Bügın prezidenttıŋ tüske jaqyn qabyldaǧan şeşımı talaidyŋ tüskı asyn ūmyttyrdy dese de bolady. Eldegı mansap jaǧynan ekınşı adam Dariǧa Nazarbaevanyŋ ökılettıgı toqtatyldy. Toqaevtyŋ Jarlyǧymen. Būny keibıreuler Toqaev prezidenttık taqqa kelgelı jasaǧan ülken qadamyna balap jatsa, taǧy bırı Dariǧanyŋ jaŋa bilıkke keluıne jasaǧan alǧy şarttar deidı.
"Bolaşaq prezident Dariǧa bolady eken" degen äŋgıme bügın ǧana aitylyp jürgen joq. Senattyŋ Töriesı degen lauazym prezidenttık qadamǧa qol sozym jerde ǧana bolatyn. Eger, keşe ǧana İsekeşevtıŋ Ükımetbasy Mamindy synǧa alyp jatqanyn esepke alsaq, Ükımettı basqaruǧa eks-senator baruy äbden mümkın. Ondai jaǧdaida köpten berı köterılıp jürgen parlamenttık respublikaǧa auysatyn bolsaq, onda eldı premer ministr basqarady. Älde, Dariǧa Nūrsūltanqyzy bır qadam artqa şegınu arqyly, bolaşaqta ekı qadam alǧa baspaq pa?
Dariǧa Nazarbaeva Senattan ne sebeptı kettı?
Bolaşaqta Nūrsūltanqyzy qandai qyzmetke baruy mümkın?
Bız köptıŋ kökeiındegı osy saualdardy saiasattyŋ kuhniasynyŋ däm-tūzyn "tatyp" jürgen jandarǧa qoiyp kördık.
Baltaş Tūrsymbaev, qoǧam qairatkerı: "Bızde barlyǧyn Nazarbaev şeşedı"
"Dariǧanyŋ ketkenı tranzitke daiyndyq degen söz. Prezidenttık bilıkke daiyndyqty bastap kettı. Elbasymen, Dariǧamen kelısıp almai Toqaev jūmystan bosata almaidy. Bızde bilık avtoritarly bolǧandyqtan būny oŋai şeşedı. Nazarbaevtyŋ statusyn eseptep körsek būǧan tolyqtai köz jetkızuge bolady. Elbasy dep özıne parlament arqyly şeşım şyǧaryp aldy. Bır. Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töraǧasy. Ömırlık. Ömır boiy. Ekı. "Nūr Otan" partiiasynyŋ, bilıktıŋ partiiasynyŋ töraǧasy. Üş. Mäŋgılık senator. Tört. Euraziialyq Odaqtyŋ qūrmettı töraǧasy. Bes. Otbasy Zaŋmen qorǧalǧan. Alty. Bızde avtoritarlyq jüiede bır adam qalai şeşedı, solai bolady. Al, Qasym Jomart öz adamdary, basbūzar adam emes oǧan aitatyn bolsa qarsy kelmeidı. Kezekten tys sailaudy jariialap kep jıberedı, sol kezde ümıtker bolyp Dariǧa Nazarbaeva tüsedı. Ary qarai özderı osy künge deiın, otyz jyl basqaryp kelgen ädısterı arqyly bilei beredı".
Rasul Jūmaly, saiasattanuşy: "Dariǧa prezident bolady degen äŋgımege nükte qoiyldy"
"Dariǧanyŋ ne sebepten ketkenın aita almaimyn. Memlekettık organdar tüsındırmesın beru kerek. Būl şynymen aq maŋyzdy habar. Elımızdegı mansap boiynşa ekınşı adam. Senat Töraǧasy. Osyndai maŋyzdy şeşım qabyldanǧanda demokratiialyq älemde memlekettık oryndar tüsındırmesın beredı. Alyp qaşty äŋgımeler men qauesetter bolmas üşın. Būl soŋǧy maŋyzdy kadrlyq şeşım emes.Ädette bızde būndai maŋyzdy şeşımderdıŋ bırneşeuı bolady. Bügın aptanyŋ aiaǧy, kelesı aptanyŋ basyn küteiık. Bälkım qosymşa özgerıster bolar. Dariǧa Nazarbaeva basqa memlekettık qyzmetke taǧaiyndalar. Köp närse soǧan da bailanysty. Bızdıŋ elde eŋ maŋyzdysy kımnıŋ qaida ketkenı emes, qaida keletınıne bailanysty ǧoi. Köptegen joramal jasauǧa bolady. Ükımetke keluı de mümkın. Jaŋa partiiaǧa basşy bolyp baruy da mümkın. "Nūr Otanǧa" basşy bolyp baruy da mümkın. Onyŋ üstıne jyldyŋ aiaǧynda bızde Mäjılıs pen mäslihat sailauy bolady. Äzırge aituǧa bolatyn anyq bır jaǧdai kelesı prezident Dariǧa Nazarbaeva bolady degen alyp qaşpa äŋgımege bırjolata nükte qoiyldy. Elımız qazır qiyn jaǧdaida otyr. Kornavirusqa bailanysty, mūnai baǧasynyŋ qūldyrauyna bailanysty. Bız prezidenttık respublika bolǧandyqtan qiyn sätte jauapkerşılık prezidentke tüsedı. Maŋyzdy, kadrlyq şeşımdı prezident osyǧan bailanysty qabyldap otyr. Şeşuşı memlekettık qyzmetterge qolynan ıs keletın kadrdy tartu üşın Toqaev osyndai şeşım qabyldady. Barlyǧy uaqyttyŋ enşısınde".
Ermūrat Bapi, saiasi jurnalist: "Qazaqstannyŋ bırınşı basşysy boluǧa daiyndyqtyŋ basy deuge bolady"
"Dariǧanyŋ Senattan ketuıne ekı jaǧdai sebep boluy mümkın. Bırınşısı, byltyrdan berı älemde bolyp jatqan Dariǧa Nazarbaevaǧa qatysty skandal jaǧdailar. Panamadan tabylǧan offşorlyq esep şoty bar, Şvesariiadaǧy bankten tabylǧan aqşalar, Londonnan tabylǧan üilerı Dariǧanyŋ Senattan ketuıne sebep boluy mümkın. Bıraq, ekınşıden, bailyq pen bilıkke batqan adam ondai joǧary lauazymnan, maily dastarhannan bostan bosqa tūryp ketıp qalmaidy. Soǧan qaraǧanda Dariǧa erteŋgı künı "Nūr Otannyŋ" sezınde partiiaǧa töraǧa boluy da mümkın. Bauyrjan Baibekke orynbasar bolyp, parlamenttık sailauda jeŋıp şyqqan partiianyŋ ūsynǧan kandidaty retınde premer ministr bolyp Qazaqstandy parlamenttık respublika qylyp şyǧaruy da mümkın. qazaqstanda zaŋdy özgertu, Konstitusiiany özgertu tükke tūrmaityn şarua bolyp qaldy ǧoi. Sailauǧa deiın "Sailau turaly Zaŋǧa" özgerıster engızıp, Qazaqstandy parlamenttık respublikaǧa daiyndai bastasa, premer ministr boluǧa, Qazaqstannyŋ bırınşı basşysy boluǧa daiyndyqtyŋ basy deuge bolady".
Bız habarlasqan saiasattanuşy Aidos Sarym "bärı aldaǧy aptanyŋ basynda belgılı bolady" dese, belgılı jurnalist Baqytgül Mäkımbai "ketken qyz şiden ärı" dep qysqa qaiyrdy.
Saiasattanuşy, Täuekelderdı baǧalau tobynyŋ jetekşısı Dosym Sätpaev "Mälım.kz" saityna bergen sūhbatynda üş faktorǧa toqtalypty.
"– Mūnyŋ üş sebebı boluy mümkın. Bırınşısı – tūŋǧyş prezident N.Nazarbaevqa äldene bolyp qaldy, sol sebeptı Toqaev elita küşterınıŋ balansyn özıne tartu äreketın jasap jatyr. Ekınşı sebep – D.Nazarbaevany Qauıpsızdık keŋesınıŋ töraǧasy N.Nazarbaevtyŋ kelısımımen alyp tastady. Qyzyǧy, byltyr Dariǧa Nazarbaeva senat spikerlıgınen ketse, basqa qandai qyzmetke baruy mümkın degen närseler talqylandy. Äzırge būl sūraq äuede bos qalyqtap qaldy. Iаǧni, Dariǧa Nazarbaeva senat spikerlıgınen ketken soŋ, oǧan bilıkten basqa qyzmet berılse, onda Dariǧa Nazarbaeva älı de bilıkte saiasi oiynşy retınde qala bermek degen söz. Üşınşı sebep – elita ışınde küres jürıp jatyr, sonyŋ nätijesınde būrynǧy prezidenttıŋ qyzyn ketırdı. Bıraq būl jerde taǧy da būl bırınşı prezidentpen kelısılgen dünie me, älde Toqaevtyŋ özınıŋ bastamasy ma degen sūraq tuyndaidy" deptı.
"Dariǧanyŋ ketkenı tranzitke daiyndyq degen söz. Prezidenttık bilıkke daiyndyqty bastap kettı. Elbasymen, Dariǧamen kelısıp almai Toqaev jūmystan bosata almaidy. Bızde bilık avtoritarly bolǧandyqtan būny oŋai şeşedı. Nazarbaevtyŋ statusyn eseptep körsek būǧan tolyqtai köz jetkızuge bolady. Elbasy dep özıne parlament arqyly şeşım şyǧaryp aldy. Bır. Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töraǧasy. Ömırlık. Ömır boiy. Ekı. "Nūr Otan" partiiasynyŋ, bilıktıŋ partiiasynyŋ töraǧasy. Üş. Mäŋgılık senator. Tört. Euraziialyq Odaqtyŋ qūrmettı töraǧasy. Bes. Otbasy Zaŋmen qorǧalǧan. Alty. Bızde avtoritarlyq jüiede bır adam qalai şeşedı, solai bolady. Al, Qasym Jomart öz adamdary, basbūzar adam emes oǧan aitatyn bolsa qarsy kelmeidı. Kezekten tys sailaudy jariialap kep jıberedı, sol kezde ümıtker bolyp Dariǧa Nazarbaeva tüsedı. Ary qarai özderı osy künge deiın, otyz jyl basqaryp kelgen ädısterı arqyly bilei beredı".
Rasul Jūmaly, saiasattanuşy: "Dariǧa prezident bolady degen äŋgımege nükte qoiyldy"
"Dariǧanyŋ ne sebepten ketkenın aita almaimyn. Memlekettık organdar tüsındırmesın beru kerek. Būl şynymen aq maŋyzdy habar. Elımızdegı mansap boiynşa ekınşı adam. Senat Töraǧasy. Osyndai maŋyzdy şeşım qabyldanǧanda demokratiialyq älemde memlekettık oryndar tüsındırmesın beredı. Alyp qaşty äŋgımeler men qauesetter bolmas üşın. Būl soŋǧy maŋyzdy kadrlyq şeşım emes.Ädette bızde būndai maŋyzdy şeşımderdıŋ bırneşeuı bolady. Bügın aptanyŋ aiaǧy, kelesı aptanyŋ basyn küteiık. Bälkım qosymşa özgerıster bolar. Dariǧa Nazarbaeva basqa memlekettık qyzmetke taǧaiyndalar. Köp närse soǧan da bailanysty. Bızdıŋ elde eŋ maŋyzdysy kımnıŋ qaida ketkenı emes, qaida keletınıne bailanysty ǧoi. Köptegen joramal jasauǧa bolady. Ükımetke keluı de mümkın. Jaŋa partiiaǧa basşy bolyp baruy da mümkın. "Nūr Otanǧa" basşy bolyp baruy da mümkın. Onyŋ üstıne jyldyŋ aiaǧynda bızde Mäjılıs pen mäslihat sailauy bolady. Äzırge aituǧa bolatyn anyq bır jaǧdai kelesı prezident Dariǧa Nazarbaeva bolady degen alyp qaşpa äŋgımege bırjolata nükte qoiyldy. Elımız qazır qiyn jaǧdaida otyr. Kornavirusqa bailanysty, mūnai baǧasynyŋ qūldyrauyna bailanysty. Bız prezidenttık respublika bolǧandyqtan qiyn sätte jauapkerşılık prezidentke tüsedı. Maŋyzdy, kadrlyq şeşımdı prezident osyǧan bailanysty qabyldap otyr. Şeşuşı memlekettık qyzmetterge qolynan ıs keletın kadrdy tartu üşın Toqaev osyndai şeşım qabyldady. Barlyǧy uaqyttyŋ enşısınde".
Ermūrat Bapi, saiasi jurnalist: "Qazaqstannyŋ bırınşı basşysy boluǧa daiyndyqtyŋ basy deuge bolady"
"Dariǧanyŋ Senattan ketuıne ekı jaǧdai sebep boluy mümkın. Bırınşısı, byltyrdan berı älemde bolyp jatqan Dariǧa Nazarbaevaǧa qatysty skandal jaǧdailar. Panamadan tabylǧan offşorlyq esep şoty bar, Şvesariiadaǧy bankten tabylǧan aqşalar, Londonnan tabylǧan üilerı Dariǧanyŋ Senattan ketuıne sebep boluy mümkın. Bıraq, ekınşıden, bailyq pen bilıkke batqan adam ondai joǧary lauazymnan, maily dastarhannan bostan bosqa tūryp ketıp qalmaidy. Soǧan qaraǧanda Dariǧa erteŋgı künı "Nūr Otannyŋ" sezınde partiiaǧa töraǧa boluy da mümkın. Bauyrjan Baibekke orynbasar bolyp, parlamenttık sailauda jeŋıp şyqqan partiianyŋ ūsynǧan kandidaty retınde premer ministr bolyp Qazaqstandy parlamenttık respublika qylyp şyǧaruy da mümkın. qazaqstanda zaŋdy özgertu, Konstitusiiany özgertu tükke tūrmaityn şarua bolyp qaldy ǧoi. Sailauǧa deiın "Sailau turaly Zaŋǧa" özgerıster engızıp, Qazaqstandy parlamenttık respublikaǧa daiyndai bastasa, premer ministr boluǧa, Qazaqstannyŋ bırınşı basşysy boluǧa daiyndyqtyŋ basy deuge bolady".
Bız habarlasqan saiasattanuşy Aidos Sarym "bärı aldaǧy aptanyŋ basynda belgılı bolady" dese, belgılı jurnalist Baqytgül Mäkımbai "ketken qyz şiden ärı" dep qysqa qaiyrdy.
Saiasattanuşy, Täuekelderdı baǧalau tobynyŋ jetekşısı Dosym Sätpaev "Mälım.kz" saityna bergen sūhbatynda üş faktorǧa toqtalypty.
"– Mūnyŋ üş sebebı boluy mümkın. Bırınşısı – tūŋǧyş prezident N.Nazarbaevqa äldene bolyp qaldy, sol sebeptı Toqaev elita küşterınıŋ balansyn özıne tartu äreketın jasap jatyr. Ekınşı sebep – D.Nazarbaevany Qauıpsızdık keŋesınıŋ töraǧasy N.Nazarbaevtyŋ kelısımımen alyp tastady. Qyzyǧy, byltyr Dariǧa Nazarbaeva senat spikerlıgınen ketse, basqa qandai qyzmetke baruy mümkın degen närseler talqylandy. Äzırge būl sūraq äuede bos qalyqtap qaldy. Iаǧni, Dariǧa Nazarbaeva senat spikerlıgınen ketken soŋ, oǧan bilıkten basqa qyzmet berılse, onda Dariǧa Nazarbaeva älı de bilıkte saiasi oiynşy retınde qala bermek degen söz. Üşınşı sebep – elita ışınde küres jürıp jatyr, sonyŋ nätijesınde būrynǧy prezidenttıŋ qyzyn ketırdı. Bıraq būl jerde taǧy da būl bırınşı prezidentpen kelısılgen dünie me, älde Toqaevtyŋ özınıŋ bastamasy ma degen sūraq tuyndaidy" deptı.
Oŋǧar Qabden,
"Adyrna" ūlttyq portaly
