Koronavırýs pandemııasy álemdi jaılap jatqan tusta Pekın eń ozyq zamanaýı tehnologııadaǵy ústemdikke umtyla bastady. Qazir Qytaı arzan kelisimshart kezdese me dep Eýropa odaǵyna kóz tigip otyr. Pekın koronavırýs indeti taraǵan shaqta Eýropada arzandaǵan tehnologııalardy jáne tehnologııalyq kompanııalardy satyp alǵysy keledi.
«QYTAIMEN BURYNǴYDAI BIZNES BOLMAIDY»
Eýropa koronavırýs pandemııasy kesirinen ári-sári kúıde otyrǵan tusta Qytaı fırmalary zamanaýı tehnologııa boıynsha tıimdi mámile jasaspaqqa bekinip, Eýropaǵa tutas kóz salyp otyr. Joǵary tehnologııany satyp alýǵa nıetti Qytaı fırmalary burynnan-aq Eýropaǵa qyzyǵyp kelgen, COVID-19 kesirinen akııalardyń túsýi olardy tipti jandandyra tústi.
Alaıda Eýropa úkimetteri Qytaıdyń joǵary tehnologııalyq «shabýylynan» qaýiptenip otyr. Qytaı aldaǵy onjyldyqta ekonomıkanyń qozǵaýshysy bolatyn jańa tehnologııaǵa ústemdik etýden dámeli. Pekınniń jasandy ıntellektiden bastap, telekommýnıkaııa jelilerin jáne málimetter aǵyny sııaqty strategııalyq tehnologııalardy satyp ala bastaýy Eýropanyń geosaıası qorqynyshyn ulǵaıtyp, olar «mańyzdy sektorlardy qorǵaýǵa daıynbyz» degen ıshara jasady.
– Bul – Qytaı kompanııalary úshin sheteldik fırmalardy satyp alatyn ne olarǵa ınvestıııa salatyn, al [Qytaı kommýnıstik partııasy] úshin shetelde óz sózin júrgizetin úlken múmkindik kezeńi. Biraq munymen birge Batys Qytaı ınvestıııasynyń artyndaǵy táýekeldi de jaqsy baǵamdap keledi, – dedi Vashıngtonda ornalasqan Amerıkanyń jańa qaýipsizdik baǵyty ǵylymı zertteý ortalyǵynyń ǵylymı qyzmetkeri Eshlı Feng.
Osyndaı bir oqıǵa sáýirdiń basynda Ulybrıtanııada boldy: brıtan zań shyǵarýshylarynyń qarsylyǵynan soń Qytaı kompanııasy kútpegen jerden jeńilis tapty. Qytaıdyń memlekettik China Reform ınvestıııalyq kompanııasynyń fılıaly – Canyon Bridge kompanııasy smartfon chıpine qoldanylatyn barlyq grafıkanyń úshten birin shyǵaratyn Brıtanııadaǵy eń úzdik Imagination tehnologııa fırmasyn kóshirý nıetinen bas tartty. Munyń aldynda brıtan saıasatkerleri jurttyń bári koronavırýs daǵdarysymen álek bolyp jatqanda Canyon Bridge kompanııasy Imagination fırmasynyń keńsesin Qytaıǵa kóshirmek dep dabyl qaqqan edi.
2017 jyly Imagination akııalarynyń baqylaý paketin satyp alǵan Canyon Bridge kompanııanyń keńsesin Ulybrıtanııada qaldyrý jóninde brıtan úkimetimen ýaǵdalastyq degen.
Qytaı fırmalary COVID-19 daǵdarysynan jaqsy shyqqanymen, indettiń Pekınge tıgizgen salqyny jáne Eýropanyń Qytaıǵa qatysty burynnan bar kúdigi jańa kedergi bolyp otyrǵan sııaqty.
Eýropa odaǵy sheteldikterdiń satyp alý erejesin qatańdatý josparyn jarııalasa, Germanııa kanleri Angela Merkeldiń sózin qaıtalaǵan Brıtanııanyń syrtqy ister mınıstri Domınık Raab Qytaımen endi «burynǵydaı bıznes bolmaıdy» dedi. Brıýsselde NATO-nyń bas hatshysy Iens Stoltenberg koronavırýstyń taralýy kesirinen bolǵan qarjylyq alasapyran kezinde Batystyń strategııalyq aımaqtarynda satylymnyń kóbeıgenin aıtyp, dabyl qaqty.
Belgrad (Serbııa) kóshesinde ketip bara jatqan turǵyn. 13 sáýir 2020 jyl.
Úndistan da jaqynda Qytaı kompanııalarynyń agressııashyl áreketiniń aldyn alý úshin jańa zań qabyldady.
«Qytaıda jasalǵan – 2025» baǵdarlamasynyń aıasynda Pekın óz kompanııalaryna kómektesý maqsatynda sýbsıdııaǵa jáne zertteý qorlaryna, sonymen birge sheteldegi tehnologııalyq kompanııalardy satyp alýǵa mıllıardtaǵan dollar qarajat bóldi. Maqsat – tehnologııalyq ústemdik jolynda úlken básekege túsip jatqan AQSh sııaqty sheteldegi básekelesterdi basyp ozý. Buǵan qosa, Qytaı jahanda kelesi tehnologııa standarttaryn qalyptastyrý múmkindigine ıe bolý ǵana emes, naryqta ústemdik etý, kóbirek paıda tabý jáne sonyń arqasynda saıası basymdyqqa qol jetkizýdi kózdeıdi.
– Áńgime tek naryq ne ádettegi ekonomıkalyq báseke týraly emes. Bul – strategııalyq maqsat. Bul – álemniń basym bóligine Qytaı ústemdigin júrgizýge baǵyttalǵan jol, – dedi Azııany zertteý jónindegi ulttyq bıýronyń ǵylymı zertteýshisi, Franııa qorǵanys mınıstrliginiń Qytaı strategııasy máseleleri boıynsha burynǵy keńesshisi Nadej Rollan.
«QYTAIǴA KÚMÁN ARTYP KELEDI»
Qytaıdyń Eýropadaǵy ınvestıııasynyń qaýipsizdikke áseri týraly ýaıym munda burynnan bar, biraq COVID-19 indetiniń jaıylýy bul máseleni aldyńǵy qatarǵa shyǵardy.
Sáýirde Financial Times gazetine bergen suhbatynda Eýroodaqtyń báseke jónindegi komıssary Margret Vestager Qytaıdyń jutyp qoıý qaýpin azaıtý úshin odaqqa múshe elder kompanııalardyń akııalaryn satyp alýy kerek degen.
– Álsiz bıznes túrleriniń jutylý qaýpi bar ekenin túsiný óte mańyzdy. Qazirgi jaǵdaı munyń qajettigin anyq kórsetti, sondyqtan biz belsendi túrde jumys istep jatyrmyz, – dedi ol suhbatynda.
Eýroodaqtyń atqarýshy bıligi naýryzda «aımaqtaǵy densaýlyq saqtaý men qaýipsizdik salasyndaǵy sheshýshi kompanııalardan aıyrylyp qalmaý úshin odaqtan tys jatqan elderdiń usynystaryn baqylap otyrýdyń mańyzy vırýs taralǵan soń tipti arta tústi» dep málimdedi.
Budan soń Italııa, Germanııa jáne Franııa mańyzdy kompanııalardy sheteldikter alyp qoımaýy úshin sharalar qabyldap, tekserýdi kúsheıtti.
Qatań erejeler 27 elden turatyn odaqtyń aýyzbirshilik turǵysynda biraz ilgerilegenin ańǵartty. Buǵan deıin ár eldiń Pekınmen ózara tyǵyz aralasýǵa degen umtylysy Brıýsseldiń saıası eskertýimen qaıshy kelip jatatyn.