Qosh bol, toı-bıznes! Koronavırýs pandemııasy ómirimizdi túbegeıli ózgertti. Al ekonomıkada tutas ındýstrııalardyń joıylyp ketip, ornyna jańa salalardyń paıda bolýyna ákelip soqty.
Osy ýaqytqa deıin bizdegi toı-bıznes ındýstrııasynyń aqshalaı aınalymy boıynsha eshqandaı derekter jınaqtalmaǵan bolatyn. Bylaısha aıtqanda, resmı statıstıka barlyq ánshilerdiń toıdan tabatyn tabysyn eseptemeıdi. Ánshilerdiń salyq tóleý máselesi sóz júzinde qalǵandyqtan ındýstrııany kóleńkeli dep ataýǵa tolyq negiz bar.
Elimizdegi toıhanalar men banket zaldarynyń sany orta eseppen 5 myńdy quraıtynyn eskersek, Nege.kz esebinshe, buǵan deıin toı-bıznestiń jyldyq aınalymy kem degende 24 mıllıard teńgeni quryp kelgen.
«Pandemııadan offlaındaǵy jıylys sharalary eń birinshi bolyp zardap shekti», - deıdi, Ekonomıkalyq bastamalardy qoldaý qorynyń (EBQQ) sarapshylary. Túrli qoǵamdyq sharalar, onyń ishinde toı da bar, sonymen birge jolaýshylar tasymaly, kólik sektory óte aýyr jaǵdaıda.
«Toıǵa, otbasylyq sharalarǵa tyıym saqtalyp turǵandyǵyn, al jyldyń aıaqtalýyna az ýaqyt qalǵanyn eskersek, bıyl toı-bıznestiń óz qalpyna kele almaıtynyn boljaýǵa bolady. Árıne, toıhana, mýzykalyq qurylǵylar syndy ınfraqurylym buzylmaı tura beredi. Bul jaǵdaıda eń bastysy - adamdar. Eldegi toı-bıznes salasynda kem degende 15 myń adam qyzmet etti. Bastysy, olardyń qıyn ýaqytta basqa kásipke aýysyp, toıdan bólek tabys kózin tabýyna septesý kerek. Jergilikti jumyspen qamtý ortalyqtary bul máselede belsendi bolýy tıis»
«Qazir shoý-bıznes ókilderiniń basym bóligi karantınde qol qýsyryp otyrmaıyq dep basqa kásipke bet buryp ketti. Iaǵnı, jańa mamandyqty ıgere bastady. Men tanıtyn estrada ánshileriniń biri qymyz, saýmal satýmen aınalysyp ketse, endi biri kofehana ashqan, taǵy biri hıdjama bıznesin qolǵa alyp jatyr», - deıdi, Nege.kz áńgimege tartqan 31-arnadaǵy «Juldyzdar jarqyraıdy» jobasynyń tilshisi Laýra Bıǵalı.
«Ánshilerden suhbat alǵan kezde kóńil-kúıleri joqtyǵyn baıqaımyn. Sebebi toı joq, aqsha joq, jańa án jazýǵa shabyt ta joq... Shegirtkeniń leıblin jasap alǵan Beıbit Qoshqalıev ózi turyp jatqan «Dýman» yqshamaýdanynda kofehana ashqan. Sáken Maıǵazıev pen Baǵlan Ábdiraıymovtar qymyz satady. Negizi ánshiler bızneske bet burǵandary durys boldy. Karantın kezinde oıyn-kúlki, án-dýmannan nan tappaıtynyn túsinip jatyr».
«Endi pandemııanyń áseri toı-bızneske uzaq ýaqyt boıy salqynyn tıgizip turatyn bolady», - deıdi, EBQQ sarapshylary. Tipti baıaǵydaı jaǵdaıyna qaıtyp oralmaýy da múmkin. Onyń negizgi eki sebebi bar. Birinshisi – azamattardyń tólemqabilettilik deńgeıiniń tómendeýi. Baıaǵydaǵydaı artyq qarjysy joq halyq toıdy shaǵyn otyrys retinde, ánshilersiz ótkizýge tyrysatyn bolady. Ekinshi sebebi aqparattyq saıasatpen baılanysty. Áleýmettik jelilerde toıǵa, ysyrapshyldyqqa, ánshilerge qarsy úndeýler sany artyp keledi. Demek, biraz ýaqyttan keıin qazaq halqy eýropalyq mentalıtetke kóship, «toıdy mindetti túrde isteý kerek» degen uǵymnan arylýy múmkin. Eger ondaı bolatyn bolsa, toı-bıznes ındýstrııasy máńgilikke joıylady.
Nege.kz
