Aida Balaeva: Qūjat qoǧam arasynda auqymdy talqylaudan öttı

Jaqynda Memleket basşysy «Qazaqstan Respublikasynda beibıt jinalystardy ūiymdastyru jäne ötkızu tärtıbı turaly» Zaŋyna qol qoiǧan bolatyn. QR Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrı Aida Balaeva QazAqparat tılşısıne bergen sūhbatynda atalǧan Zaŋnyŋ basymdyqtary turaly aitty. - Aida Ǧalymqyzy, jaŋa zaŋnyŋ negızgı basymdyǧy turaly aityp berseŋız? - Rasynda da, dūrys baiqap otyrsyz, 1995 jyly qabyldanǧan zaŋmen salystyrǧanda jaŋa qūjat bırqatar basymdyqqa ie. Köptegen sarapşylar zaŋnyŋ är babyna qatysty jeke-jeke tüsınıktemeler berdı. Sondyqtan egjei-tegjeiıne barmai-aq qoiaiyn. Tūtastai alǧanda, qūjat bilık pen qoǧam arasyndaǧy dialogty demokratiialandyruǧa, «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıs jüzınde jüzege asyruǧa qajettı jaǧdailar jasauǧa baǧyttalǧan. Sonyŋ ışınde jinalystardy ūiymdastyruşylardyŋ, oǧan qatysuşylardyŋ, sondai-aq jergılıktı atqaruşy organdar arasyndaǧy jauapkerşılıktı teŋ böluge jäne eŋ bastysy, azamattardyŋ beibıt jäne qarusyz jinalyp, öz közqarasyn bıldıruıne konstitusiialyq qūqyqtaryn naqty ıske asyruǧa baǧyttalǧan. Miting ūiymdastyruşylaryna rūqsat bermeu üşın nemese mitingke qatysuşylardyŋ köŋılınen şyqpaityn oryndy ǧana belgıleu üşın memlekettık organdar eskı Zaŋ erejelerın qalauynşa būrmalai alatyn. Qazırgı zaŋ normasy boiynşa tek Almaty qalasynyŋ özınde jinalys ötkızetın kem degende 24 arnaiy oryn belgılendı, iaǧni är audanda üş orynnan bar. Al Nūr-Sūltan qalasynda 12 oryn bolady. Sonymen qosa, būl orynnyŋ barlyǧy audandar men eldı mekenderdıŋ ortalyq bölıgınde boluy tiıs. Būnymen qosa, miting ötkızuge rūqsat berudı eskertu tärtıbımen almastyru da – demokratiiaǧa qarai jasalǧan ülken qadam. Köptegen damyǧan elderde älı künge deiın rūqsat beru tärtıbı qoldanylady. Eŋ salmaqty körsetkış - «Qazaqstan Respublikasynda beibıt jinalystardy ūiymdastyru jäne ötkızu tärtıbı turaly» Zaŋy tūtastai qoǧamnyŋ, qūqyq qorǧauşylar jäne sarapşylardyŋ arasynda keŋınen talqylanǧany dep ataǧym keledı. Azamattyq qoǧammen bırlesıp talqyǧa tüsken soŋ qūjat Parlament qabyrǧasynda eleulı özgerısterge ūşyrady. Zaŋnan habary bar kez kelgen adam 1995 jylǧy Zaŋ men qazırgı Zaŋnyŋ redaksiiasyn salystyryp qarasa bolady, menıŋ oiymşa osylai ıstegende olarǧa bırdeŋenı tüsındırudıŋ de qajetı bolmai qalady. - Degenmen, osyndai oŋ özgerısterge qaramastan, bıraz adamdar jaŋa Zaŋdy synǧa alyp jatyr. Būǧan ne aitar edıŋız? - Ras, zaŋdy synauşylar joū emes, äitse de būl qalypty qūbylys. Mysaly, beibıt jiyndardy ūiymdastyruşylarǧa jas şekteuı qoiylǧanyna keibıreulerdıŋ köŋılı tolmaidy. Bıraq zaŋda taiǧa taŋba basqandai barlyǧy anyq jazylǧan, 18 jasqa tolmaǧan Qazaqstan azamytynyŋ beibıt jiyndarǧa qatysuǧa tolyq qūqy bar, bıraq kämelet jasyna jetpegendıkten olar ūiymdastyruşy bola almaidy. Sebebı, ūiymdastyru degenıŋız negızınen «eresek adamdarǧa» qatysty bolatyn belgılı bır mümkındıkterdı (mysaly mitingını qarjylandyrudy) qajet etedı. Al beibıt jiyndy ūiymdastyruşylardyŋ jasyna şekteu qoiu basqa elderde, sonyŋ ışınde Euroodaqqa kıretın elderde de bar. Eskeretın taǧy bır mäsele: elımızde kämelet jasyna tolmaǧan balalardy mitingıge qatystyryp, äldebıreuler öz maqsatyna paidalanyp kete me dep qauıptenetın adamdar köp. Olardyŋ pıkırın de eskergen dūrys. Osyndai jaǧdailarǧa qaramastan, jergılıktı atqaruşy organdarǧa bırqatar mındet jüktelgen: qūqyqtyq tärtıp, medisinalyq kömek, ört qauıpsızdıgın solar qamtamasyz etu kerek. Mūnyŋ bärınen ūiymdastyruşylar bosatylyp otyr. - Zaŋ jūmys ıstegen kezde qandai da bır qiyndyq tuyndap jatsa Ministrlık tarapynan ūsynystar daiyndala ma? - Zaŋnamany äzırlegen organ retınde Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı onyŋ tiıstı därejede oryndaluyna da ünemı monitoring jasap otyrady. Zaŋnyŋ ıs jüzınde qoldanylu nätijesı boiynşa jergılıktı atqaruşy organdarǧa ūsynys berıledı. Tıptı bügıngı künnıŋ özınde Ministrlık zaŋnyŋ erejelerın öŋırdegı jergılıktı bilıkke tüsındıru jūmystaryn bastap kettı. Qazırgı uaqytta bız üşın maŋyzdysy – Zaŋnyŋ täjıribede jüzege asuy. Äuelı bız jergılıktı atqaruşy organdarǧa qūjattyŋ normalary men ondaǧy jaŋalyqtardy tüsındırıp, praktikada qalai qoldanylatynyn köruımız kerek. Osynyŋ barlyǧyn esepke alyp baryp qana qandai da bır qorytyndy jasauǧa jäne ūsynys turaly aituǧa bolady. - Beibıt jiyn ötkızuge atqaruşy organdar rūqsat bermese, olardyŋ äreketınıŋ zaŋǧa qanşalyqty säikes ekenın kım tekserıp, baqylap otyrady? - Eger ūiymdastyruşylarǧa beibıt jiyn ötkızuge jergılıktı atqaruşy organdar eş sebepsız tyiym salsa, onda ūiymdastyruşylar Zaŋ normalaryna säikes, būl şeşımge qatysty sotqa şaǧym tüsıre alady nemese olardan joǧary tūrǧan organdarǧa jügınuıne de mümkındıgı bar. Būdan bölek, menıŋ oiymşa, kez kelgen şeşım äleumettık jelıde keŋınen talqylanady ǧoi, sondyqtan qabyldanatyn şeşımder eleusız qalmasy anyq. - Al beibıt jiyn ötkızuge arnalǧan oryndy taŋdau kezınde qoǧamnyŋ pıkırı eskerıle me? - Zaŋ boiynşa mūndai oryndardy anyqtauǧa üş ai merzımı bekıtılgen. Zaŋǧa Prezident qol qoidy, resmi BAQ-ta jariialandy. Zaŋ boiynşa Memleket basşysy qol qoiǧannan keiıngı 10 künnen soŋ qūjat küşıne enedı. Sodan keiın mäslihat beibıt jiyn ötkızuge arnalǧan oryndy jūrtşylyqpen keŋınen talqylap anyqtauǧa mındettı. Zaŋnamaǧa säikes, barlyq ūsynystar mındettı türde Normativtı-qūqyqtyq aktılerdıŋ aşyq portalyna salynady, sol jerde halyqpen kelısıledı. Sonymen qatar öŋırlerdegı Qoǧamdyq keŋesterde de keŋınen talqylanady.  

QazAqparat