyŋ basty sebebı suret jaryq körgen kıtapta «Ohotnik s berkutom. Kazahi. Semipalatinskii u. 1927 g» degen ǧana jazba bolatyn. Iаǧni, Şäkärım aqyn dep jazylmaǧan. Sol sebepten de Abai mūrajaiy surettıŋ tüpnūsqasyn ızdestıru jūmystaryn jasap kelgen.
Eŋ aldymen qolymyzǧa Fedor Arturovich Fielstruptıŋ «İz obriadovoi jizni kirgizov nachala HH veka» degen Moskvada «Nauka» baspasynda 2002 jyly jaryq körgen kıtabyn aldyq. Būl kıtapta qazaq halqy turaly qūndy derekter bolǧanymen odan Şäkärım suretın kezdestıre almadyq.
Fielstrup turaly Karmyşevanyŋ maqalalaryn tauyp, etnograf ızdenuşı turaly mälımetter jinastyrdyq. Osy baǧytta Tatarstan Respublikasy Qazan qalasyna ǧylymi ıssaparmen baryp, arhivter men kıtaphanalardyŋ qorynda ǧylymi zertteu jūmystaryn jürgızdık. Tatarstan Respublikasynyŋ Ūlttyq arhivınde, Tatarstan Respublikasynyŋ Ūlttyq kıtaphanasynda, Qazan memlekettık universitetınıŋ N.İ.Lobachevskii atyndaǧy ǧylymi kıtaphanasynda jūmys jasau barysynda N.İ.Lobachevskii atyndaǧy ǧylymi kıtaphanasynyŋ sirek qoljazbalar men kıtaptar bölımınen Şäkärım suretı basylǧan kıtapty «Ocherki istorii etnografii, folkloristiki i anropologii. Vypusk H. Trudy instituta etnogafii im. N.N.Mikluho-Maklaia. Tom 114. Moskva, 1988 g.» kezdestırdık. Būl kıtapta surettıŋ Şäkärımdıkı ekendıgı jazylmaǧan. Joǧaryda aitqanymdai «Ohotnik s berkutom. Kazahi. Semipalatinskii u. 1927 g» degen ǧana jazba bar.
Köp eŋbekterde Fielstruptıŋ jeke arhivı Sankt-Peterburgtegı muzeilerdegı Etnografiialyq bölımderde saqtaldy degenmen de onyŋ Mäskeude ekendıgıne köz jetkızgen soŋ, ǧylymi zertteu jūmystarymyzben Resei astanasyna bardyq. Məskeudegı Resei Ǧylym akademiiasynyŋ N.N.Mikluho-Maklai atyndaǧy Etnologiia jəne antropologiia institutynyŋ arhivınde bır apta jūmys jasap, etnograftyŋ 10 papka jeke arhivımen, tüsırgen suretterı men jazbalarymen tanystyq.
Şäkärım suretı de 54 fondyda saqtalǧan eken. Suret artynda «Kazahi. Semipalatinskii gub., semipalat u., uroch Kenbulak, Şakpaktas. Şakarım kaji so svoiim berkutom. Fielstrup. 1927 g.» dep jazylǧan.Sonymen qatar Şäkärım qajy aulynyŋ körınısterı, qazaqtyŋ tūrmys – salty men erekşelıkterın körsetetın özge de köptegen suretter tabyldy.20140909_165953
Būl surettıŋ basty jaŋalyǧy bırınşıden tüpnūsqa bolǧandyǧy, ekınşıden fotonyŋ anyq Şäkärımdıkı ekendıgı turaly jazbanyŋ bolǧandyǧynda. Būryn qoldanysta jürgen Şäkärımnıŋ bürkıt ūstap tüsken osy suretı gazet pen kıtaptardan köşırme jasalǧandyqtan anyq emes bolatyn. Sonymen qatar Şäkärımnıŋ bürkıtınıŋ jeke suretı de elımızge alǧaş äkelınıp otyr.
Üşınşıden Fielstrup arhivınen özge de Şäkärım auylynda tüsırgen qūndy fotolar alyp kelıp otyrmyz. Olar – Şäkärım auylynyŋ syrt kelbetı, tūrmysqa qatysty köptegen adamdardyŋ suretterı
Ahat Şäkärımūly: «1925 jyldyŋ mölşerınde, Leningradtyŋ joǧarǧy mektebınıŋ filologiia bölımın bıtırgen Filistrov degen orys azamaty, qasynda joǧarǧy mekteptıŋ oquşysy, jas qazaq jıgıtı bar, ekeuı jailauda «Qara būlaq» degen qonysta, bızdıŋ auylǧa keldı.
Būl Filistrov qazaqtyŋ ädet-ǧūryptaryn zertteuge şyqqan.
Būlar bır jūmadai jatyp, äkeiden qazaqtyŋ türlı ǧūryptaryn–qyz ūzatu, qūdalyq, jaily, yrym-joralaryn, är türlı ydys, er-toqym, üi mülkınıŋ bölşekterınıŋ attaryn, türlı yrymdardyŋ qalai atalatynyn, olardyŋ nege, qandai ǧūrypqa bailanysty ekenın jäne basqa da qazaqtyŋ eskı tarihi ädebietterın sūrap, köp äŋgımelestı.
Äkeidıŋ qūsyn ūstap, jäne özın jekelei suretke tüsırdı. Sol Filistrov qaityp barǧan soŋ, qazaqtyŋ etnografiiasy jaiynan kıtap jazyp bastyryp, bır kıtabyn äkeige jıberdı» deidı äkesı jaily öz estelıgınde.
Ahat Şäkärımūly aitqanyndai Fielstrup 1925 jyly emes, 1927 jyly Şäkärımmen jolyqqan. Suret osy jyly tüsırılgen. Fielstrup 1926 jyly Aqtöbe oblysynyŋ batysynda, 1927 jyly Qazaqstannyŋ Şyǧysynda ekspedisiiada bolǧan. 1927 jyldyŋ 22 mausymynda Pavlodar, Baianaul jaqtan bastap, 10 qyrküiekte Almatyda aiaqtaǧan.
26 şılde men 31 şılde aralyǧynda Şyŋǧystauda bolady. Fielstruptıŋ jeke arhivınen onyŋ jazbalaryn, kündelıkterın, 150 dei tüsırgen suretterın kördık. Kündelıgınde Şäkärım auylynda bolǧan sätterı tolyq jazylǧan. Jazbalarynda da Şäkärımnen köp maǧlūmat alynǧandyǧy turaly derekterdı kezdestıre alamyz.
Fielstruptıŋ jeke arhivı, Şäkärım aulyndaǧy tüsırılgen suretter men jazbalar jaily tolyq maqala jazylu üstınde, onymen aldaǧy uaqytta tanysatyn bolasyzdar.
J.Äubäkır
«Abaidyŋ «Jidebai – Börılı» memlekettık tarihi-mädeni jäne ädebi-memorialdyq qoryq-mūrajaiy» respublikalyq memlekettık mekemesınıŋ direktory, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent,
"Ana tılı"
