"Adyrna" ūlttyq portaly elımızge tanymal satirik–jazuşy, Qazaqstan jazuşylar odaǧynyŋ müşesı Mūhtar Şerımnıŋ şyǧarmaşylyǧy men qoǧamnyŋ qazırgı hal-ahualy jaily sūhbatyn nazarlaryŋyzǧa ūsynady.
–Mūhtar aǧa, satiraǧa qalai keldıŋız? Ne türtkı boldy?
–Bärı osyndai sūraqpen «sabaidy». «Satiraǧa samoletpen keldım» desem, küledı. Satirany men bıreuden jūqtyryp alǧan joqpyn. Jol –jönekei de kelgen joqpyn. Satiraǧa qanymmen, janymmen kelgendeimın. Öitkenı, bala künımde ülkenderdıŋ äzıl äŋgımelerın auzymynyŋ suy qūryp, auzym aŋqiia tyŋdauşy edım. Besınşı klasta oqyp jürgenımde «Tazşa bala», «Qojanasyr äŋgımelerı», «Toǧyz toqyldaq, bır şıŋkıldek» sekıldı jūqa, türlı –tüstı surettermen bezendırılgen kıtapşalardy köp oqitynmyn. Sonyŋ äserı bolsa kerek, äzıl äŋgımelerge qyzyǧuym dauyldy küngı örttei boldy. Äsırese, Aldar kösenıŋ äŋgımelerı erekşe ūnaityn. Segızınşı klasty aiaqtaǧan jyly jazda «Älimanyŋ älegı» atty tūŋǧyş satiramdy jazdym. Bıraq, toǧyzynşy klasqa köşkende nege ekenın bılmeimın, bır künde suretşı bolǧym kelıp kettı. Tereze kölemındei aq plakattardy satyp alyp, şimailaitynmyn. Bıraq özıme ūnamady. Būlttardyŋ, üidıŋ suretterın kım sala almaidy? Boiaularymdy şaşyp jıberıp edım, aq mysyqtyŋ üstıne tögılıp, ol «Dūrys, suretşı bola almaisyŋ!» degendei, baj ete qaldy. Sodan keiın satirany bır jola qolǧa aldym. Jaza berdım, jaza berdım. Tıptı, äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ jurnalistika bölımıne oquǧa tüskende de, satirany saǧynyp, jazuymdy toqtatpadym. Ol kezde «Jalpy däpter» degen qalyŋdau däpter bolatyn. Sonyŋ törteuın toltyrdym. Bırınşı däpter demei, bas jaǧyna «Mūhtardyŋ satirasy. Bırınşı tom. Äzıl–syqaq äŋgımeler», «Ekınşı, üşınşı, törtınşgı tom» dep jazyp qoiatynymdy qaitersıŋ? Özımşe kıtap jazǧan türım sol.
–Qyşqyl satiraŋyz bar. Äleumettık jelılerde jiı körınesız. «Şoşqalar şeruı», «Şegırtkeler şeruı», «Bız sondai baqyttymyz!» siiaqty satiralaryŋyz ezu jidyrmaidy. Oyndai äleumettık satiralaryŋyzdyŋ keibır mäselelerge kömegı boldy ma?
–Naqty aita almaimyn. Bıraq oqyrmandarymdy oilandyryp, külkı syilap jürgenımdı bılemın. Al, äkım qaralardyŋ arasynda jemqorlyqtan qorqyp qalǧandaryn estıp qoiamyn. Ärine, menıŋ satiramnan keiın. Erterekte, keŋes zamanynda satiraly feleton däuırı jürgen edı. Feletonda aty–jönı atalyp ketken şeneunıktıŋ özı būrq ete qalatyn. İdeologiia küştı edı. Qazır ondai joq, kerısınşe, qyzmetı ösıp ketedı, tıptı, bala–şaǧasymen astanaǧa köşıp ketedı.
–Qazırgı satira nege älsız? Nege satirada salmaq joq?
–Ünemı makoron jei beretın bala qalai balpanaqtai bolsyn? Sol sekıldı qazırgı satiranyŋ ışınde makoron, vermişel siiaqty maida–şüideler bar, ot basy, oşaq qasynan şyǧa almaidy. Et jemegen balada qandai salmaq bolsyn? Sol sekıldı satira älsız, qaraşy, äleumettık jelını qarap şyqsaŋ, äiteuır küldıru üşın anaiy, dörekı äzılder qaptap ketken. Teledidardy qosyp qalsaŋ, qarnyŋ aşatyn äzılderdı myjyp tūrǧan jastardy köresıŋ. Äzıl–syqaqtarynda, oqyp tūrǧan monologtarynda äleumettık mäselelerdı qauzaityn bır tüiır satira joq. Onyŋ ber jaǧy, gazet oqymaityn jastar köbeidı. Egde kısılerdıŋ özı qaramaidy. Al, gazetter satira jariialaudy ūmytty. Satiraly saittar joqtyŋ qasy. Ras, portaldar menıŋ satiralarymdy jariialap tūrady. Bıraq özge Şerımderdı de oqyǧym keledı. Nesın aitasyŋ, satiradan sän, sahnadan än ketken zaman boldy.
–Degenmen, külkı qūdyrettı küş qoi?
–Oǧan dau bar ma? Qazaq külkısıne jetetın külkı joq älemde. Özım osyndai pıkırdemın. Külkınıŋ qūdyretı osynda, şeneunıkter külkı bolyp qalamyn dep oilap, köp jaǧymsyz äreketterden bas tartady. Elge masqara bolamyn, külkı bolamyn deuşıler de bar. Sondyqtan, öz basym, külkıge qūrmetpen qaraimyn.
–Qazırgı qazaq jurnalistikasyna köŋılıŋız tolady ma? Teledidar ūlttyq qūndylyqtarymyzdy qanşalyqty därıpteude?
–Beisen Qūranbek marqūm sekıldı jurnalistikanyŋ maiyn ışken maitalmandar bar. Bıraq az. Qazır oqu bıtırmese de, bäleqorlyǧymen tılışı atanyp, äkımderdı qorqytyp, «Feisbukke salyp, masqaraŋyzdy şyǧaramyn!» deitın qyz–jıgıtter köbeidı. Sosyn, anau äkım baiǧūs «Qūdaia betıŋ qūrysyn! degendı ışınen aityp, tılşısymaqtyŋ qolyna aqşa ūstatyp qūtylady. Al, aqşa bermegenderdı byldyr–batpaǧymen äşkerelegen bolyp, jala jabumen aiaqtaidy. Mündai tılşılerdı «mügedek tılşıler» dep ataimyn. Sosyn, özderımen özderı aitysyp, sottasyp jatatyndaryn qaitersıŋ? Betterı qalyŋ. Kesıp alsaŋ, qan şyqpaidy, jyn şyǧatyndai... Al, teledidarlardaǧy baǧdarlamalar, ǧafu ötınemın, «bittep» ketken. Bırınen bırı aumaidy. «Qalaulym», «Kel tatulasaiyq» siiaqty reiting quǧan baǧdarlamalarmen kösegemız kögermeidı. Būl da ruhaniiattaǧy virus, koronovirus!
–Äleumettık jelıde koronovirusty naǧyz ındetke balap, halyqty saqtyqqa şaqyrǧanyŋyzdan habardarmyz. Özıŋız ındetten qalai qorǧanyp jatyrsyz? Karantinnıŋ sızge tigızgen paidasy men ziianyn aita ketseŋız?
–İä, äielder «atyŋ öşkır koronovirus» dep qarǧap ta jatyr. Būl ındettı şeneunıkter de, halyq ta jaibaraqat qarsy aldy. Qūdamyz kelgendei. «Törletıŋız, törge şyǧyŋyz!» degendei. Bırden saqtyq şaralaryn qabyldamadyq. Keiın baryp «Koronovirus, ket, ket!» dep än şyǧaryp, qorqytqan boldyq. Kornovirus ket degenımızge ketpedı. Endı eŋıretıp jatyr. Jylatyp jatyr. Eşteŋege senbeitın qazaqpyz ǧoi, endı senıp jatyrmyz. Karantin kezındegı paidasy sol, aua tazaryp qaldy, tapyraqtaǧan, tärbiesız, toilar toqtady. Men toiǧa qarsy emespın, bıraq myŋ adam şaqyryp, bäseke quatyn toilardy qūptamaimyn. Toidyŋ da türlerı köbeiıp ketıp edı. Tek, «Ajyrasu toiy» ǧana jetpeitın edı. Al, ziiany köp. Qalaǧan jerımızge jete almai, jete kalsaq, kete almai, jerık äiel siiaqty jatyp qalǧan er azamattar qanşama? Qanşama armandar «aryqtap» kettı deseŋşı? Qanşama äielder üide jatyp, semırıp kettı deseŋşı? Mıne, osy şyraǧym, ziiany.
–«Adyrna» ūlttyq portalynyŋ oqyrmandaryna aitar tılegıŋız?
–Bata bereiın de!? Qolyŋdy jai: Işkenderıŋ tättı şyryn, sok bolsyn, karantin degen päle joq bolsyn, jūmys degende bılekterıŋdı türıp jürıŋder, qaiǧy- mūŋ qūrysyn, ünemı külıp jürıŋder! «Adyrnanyŋ» oqyrmandary qalyŋ bolsyn, qūdalaryŋ kelgende soia salatyn malyŋ bolsyn! Aspanymyz aşyq, jastar bır–bırıne ǧaşyq, köŋılderıŋız tasyp–tolsyn! Äumin!
Äŋgımelesken Diana ASANOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
