Qazaqstan Respublikasynda mügedekterdi äleumettik qorǧau turaly Zaŋ 2005 jyldyŋ 13 säuırınde engızıldı. Būl zaŋnyŋ negızgı maqsaty - täuelsız ömır salty üşın jaǧdaidy qamtamasyz etu, olardyŋ qoǧammen jan-jaqty aralasuy üşın mümkındıkter jasau, äleumettık, medisinalyq, qaiyrymdylyq syndy kömek türlerın jüzege asyru, mügedektık deŋgeiın tömendetu.
Qazırgı taŋda elımızde 698 myŋ mümkındıgı şekteulı adam bar. Olardyŋ qandai qūqyqtary bar?
Qazaqstan Respublikasynda mügedekter:
1) äleumettik qorǧauǧa, sonyŋ işinde oŋaltuǧa, qoǧamǧa etene aralasuǧa;
2) äleumettik infraqūrylym obektilerine kirip-şyǧuyn qamtamasyz etuge;
3) aqparatqa qol jetkizuin qamtamasyz etuge;
4) bilim aluǧa, qyzmet türin, sonyŋ işinde eŋbek qyzmeti türin erkin taŋdauǧa;
5) Qazaqstan Respublikasynyŋ zaŋnamasynda belgilengen tärtippen tegin medisinalyq kömektiŋ kepildik berilgen kölemin aluǧa;
6) käsiptik daiarlyqqa jäne qaita daiarlyqqa, eŋbek qabiletin qalpyna keltiruge jäne jūmysqa ornalasuǧa;
7) Qazaqstan Respublikasynyŋ tūrǧyn üi zaŋnamasyna säikes tūrǧyn üige;
8) memlekettik jäne özge ūiymdarda, sonyŋ işinde densaulyq saqtau, mädeniet, bailanys, kölik, qyzmet körsetu salasyndaǧy ūiymdarda birinşi kezekte qyzmet körsetiluge;
9) mügedekterdiŋ şyǧarmaşylyq qabiletterin qoldauǧa arnalǧan qūqyqtaryn qosa alǧanda, Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasymen, Qazaqstan Respublikasynyŋ basqa da zaŋnamalyq aktilerimen bekitilgen äleumettik-ekonomikalyq jäne jeke basynyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryna tolyǧymen ie bolady.
Mügedekterge äleumettık kömektıŋ qandai türlerı körsetıledı?
Kömek türlerın 3 topqa jıkteimız:
1)Memlekettık järdemaqy, ötemaqy jäne basqa da tölemder;
2)Jergılıktı atqaruşy organdarmen körsetıletın qosymşa äleumettık tölemder;
3)Jūmys beruşılerdıŋ körsetetın qosymşa äleumettık kömek türlerı
2020 jyldan bastap 2023 jylǧa deiıngı kezeŋde 8 öŋırde jaŋa oŋaltu ortalyqtaryn salu josparlanuda. QR eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetovaldaǧy uaqytta ülken jūmystardyŋ atqarylatynyn atap öttı: «Bız bügın ülken zaŋǧa kelemız, aldaǧy jyldary mynalar bız üşın öte maŋyzdy bolyp tabylatyndyǧyn aitqym keledı – būl mügedektıgı bar adamdar üşın, olardyŋ jūmysqa ornalasuy men ekonomikalyq belsendılıgı üşın jaǧdai jasau. Būl öte maŋyzdy element. Bız zaŋ jobasynda bırqatar şaralardy qarastyramyz»
Mügedekter men olarǧa kütım jasaityndarǧa tölenetın järdemaqy
Mügedektık boiynşa järdemaqylar:
I toptaǧy mügedekterge 59 872 teŋge (tömen künkörıs deŋgeiınıŋ 1,92 mölşerı);
II toptaǧy mügedekterge 47 710 teŋge (1,53 KD);
III toptaǧy mügedekterge 32 431 teŋge (1,04 KD) tölenedı.
16 jastan asqan mügedek balalarǧa:
I topqa — 59872 teŋge;
II topqa — 49581 teŋge;
III topqa — 37420 teŋge mölşerınde taǧaiyndalady.
— Mügedek balany tärbielegenı üşın — 43657 teŋge;
— Bala kezınen I toptaǧy mügedek balanyŋ kütımı üşın — 43657 teŋge tölenedı.
Arnaiy internat-üilerge joldama alu
Mümkındıgı şekteulı bala tärbieleitın otbasy oǧan medisinalyq kütım jasau men oŋaltudyŋ, äleumettık beiımdelu jäne oqytu erekşelıkterıne bailanysty tuyndaityn qiyndyqtarǧa tap bolady. Mügedek balalarǧa erekşe täsıl qajet bolǧandyqtan, memleket balaǧa medisinalyq kömek körsetu jäne äleumettık beiımdeu kezınde onyŋ auru sipaty men auyrlyǧy esepke alynatyn arnaiy internat-üiler qūrǧan.
Almaty qalasynda mūqtaj adamdarǧa stasionarlyq jaǧdaida (arnaiy internat-üilerde) arnauly äleumettık qyzmetter körsetıledı:
psihonevrologiialyq auytqulary bar 3-ten 18 jastaǧy mügedek balalarǧa;
tırek-qimyl apparaty būzylǧan 3-ten 18 jastaǧy mügedek balalarǧa;
psihonevrologiialyq aurulary bar on segız jastan asqan mügedekterge;
bırınşı jäne ekınşı toptaǧy mügedekterge.
İnternat-üige joldama alu üşın Almaty qalasynyŋ Jūmyspen qamtu jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasynyŋ memlekettık qyzmettı tūtynuşynyŋ tırkelu jerı boiynşa audandyq bölımıne jügınu qajet.
Mügedektaksi
«Mügedekterge – laiyqty ömır» jobasy aiasynda I jäne II toptaǧy mügedektıgı bar mümkındıgı şekteulı adam tegın taksi qyzmetın paidalana alady. Būl üşın arnaiy telefonmen dispetcherlık qyzmetke qoŋyrau şalyp, belgılı künge jäne uaqytqa avtomobil şaqyru qajet. Sodan keiın kölık kelıp, adamdy alyp ketedı, qajettı orynǧa taǧaiyndalǧan uaqytta tegın aparady jäne kerı qaityp alyp keledı.
Qazaqstan boiynşa dispetcherlık qyzmettıŋ telefondary:
Astana q. +7 (7172) 33-60-83
Almaty q. +7 (727) 3466222 dop.201\202\203
Aqtöbe q. +7 (7132) 77-65-65, 24-36-39
Atyrau q. +7 (7122) 36-68-42
Jezqazǧan q. +7 (7102) 77-30-80
Qaraǧandy q. +7 (7212) 43-10-67, 43-30-97, 43-36-52
Kökşetau q. +7 (7162) 76-16-00
Qostanai q. +7 (7142) 50 33 49, 50 41 08, 50 44 38
Qyzylorda q. +7 (7242) 27-81-49
Pavlodar q. +7 (7182) 32-55-68
Petropavl q. + 7 (7152) 39-76-87, 46-11-50
Semei q. +7 (7222) 774-289
Taldyqorǧan q. + 7 (7282) 24-34-63
Taraz q. +7 (7262) 451-545, 515-889
Temırtau q. +7 (3213) 91-45-42, 91-45-43
Türkıstan q. + 7 (725 33) 7-45-95
Oral q. +7 (7112) 50-77-43, 50 05 06
Öskemen q. +7 (7232) 22-42-64
Şymkent q. +7 (7252) 43-32-30, 43-36-77
Ekıbastūz q. +7 (7187) 22 12 89, 75-47-85
Diana ASAN,
«Adyrna» ūlttyq portaly
