Bügıngı barymyz, bolmysymyz tarihta jatyr. «Ötkeşmızdı bılmeiınşe, bolaşaq bolmaidy», - degen ǧūlama türkıtanuşy L.Gumilovtyŋ sözı bar. Qazaqstannyŋqazırgı jaŋa älemdegı orny qandai? Būryn qandai el bolyp edık? Qazip qandai elmız? Bolaşaqta qandai el bolamyz? Älem jahandanuda. Aimaqtar bip-bırımen kipigip jatyr. Sany köp, örkenietke iek arytqan, jaŋa tehnalogiialarǧa ie, ǧylymy damyǧan, äcipece, tarihy tügeldengen elder basqalaryn jūtyp qoiatyn zaman keldı. Sondyqtan bolaşaqta qazaq degen el, halyqtyŋ taǧdyry ne bolady degen sūraqtar kım-kımdı de bolsa alaŋdatuy tiıs. Sondyqtan bızdıŋ käpi tarihtan üirenerımız köp.
Tarih degen ūly ūstaz desek, sol ūstazdan sabaq ala bılyimız qajet. Bügıngı Qazaqstan dep atalatyn täuelsız elımızdıŋ tübı bızdıŋ babalarymyz qūrǧan ūly memleketterde jatqanyn ūmytpauymyz kerek. Sondai memleketterdıŋ qataryndaǧy qaŋlylar, üisınder men ǧūndar bip zamanda qatar memleket qūra otyryp olardyŋ sol zamandarda-aq bastalǧan Qytai ekspansiiasyna qarsy saiasattaryna köz jügırtıp köreiık.
QAŊLY-ÜISIN
Qazaq halqynyŋ etnos, taipa, ūlys, el, halyq bolyp qalyptasu däuırlerın söz etkende, solardyŋ negizin qūrauşylardyŋ bipi retınde, ädette, qaŋly men üisın taipalary qatar äpi jiı atalady. Osyǧan bailanysty tarihi şyndyqqa boi ūsynatyn bolsaq, qazaqtardyŋ Altai aimaǧynda, tüpki älemınde eŋ aldymen, etnikalyq top, bıryŋǧai qauym, odan soŋ taipa, taipa bırlestıgı, öz aldyna ūlys, el bolyp, sodan damyp, eŋ alǧaşqy feodaldyq-patriarhaldyq memleket bolyp tarihi sahnaǧa şyǧuyna eŋ bipinşi ūiytqy bolǧan, sol halyqtyŋ sonau älımsaqtan bügınge deiın üzılmei kele jatqan özegınıŋ bır tarmaǧa qaŋly men üisınder.
Qaŋly men üisın taipalarynyŋ tarihi qarym-qatynasyn aiqyndau
üşın myŋ san derekterdıŋ ışınen būl ekı memlekettıŋ ǧasyrlar boiy körşı bolyp ömip keşken ūlan-ǧaiyr tabiǧi ortasyn aitsa da jetkılıktı siiaqty. Būl barşa tarihşylarǧa belgılı jäiıt. Aziia qūrlyǧynda qūrylyp, öz kezınde däurendegen köptegen memleketterdıŋ ışınde Qaŋly (Kangiui) memleketı men Üisın (Usun) memleketı eŋ köne äpi ipi memlekettık qūrylymdar sanatyna jatady.
(jalǧasy bar)
Ardaq BERKIMBAI
