Būl eldegı ındetke qarsy küreste jeŋıske jetken betbūrys
EO men AQŞ-ta kün saiyn myŋdaǧan jaŋa koronavirus oqiǧalary tırkeledı. Jerdıŋ ekınşı jaǧynda, Oŋtüstık Koreiada auru jiılıgı, kerısınşe, qatyp qaldy. Koreiaǧa jaqyn el epidemiia paida bolǧan jäne äsırese küştı bolǧan Qytai. Taŋǧy sergektık elı «2020 jyl obasyn» qalai jeŋdı? Būl turaly "Adyrna" "KP" basylymyna sılteme jasap, habarlaidy.
Sankt-Peterburg memlekettık universitetınıŋ dosentı, korei tarihşysy İrina Lansova Koreiadaǧy ahual jaily aitty..
Oŋtüstık Koreia men Qytaidyŋ saiasi mädenietı epidemiiamen küreste jeŋıp şyqty dep aituǧa bolady.
Köptegen adamdar myna närsenı tüsınbeidı. Şyǧysta diktatura, sol sebeptı halyqty qamap ūstady.Al, Batysta, däl sol İtaliiada - demokratiia sonyŋ kesırınen ahual asqyndy.
Bıraq jaǧdai äldeqaida kürdelı. Qytai men Koreianyŋ saiasi mädenietı konfusiişıldıkke negızdelgen. Ol ılımnıŋ aituynşa, memleket - būl joǧarydan basqarylatyn ülken otbasy. Joǧaryda aitylǧanǧa qūlaq asu kerek. Sondyqtan qoǧamdy būl elderde pandemiia siiaqty tötenşe jaǧdaiǧa jūmyldyryluy äldeqaida oŋai.
Tıkelei Oŋtüstık Koreiaǧa
Koreianyŋ mūndai aurumen küresıp, jeŋu täjıribesı bar. 2015 jyly osy elde MERS (Taiau Şyǧys respiratorlyq sindromy) dep atalatyn taǧy bır koronavirustyŋ örşuı boldy. Dürbeleŋnen qorqyp, alǧaşqy ölım deregı paida bolǧanyna qaramastan, ükımet halyq pen munisipalitetterden qauıptıŋ naqty auqymyn bırneşe kün boiy jasyrdy. Barlyǧy 36 adam qaitys boldy, bıraq sol kezdegı koronavirustyŋ qazırgı kezdegıge qaraǧanda jūqtyru qozdyrǧyşy az boldy.
Memleket bır jerde jüienıŋ dūrys jūmys ıstemeitının tez tüsındı. Ötkennen sabaq aldy. Al koronavirus ındetı Oŋtüstık Koreiada 2020 jyldyŋ 18-19 aqpanynda bastalǧan kezde dereu şaralar qabyldandy.
Küres taktikasy 3-T dep ataldy. Aǧylşyn sözderınen: trace - yqtimal nauqasty baqylaŋyz, onyŋ basqa adamdarmen mümkın bolatyn bailanystaryn anyqtaŋyz; test - «küdıktılerden» test alyp, nätijesın tez alyŋyz; treat - emdeuge.
Sonymen bırge, Qytaidan aiyrmaşylyǧy, qalalardy qorşauǧa alǧan qataŋ karantin bolǧan joq. Nege? Qoǧam da, memleket te bır-bırıne sendı.
Endı bız datalarǧa qaraimyz: 18-19 aqpan - Oŋtüstık Koreiada alǧaşqy koronavirus ındetı; jäne 22 aqpanda premer-ministr Djong Se Gong halyqqa adal jäne aşyq ündeu joldady:
- Jaǧdai auyr, bıraq bız soǧysyp jatyrmyz jäne barlyǧymyz bırıgıp küresemız.
Qorǧau şaralary turaly ünemı qaitalap otyrdy: gigiena, karantin, erıktı oqşaulau. Adamdar bilıktı tyŋdaidy jäne şynymen polisiianyŋ mäjbürlenuınsız qamalady.
Sol künı, 22 aqpanda, premer-ministr «antivirustyq ştabtyŋ» basynda tūrdy. Ol Seulde otyrmady, Skype-qa būiryq bermedı, bıraq epidemiialyq aimaqtyŋ ortalyǧyna bardy, onda köptegen nauqastar bar bolatyn jäne sol jerden jūmysty basqardy.
Odan ärı testıleudı ūiymdastyru basty orynda boldy. Elu mobildı punkt el boiynşa ornalastyrylǧan. İia, test aqyly boldy, şamamen jüz dollar, bıraq eger sızde koronavirus anyqtalsa, analizge jäne keiıngı emdeuge aqşa berıldı (degenmen, būl elde resmi tegın därı-därmek joq).
İia, älı de qataŋ şaralar bar. Nauryz aiynyŋ basynda olar testıleuden jaltaru jauapkerşılıgın jüktedı (qauıptı belgılerıŋız bolsa nemese pasienttermen bailanysyŋyz bolsa, aityŋyz, bıraq sız analiz jasaǧyŋyz kelmeidı).
Saiasi mitingıler men jinalystarǧa tyiym salyndy. Alǧaşqy kezderı koreiler aşulanǧan. Bız nege qytai studentterın jıberıp jatyrmyz dep. Jüzdegen myŋ adam el prezidentınıŋ otstavkaǧa ketuı turaly petisiiaǧa qol qoidy. Bıraq sodan keiın, «3-T» taktikasynyŋ arqasynda auru men ölım deregı toqtaǧan kezde, adamdar tynyştaldy.
Taǧy bır maŋyzdy sät: Koreiada oqu jyly köktemde bastalady, ol bastalǧan kezde balalar men studentter mektepter men universitetterge barmady. Äitpese, būdan da köp jaǧdai oryn aluy mümkın edı. Oqu jyly keiınge şegerıldı, ol älı bastalǧan joq. Bıraq barlyǧy dereu qaşyqtyqtan oqytuǧa köştı.
Bilık därınıŋ tapşylyǧy men alypsatarlyqpen küresude. Memlekettık saqtandyru jüiesınde tırkelgen jäne jeke kuälıgı bar kez-kelgen adam aptekaǧa aptasyna bır ret baryp, qol jetımdı baǧamen bırneşe maska satyp aluǧa kepıldık beredı.
Osynyŋ bärıne bailanysty, saqtyqpen aitsaq ta, būl elde ındetke qarsy küreste jeŋıske jetken betbūrys boldy dep aituǧa bolady.
Oŋǧar Qabden,
"Adyrna" ūlttyq portaly
