Turizm – älemdegı ekonomikalyq kırısı eŋ joǧary salanyŋ bırı. Elımızde saiahatty damytudyŋ alǧyşarty – būl saladaǧy nasihatty küşeitu. Būl tūrǧyda, äsırese, ǧalamtorǧa saiahatty ügıtteitın videolardy, fotosuretterdı köptep salu qajet.
Şymkent kez kelgen turistı tarihi, mädeni jäne tabiǧi körıktı jerlerımen, dämdı taǧamymen jäne qonaqjailyǧymen taŋ qaldyrady. Sarapşylardyŋ aituynşa, turisterdı tamsandyrar tabiǧatymyz, erekşe salt-dästürımız, tarihi eskertkışterımız köp bolsa da, turistık äleuetımızdı tolyq paidalana almai otyrǧandyqtan, Qazaqstan ışkı jäne syrtqy turizmnen jylyna 20 mlrd dollardy joǧaltady eken. Demek, qazır qolǧa alynǧan turistık salany damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı memlekettık baǧdarlamasyn dūrys baǧytta paidalanuymyz kerek. Osy oraida Şymkent qalalyq äkımdıgı men turizm basqarmasy ışkı jäne syrtqy turizmnıŋ äleuetın arttyru üşın jan-jaqsy jūmystar atqaruda.
Üşınşı megapolistıŋ turistık tartymdylyǧyn nasihattau maqsatynda taiauda turizm basqarmasynyŋ şaqyrtuymen qalaǧa National Geographic jäne New York Times jurnaldarynyŋ tanymal fotografy Djordj Şteinmes keldı.
Belgılı amerikandyq fotograf qalanyŋ negızgı turistık nysandarynyŋ, atap aitqanda Eskı qalaşyqtaǧy «Sitadel» jobasy, Täuelsızdık saiabaǧy, Qoşqar ata özenı, Bäidıbek bi eskertkışı men etnoauyl, Arbat pen Abai saiabaǧy sekıldı körıktı oryndardyŋ fototüsırılımın jürgızdı.
Endı megaapolis tūrǧyndary tanymal käsıpqoidyŋ obektivı arqyly şahardyŋ sūlulyǧyn «qūstardyŋ közımen» tamaşalai alady.
Fotosuretşı Qazaqstannyŋ oŋtüstıgı turaly şyǧarmalaryn millionnan astam jazyluşysy bar Instagram paraqşasynda jäne özınıŋ jeke veb-saitynda jariialady. Sonymen qatar suretter National Geographic jäne The New Yorker siiaqty bedeldı būqaralyq aqparat qūraldarynda jaryq körmek.
«Aldaǧy uaqytta, pandemiiadan keiıngı kezeŋde Şteinmes tüsırgen suretter Qazaqstannyŋ özge öŋırlerınde qala turaly fotokörme ötkızuge negız bolady», - deidı qala basşylyǧy.
Şymkent – būrynnan turisterge tartymdy şahar, qalamyzda zäulım qonaqüiler, dämhanalar bar, dendrosaiabaq, zoobaq, taǧy basqa körıktı oryndar jeterlık. Olar Şymkenttıŋ şynaiy maqtanyşy, qalaǧa kelgen qonaqtarǧa da erekşe jyly şuaq, esten ketpes ädemı äser syilaityny ras. Degenmen, mūnyŋ bärı bırlesıp jymdasa jūmys ıstemegen. Iаǧni, ärqaisysy öz qazanynda qainap, öz betınşe äreket etıp jatyr. Endıgı maqsat – osy turistık marşruttardy bırıktırıp, jüielep, bır-bırımen tyǧyz bailanys ornatyp, bırlesıp jūmys ısteuıne yqpal etu.
Osy oraida qalanyŋ körıktı oryndaryn körsetetın arnaiy turistık marşrut aşyluda. Ol marşruttardyŋ araqaşyqtyǧy 30 minuttan bolmaq.
Üşınşı megapoliste alǧaş ret turistık polisiia bölımı qūryldy. Oǧan Şymkent qalasy Polisiia departamentı konkurs jariialap, mamandardy ırıktep aldy. Sosyn qalamyzda kölık köp, avtotūraqtar mäselesı tuyndamas üşın Polisiia departamentımen bırlesıp, är ǧimarattyŋ aldynda kezekşılık qoiylǧan.
Turistık polisiia qyzmetkerlerı taŋǧy saǧat 9:00-den tüngı 1:00-ge deiın Arbat, Ortalyq saiabaq, Nauryz alaŋy, Qoşqar ata özenınıŋ jaǧalauy siiaqty qalamyzdaǧy tört ırı nysanda qyzmet atqarady.
Osy bölımşedegı polisiia qyzmetkerlerınıŋ mındetı qala turisterı men qonaqtaryna qūqyqtyq kömek körsetuge baǧyttalǧan. Eger turist öz qūjattaryn joǧaltsa nemese qandai da bır oqiǧa oryn alsa, polisiia qyzmetkerlerınıŋ kömegıne jügınuıne bolady.
Sandyq transformasiia – turizm salasyndaǧy basty trendterdıŋ bırı. Jaŋa tehnologiialar damyǧan ǧasyrda tabysty sala da zaman köşınen qalmai keledı. Älemdegı damyǧan 37 memlekettıŋ basyn qosqan Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiymyna (OECD) müşe elderdegı barlyq mekemelerdıŋ 77%-da jeke saittary, 70%-da äleumettık jelılerde paraqşalary bar. Turizm salasyndaǧylar da sandyq tehnologiianyŋ osyndai ūtymdy tūstaryn igılıkterıne paidalanady.
Şymşahar da sandyq tehnologiiany turizm salasynda oŋtaily paidalanyp jatyr. «Mädeni astana» aiasynda jäne qalaǧa keletın özge de qonaqtardy Şymkent qalasynyŋ körıktı jerlerımen tanystyru maqsatynda turizm basqarmasy tarapynan qalanyŋ ırı köşelerınıŋ qiylysyna aqparattyq navigasiialyq stelalar ornatyluda.
Navigasiialyq stela – būl jaqyn ornalasqan turistık nysandar turaly aqparat közı retınde qyzmet etetın ärı aimaqta jyldam baǧyt aluǧa jaǧdai jasaityn şaǧyn kölemdı dizain.
Bügıngı taŋda atalǧan navigasiialyq stelalardyŋ bırı – B. Momyşūly jäne Jeltoqsan köşelerınıŋ qiylysynda ornatyldy. Aldaǧy uaqytta būdan özge 29 stelany ornalastyru boiynşa jūmystar jürgızılıp jatyr.
QALADA KÖRIKTI ORYNDAR KÖP
Bügınde Şymkent – aumaǧy jaǧynan elımızdıŋ eŋ ırı megapolisı, respublikalyq maŋyzy bar qala. Qalanyŋ jalpy aumaǧy 117 myŋ gektar. Üşınşı megapoliste resmi türde millionnan astam adam tūrady. Kelısım men beibıtşılıkte jüzden astam etnos ömır süredı. ⠀ Şymkent – sızge jaŋa maqsattar, jaŋa kökjiekter, jaŋa oqiǧalar men jaŋa emosiialar syilaityn jäne de jaŋa mümkındıkter aşatyn Qala! Şymkent qalasynyŋ eŋ eskı bölıgınde ornalasqan Ordabasy alaŋy tarihi jäne mädeni seruenderdıŋ ortalyǧy bolyp tabylady. Būl qalanyŋ bastauyndaǧy ejelgı qamal, elımızdıŋ rämızderı bar Täuelsızdık saiabaǧy, Qoşqar ata özenınıŋ qasiettı közı, keŋes däuırınıŋ qoǧamdyq ǧimarattary bar Qazybek bi köşesı, sondai-aq basqa da köptegen körıktı jerler. Mūnda jolyŋyz tüse qalsa, öz saparyŋyzdy däl osy tarihi jerden bastaudy ūmytpaŋyz. Basty alaŋ – ärqaşanda kez kelgen qalanyŋ kelbetı, al keibır alaŋdar tıptı, tūtas bır eldıŋ vizittık kartochkasyna ainalady. Ūzaq uaqyt boiy V.İ. Leninnıŋ esımımen atalǧan Şymkent alaŋy da osyndai alaŋdardyŋ bırı, qazır ol qazaq dalasynyŋ ūly perzentı, daryndy oişyl jäne filosof – Äl-Farabidıŋ atymen atalady. Alaŋnyŋ qala üşın mänı erekşe, sebebı ol basty turistık baǧyttar jüretın ortalyqta ornalasqan. Alaŋ orys drama teatry, Äl-Farabi men Qazaqstan Kommunistık partiiasy Şymkent oblystyq komitetınıŋ bırınşı hatşysy A.Asqarovtyŋ eskertkışterı siiaqty maŋyzdy nysandarmen qorşalǧan. ⠀ Oǧan qalanyŋ jaŋa körnektı oryndarynyŋ bırı – Beibıtşılık köşesınıŋ jaiau jürgınşıler oramy - Arbat janasady. Arbat – qala tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ seruendeitın süiıktı orny. Şymkenttıŋ qarqyndy damyp kele jatqanyna qarai alaŋ adamnyŋ köp jinalatyn ortalyǧy bolyp tūr. Şymkenttegı belsendı demalys – būl uaqytty paidaly, köŋıldı jäne qyzyqty ötkızudıŋ tamaşa mümkındıgı. Oŋtüstık megapolis qala tūrǧyndary men qonaqtary üşın qyzyqty jäne belsendı demalystyŋ köptegen mümkındıkterın ūsynady. ⠀ Arbat – erekşe kelbettı jaiau jürgınşıler joly jäne qala tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ süiıktı oryndarynyŋ bırı. Äl-Farabi alaŋynan Beibıtşılık köşesı men Respublika daŋǧylynyŋ qiylysyna deiın, 500 metrge sozylǧan qalanyŋ körıktı jerı. ⠀ Būl köşenıŋ atmosferasy taŋqalarlyq, äsırese keşke, töbede qalyqtaǧan perışteler, türlı-tüstı qolşatyrlar installiasiiasy men subūrqaqtardyŋ jaryq şamdary jaǧylǧan kezde, tıptı türlenıp ketedı. ⠀ Arbatta ärqaşan köŋıldı: jandy muzyka, fleş-mobtar, bi saiystary, festivaldar, suretşıler men qolönerşılerdıŋ körmelerı, köptegen janǧa jaily kofehanalar men meiramhanalar, kädesyi dükenderı. ⠀ Şymkent qalasyna kelgen soŋ, mındettı türde Arbatqa baryp, oŋtüstık megapolistıŋ atmosferasy men jyluynan rahat alyŋyz. Künqala mamyr aiynyŋ ortasynan bastap oŋtüstıktıŋ ystyq jazy bastalady. ⠀ Ystyq künderı subūrqaqtyŋ janynda jürıp, odan esken salqyn samaldy sezınu bır ǧanibet emes pe?!. Al tünde subūrqaqtar muzykasy men jaryq ottaryn oinatyp naǧyz bır siqyrǧa ainalady. ⠀ Būl oraida qalamyzdyŋ tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ renışı joq, öitkenı Şymkent subūrqaqtar sany boiynşa elımızdegı köptegen qalalardy artta qaldyrady. Qalaǧa kelgen kezde mındettı türde kırıp şyǧatyn qalanyŋ körıktı jerlerınıŋ bırı – şyǧys bazary Qyrgy Bazar. Būl jerdıŋ özınıŋ qyzyp tūrǧan yrǧaǧy bar, al ainalasynda jaŋa pısken jemıster, kökönıster, süt jäne et önımderı, sondai-aq bükıl Orta Aziianyŋ kepken jemısterı mol. Şymkenttı erteden berı «jasyl qala», «baq qala» dep ataidy. Oŋtüstık megapoliske kelıp, mındettı türde jasyl kökke bölengen qala köşelerı men saiabaqtarynda jaiau seruendeuge uaqyt tabu kerek.PALAUY MEN SAMSASYN JEGIŊIZ KELE ME?!
Üşınşı megapolistı gastronomiialyq äser ızdegen jandar üşın taptyrmaityn tamaşa oryn dep aituǧa bolady. Jergılıktı tūrǧyndar taǧamdardy daiyndau men ūsynudyŋ jön jobasyn jaqsy bıledı, al mekemeler özıne «dämdı jäne arzan» degen vizit kartochkasyn bekıtıp alǧan. Elımızdıŋ oŋtüstık megapolisı ejelden berı aluan türlı jäne keremet dämdı taǧamdarymen tanymal. Orta Aziianyŋ eŋ üzdık tamaq ülgılerın jinai otyryp, tüp tamyry köne dästürlerge jalǧasady. Dästürlı şyǧys taǧamdarynan basqa, şahar qonaqtaryn türık, gruzin, qytai, japon, italian, kärıs siiaqty türlı elderdıŋ gastronomiialyq hitterımen qarsy alady. Mūndai aluantürlılık, tıptı, tıs qaqqan taǧam talǧaǧyşty da jaiyna qaldyrmaidy, al baǧalar aitarlyqtai taŋdandyrady. Eger sız Şymkentke alǧaş kelseŋız, onda jergılıktı tūrǧyndar Sızdı naǧyz şyǧys palauynyŋ dämın köruge alyp barady. ⠀ Oŋtüstık öŋırdıŋ as üiı tek Qazaq ūlttyq taǧamdarynyŋ ǧana emes, özbek taǧamdarynyŋ da eŋ üzdık reseptılerın özıne sıŋırgen. Bızde palaudy jaqsy köredı, ony daiyndamaityn mekeme kem de kem. Şymkentte şyryny tamǧan qarbyz ben hoş iıstı qauynnyŋ mausymy basqa öŋırlerge qaraǧanda äldeqaida erte bastalady. Mausym aiynyŋ ortasynan bastap Şymkent bazarlary baqşalyq tättılerge toly. Qazaqstannyŋ oŋtüstık öŋırı eldıŋ asyrauşysy bolyp sanalatyny taŋqalarlyq jai emes. ⠀ Otandastarymyzdy dämdı därumendı önımmen qamtamassyz etu maqsatynda Şymkentten Almaty, Nūr-Sūltan jäne Qazaqstannyŋ basqa da qalalarynda ötetın järmeŋkelerge tonnalap kökönıster men jemıs-jidekter jetkızıledı.PANORAMALYQ KÖRINISIN KÖRGIŊIZ KELSE...
Äsem Şymkenttı alaqandaǧydai köru üşın būltqa köterıludıŋ qajetı joq. Romantikalyq seruender men şolu ekskursiialaryna arnalǧan panoramalyq oryndardyŋ tızımın ūsynamyz. 📍 Jailauköl saiabaǧyndaǧy Altyn Eye şolu döŋgelegı 📍Täuelsızdık saiabaǧy 📍Tehnoparktegı ätkenşek 📍Bäidıbek bi eskertkışınıŋ şolu alaŋy 📍Keŋ baba Family park şolu alaŋy 📍Bekınıstıŋ (sitadel) şolu alaŋy Sairam şyŋy «7 must do»: ⠀ ✅Qalanyŋ eŋ qyzyqty jerlerıne tegın jaiau seruenge attanu. Visit Shymkent aqparattyq kioskter ✅ Özıŋız üşın oŋtüstıktıŋ körkem tabiǧatynyŋ äserlı körınısterın aşu ⠀ ✅Paraplanmen ūşu nemese paraşiutpen sekıru ✅Red Bus ekı qabatty avtobusta qala boiynşa ekskursiia jasau ⠀ ✅Jergılıktı mekemeler boiynşa gastronomiialyq tur ötkızu jäne Şymkenttegı taǧamdardyŋ eŋ dämdı ekenıne köz jetkızu ⠀ ✅ Qaiyq pen katamarandarda jüzu Asqarov atyndaǧy dendrosaiabaq Jailauköl saiabaǧy ⠀ ✅Qalanyŋ saiajoldary, gülbaqtary jäne saiabaqtarynda seruendeu. Biyl qalamyzda jasyl jelektı aimaqtar odan da köp bolady!EKOTURİSTERGE QŪŞAǦYN AŞADY
Ejelgı tarihi jäne qazırgı zamanǧa sai arhitekturalyq şeşımder üilesken serpındı jäne quatty megapolis, meiırımdı jäne qyzu qandy tūrǧyndary bar şyraily qala Sız üşın ışkı saiahattaǧy jaŋa baǧytty aşady. Üşınşı megapolistıŋ turizm salasy tek Şymkenttıŋ töŋıregınde damidy degen bos äŋgıme. Şymşahardyŋ maŋaiyndaǧy Sairam Ögem memlekettık ūlttyq tabiǧi saiabaǧy, ondaǧy esten ketpes Qyryq qyz jartastary, Maqpal kölı, Qasqasu şatqalyndaǧy Qasqasu sarqyramasy, Aqsu-Jabaǧyly qoryǧy, t.b. bärı de keremettei turistık maqtanyştarymyz. Karantin bızdıŋ jürıp-tūruymyzdy şektedı, degenmende eŋsemızdı tüsırmedık. Jadyrap jaz da soŋyna taqady, barlyǧymyz qalany aralap seruendeudı, tatu tättı kompaniiamen taza auaǧa şyǧyp demaludy qūp köremız.TIKŪŞAQ EKSKURSİIаSY⠀
Sız bır künnıŋ ışınde bırneşe biık tauly kölderdıŋ keremet körınısın tamaşalap ülgergıŋız kele me? ⠀ Oŋtüstık taularynyŋ äsemdıgı, biık tauly kölder men Sairam-Ögem ūlttyq tabiǧi saiabaǧynyŋ barlyq körkem alqaby endı ūşar biıkten tıkūşaq ekskursiiasy formatynda qol jetımdı. ⠀📍Baǧyt: Şymkent qalasynan ūşyp şyǧu - Sairam Ögem MŪTS - Maqpal kölı (t.d. 2290 m.b.) - Susıŋgen kölı - Şymkent qalasyna qaityp oralu.⠀ ATTY EKSKURSİIаLAR
Atty ekskursiialar belsendı türde demalǧandy jaqsy köretın jandardyŋ köŋılınen şyǧary sössız. ⠀ Atty ekskursiialar ūzaqtyǧyna qarai ärtürlı: 2-3 saǧattyq jäne tolyq kündık seruendeu bar, odan qalsa tıptı bırneşe künge jergılıktı gidtermen at turlaryn ūiymdastyruǧa bolady. ⠀ Gidterdıŋ süiemeldeuımen sız jylqylarmen qarym-qatynas qūpiialaryn bılesız, atpen jüru önerın meŋgeresız jäne keremet tabiǧat körınısterın tamaşalaisyz. Sairam-Ögem ūlttyq saiabaǧyndaǧy jäne Aqsu-Jabaǧyly qoryǧyndaǧy atty ekskursiialar keŋınen tanymal.
Märiiam AITBAI,
"Adyrna" ūlttyq portaly
