Dalanews.kz osy sūhbatty yqşamdap audaryp, oqyrman talqysyna ūsyndy.
Qazaqstan Resei men Belarustıŋ ortaq odaǧyna qosyla ma?
Qazaqstan atalǧan ekı elmen jan-jaqty bailanys ornatqan. Euraziialyq odaqtan bölek TMD, ŪQŞŪ aiasynda da ärıptestıktı damytudamyz. Alaida bızdıŋ Resei men Belarustıŋ ortaq odaǧyna qosylar oiymyz joq.
Ärıptestıktı ılgerıde aty atalǧan ūiymdardyŋ şeŋberınde jalǧastyramyz. Bızge Euraziia odaǧynyŋ ekonomikalyq äleuetın arttyrǧan maŋyzdyraq. Ekonomikaǧa basymdyq bersek būl odaq älemdık naryqtaǧy bedeldı ūiymnyŋ bırıne ainalady.
Qazaqstanda qos bilık ornaǧan ba?
Ol tarihi tūlǧa. Aldaǧy aida bız onyŋ mereitoiyn atap ötemız. Onyŋ tarihi häm saiasi mūrasyn saqtap qaluǧa tiıspız.
Äzırgı alasapyran şaqta Nazarbaev daǧdarystan şyǧudaǧy men ūstanǧan jaŋa ekonomikalyq baǧyt pen halyqqa materialdyq qoldau körsetu turaly ūsynysymdy jan-jaqty qoldady.
Elımızde eşqandai qos bilık joq. Kerısınşe Nūrsūltan Nazarbaev halyqty jaŋa basşynyŋ töŋıregıne toptasuǧa şaqyryp otyr.
Qazaqstandaǧy orystar. Olardyŋ qūqy qorǧalǧan ba?
Qazaqstandaǧy ūltaralyq tatulyq ışkı saiasi tūraqtylyqtyŋ negızgı kepılı. Qazaqstandyqtar özın özgeden bölıp jarmaidy, bırtūtas ūlt, bırtūtas halyq retınde qabyldaidy.
Qazaqstanda “ūlttyq azşylyq” degen ūǧym joq.
Elımızde tūratyn orystyŋ sany 3,5 mln-nan asady. Būl eldegı halyq sanynyŋ 19 paiyzy. Osynda tūratyn orystar elımızben bıte-qainasyp ketken, barlyq zaŋdy qūqyqtardy paidalanyp otyr.
Ötkende “Qazaqstandaǧy orys diasporasy” degen tırkestı közım şalyp qaldy. Qaramaǧymdaǧy sarapşylar men ideologtarǧa būdan bylai mūndai ūǧymdy qoldanbaudy eskerttım. Orystar Qazaqstannyŋ ırgesın bırge qalasqan osy eldıŋ ajyramas bölıgı.
Qazaqstan keŋestık kezeŋnen qalǧan eldı-meken, köşe atauyn jappai auystyruǧa köştı me?
Eskı ataulardan jappai arylu nauqany bastaldy demeimın. Bırqatar eldı-meken men köşelerdı özgertıp, olardyŋ tarihi atauyn qaitardyq.
Keŋestık kezeŋnen qalǧan kömeskı ataular kelmeske ketude. Aitalyq “Prikanalnaia”, “Teplovoznaia” sekıldı eldı-meken ataulary eskırdı, olardy jergılıktı jūrt ta qabyldai bermeidı.
Qandai da bır eldı-meken, köşe atauyn auystyrarda jergılıktı tūrǧyndardyŋ pıkırın eskeremız, onyŋ tarihi negızdemesın ızdeimız. Bilık Qazaqstandaǧy barlyq orysşa ataulardy auystyryp tastaudy közdemeidı.
Jaqynda Qaraǧandyda Grigorii Potanin men Aleksandr Zataevichke köşe atauy berıldı.
Memlekettık jūmysqa tūrarda sliavan tektes ūlt ökılderın şettetu ürdısı joq. Öz basym būl ūiǧarymmen kelıspeimın.
Sliavan tektes jäne özge de etnostar ükımette, parlamentte jäne basqa da memorgandarda otyr. Orystar şaǧyn-orta bizneste, öndırıste, auyl şaruaşylyǧynda şoǧyrlanǧan.
Qazaqstanda Qyrym ssenariiı qaitalanuy mümkın be?
Joq. Būl keibır sarapşysymaqtardyŋ sandyraǧy dep bılıŋız. Mūnyŋ astarynda Qazaqstanda saiasi tūraqsyzdyq tuǧyzu, odaqtas eldermen araǧa ot salu piǧyly jatyr.
Qazaqstannyŋ latyn älıpbiıne köşuı Reseidıŋ mazasyn qaşyruda. Būǧan negız bar ma?
Latynǧa asyqpai, bappen köşemız. Būǧan elımızdıŋ tūŋǧyş prezidentı bastamaşy boldy. Nazarbaev “latynǧa auysu eldegı orys tılınıŋ ahualyna äser etpeitının” äldeneşe ret aitqan. Älıpbi auystyru qazaq tılınıŋ kösegesın kögertudegı maŋyzdy qadam.
Älbette asyǧyp-aptyǧudyŋ qajetı joq. Qazaqstan latynǧa kezeŋ-kezeŋımen ötetın bolady.
Qazaqstandaǧy Qytai yqpaly qanşalyqty küştı?
Orta Aziia elderı men Qytai erte däuırden alys-berıs, barys-kelıs ornatqan. Ärıptestıktıŋ negızgı qainary – Jıbek joly, sauda – sattyq boldy. Būl sabaqtastyq älı de üzılgen joq.
Ötken jyly Orta Aziia elderı men Qytaidyŋ arasyndaǧy sauda ainalymy 33 mlrd dollardan asty. Sauda-ekonomikalyq saiasatty ekspansiiamen şatastyruǧa bolmaidy. Qytai Qazaqstannyŋ maŋyzdy ekonomikalyq ärıptesı.
Qazaqstanda AQŞ-tyŋ äskeri bazasy aşyla ma?
Būl mäsele kün tärtıbınde tūrǧan joq. AQŞ pen Qazaqstannyŋ arasyndaǧy ärıptestık jan-jaqty damuda.
Biologiialyq qauıpsızdık salasynda Almatydaǧy obaǧa qarsy institutta bırlesıp jūmys ıstedık.
Kelısım şart aiaqtalǧannan keiın amerikalyqtar üiıne qaitty. Qazır onda tek qazaq ǧalymdary ǧana zertteu jürgızude. Būl salada reseilık mamandarmen de bırlesıp jūmys jürgızuge äzırmız.
Sūhbattyŋ tolyq nūsqasyn myna aradan oqi alasyz.
