Ärine, men de sızderge baǧa bere almaimyn. Bır tılde söileisızder me, älde ekı tıldı bırdei taŋdaisyzdar ma – ony özderıŋız şeşesızder. Ekı tıldı bırdei bılgen de jaman emes. Bilingvizm – älemnıŋ köp elınde bar. Tarihşy retınde aitatyn bolsam, maǧan qazaqtar özınıŋ ūlttyq erekşelıgın, tılın joǧaltyp alǧan halyq sekıldı bolyp körınedı. Sızder – adasqan, jolynan jaŋylyp qalǧan halyqsyzdar, menıŋşe. Halyqty ädeiı ne qasaqana tarihi jadynan aiyryp tastaǧan siiaqty. Äitpese, esı dūrys adam ana tılıŋnen görı orysşa bılgen dūrys pa dep sūrai ma? Būl – absurd! Tamyrynan ajyrap qalǧan, ne ısterın bılmei alasūryp jürgen halyqtar ǧana osyndai sūraq qoiady, negızı. Tıl mäselesın bırjola şeşu üşın - halyqqa tarihyn oqytyp, halyqty, ūltty soǧan yntalandyru kerek.
- Sız sonda bızdı tarihy joq halyq dep esepteisız be?
- Bır mysal. Men Almatynyŋ dükenderın aralap jürıp tarih taqyrybyn qozǧaǧan bır denı dūrys kıtap taba almadym. Dūrys qaramaǧan şyǧarmyn, mümkın. «Melomanda» da boldym. Bükıl älemde ǧylymi basylymdardyŋ, soŋǧy şyqqan kıtaptyŋ bärın osyndai ülken-ülken kıtap dükenınen tabasyŋ. Sūranys bar oǧan. Sızderde satylmaidy, öitkenı halyq öz tarihyna qyzyqpaidy. Osy jaqynda ūlttyq aspaptar muzeiınde bolyp, sol jerden baiaǧy ötken zamannyŋ tarihyn, naǧyz ūlttyq qūndylyq - balbaldy kördım. Bıraq ol nege ūlttyq muzeide emes, bır eleusız zat siiaqty bolyp sonda tūr?
Osyny körgende, qazaqtyŋ tarihyn zerttep jürgen menıŋ jüregım auyrdy. Tarihqa qalai qarasaŋyzdar, tılge de söitıp qarap jürsızder..
- Japoniiada tarihi mifke qalai qaraidy?
- Bızdegı eŋ ülken mif – japon imperatory qūdaidan tuǧan degen mif.
Bıraq bız, tarihşylar, būl mifke tiıspeimız. Nege deseŋız – ol bızdıŋ ruhani matrisamyz. Onyŋ tübınde aŋyz jatqanyn, şyndyqqa janaspaityn närse ekenın jaqsy bılıp otyrmyz. Bıraq ol bız üşın qozǧamaityn, myzǧymaityn taqyryp. Kielı, qasterlı taqyryp. Japoniianyŋ memleket retındegı tarihy da osyndai aŋyz-äpsanadan bastalǧan. Sondyqtan sızder tarihqa bei-bereket qaramaŋyzdar. Tarihi şyndyq qalpyna kelse, memlekettık tıl de öz jolyn tauyp, ol bara-bara ūltty ūiystyratyn ülken faktorǧa ainalyp şyǧa keledı!
Audarǧan Jolymbet Mäkış
