Qazaqstannyń bes óńirinde sý tasqyny bolýy múmkin,-dep habarlaıdy "Qazgıdromet" RMK
Sınoptıkterdiń málimetinshe, naýryzda Qazaqstannyń basym bóliginde normadan joǵary jaýyn-shashyn jaýady. Sondyqtan Soltústik Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan, Qaraǵandy, Aqmola jáne Qostanaı oblystarynda sý tasqyny bolýy múmkin.
Qazirgi ýaqytta sınoptıkter táýlik boıy Qazaqstannyń barlyq óńirindegi sý deńgeıin baqylap otyr.
"Soltústik Qazaqstan oblysynda qar deńgeıi kópjyldyq normadan 80 paıyzǵa joǵary, Qaraǵandy, Aqmola, Qostanaı oblystarynda 30-60 paıyzǵa, al Shyǵys Qazaqstan oblysynyń taýly aımaqtarynda 20-50 paıyzǵa kóp. Jambyl oblysynda qar normadan 30 paıyzǵa kóp bolsa, Almaty oblysy taýlarynda qar deńgeıi normadan 35-45 paıyzǵa tómen", - deıdi "Qazgıdromet" ókilderi.
Osy rette sala mamandarynyń málimetinshe, Qaraǵandyǵa Nura ózeni erneýinen asyp tur. Aqmola oblysynda Esil ózeniniń sýy artsa, Soltústik Qazaqstanda qosymsha sý qoryn saqtaıtyn qoımalarda sý kólemi 40 paıyzǵa artqan. Sondaı-aq Aqtóbe, Batys Qazaqsta, Almaty oblystarynda da qar sýy men qosymsha sý qory jınaqtalyp sý basý qaýpi joǵarylap tur. Al mundaı jaǵdaıda biz osy aıtyp kelmeıtin apatqa daıynbyz ba? Ásirese eldegi stategııalyq mańyzy bar nysandardyń daıyndyǵy qalaı?
Bul rette gıdrogeolog-ǵalym Núrkeldi Qarataev bylaı dedi: «Bul jerde birinshi kezekte seısmıkalyq kartanyń saýatty jasalýy qaı elde de asqan qajettilik. Seısmıkalyq kartanyń negizgi qyzmeti – seısmıkalyq qaýipti aımaqtardy aıqyndaý. Bul degenińiz – seısmıkalyq qaýipti aımaqtarda qurylys jumystarynyń qalaı salynýy kerektigi; turǵyn úılerdiń ornalasýy qalaı túzilý kerek; qandaı zańdylyqtar saqtalynǵany jón; al qaýipti aýdandarda iri kásiporyndar salynbaǵany abzal. Mine, osynyń barlyǵy seısmıkalyq kartalarda kórinip, saırap jatýy kerek. Negizi, seısmıkalyq kartalar úsh túrde túziledi. Birinshi, kúlli Qazaqstannyń seısmıkalyq kartasy jasalynýy kerek. Bul kartany qazirde eýrostandartqa saı etip jasaý qajettiligi baıqalyp otyr. Álemde seısmıkalyq kartalarǵa baılanysty Eýro-8 degen standart bar. Soǵan bul karta saı bolýy kerek. Budan soń ekinshi dárejedegi seısmıkalyq karta, bul ár oblystyń seısmıkalyq kartasy bolýy kerek. Mundaı kartalardy biz ǵylymı turǵyda qazirde Almaty, Jambyl, Shyǵys Qazaqstan oblystaryna jasap qoıdyq. Biraq bul kartalar teorııalyq turǵyda ǵana daıyn tur, atalmysh seısmıkalyq kartalar ázirge tájirıbe júzinde qoldanylǵan joq. Atalǵan oblystardyń basshylary seısmıkalyq kartalardy tájirıbede qoldanýǵa endi-endi tapsyrys bere bastady. Kartalardy tájirıbege engizý úshin ǵalymdarǵa álde de bolsa jumys isteý kerek». Mamannyń sózinen paıymdaǵanymyz, bizge aldymen seısmıkalyq kartalar júıesin nyqtap alýymyz qajettigi baıqalady. Sebebi qazirde seısmıkalyq qaýpi joǵary aımaqtarda sý basý qaýpi bolǵan kezde bul óte mańyzdy.
Mamandardyń baıyptaýynsha, tasqyn sý kezinde tehnogendik jer silkinisteriniń bolýy tipten kúsheıe túsedi. Bul rette mamandar «Máselen, munaı men gazdy qazir bes shaqyrymǵa deıingi tereńdikten alady. Al shıkizat alynǵan jer qyrtystary bosap qalyp jatatyny daýsyz. Mine, osyndaı bos jerler óziniń tabıǵı qalpyna birden kele qoımaıdy. Bul jerde tabıǵı zańdylyq buzylyp otyr. Sóıtip, fızıka-mehanıkalyq quramy ózgergen aımaqta tehnogendik jer silkinisteri paıda bolyp jatyr. Al tehnogendi jer silkinisteri tabıǵı apattar kezinde (sý basý, qar kóshkini) tipten kúsheıedi», - dedi.
Qarlyǵash ZARYQQANQYZY,
"Adyrna" ulttyq portaly
