Baltabek NURǴALIEV: Bolat Ábishuly mańdaı terimen óz bıigine ózi jetken tulǵa!

5469
Adyrna.kz Telegram

"Elbasy-el úshin baq" dep jyrlap júrgen tanymal aqyn Baltabek Nurǵalıev qalyń kópshiliktiń ashýyn týǵyzyp, keıbireýin kúlkige batyryp júrgeni jasyryn emes. Degenmen búkil qazaqtyń kókeıinde "bul kisiniń deni saý ma?" degen saýaldyń da júrgeni ras. "Adyrna" ulttyq portaly sizdermen birge kókeıdi tesken kóp suraqqa jaýap izdedi. Endeshe súbeli suhbatymyzdy nazarlaryńyzǵa usynamyz.

 

- Sizdi jurt Elbasyna jyr arnaıtyn aqyn retinde ǵana tanıdy. Baǵyndyrǵan belesterińizden habarsyz. Osy kúnge deıin qandaı jetistikterge jettińiz?

- Jetistikterimdi tizsem, jeterlik. Men kıno salasynda, ádebıet salasynda, kompozıtorlyq óner salasynda izdený ústindemin. Aldymen teatr óneri salasyndaǵy jetken jetistikterimnen bastaıyn. Almatydaǵy Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń «Teatr óneri» fakýlteti «Drama teatrynyń rejısseri» mamandyǵyn qyzyl dıplomǵa bitirdim. Akademııada oqyp júrgenimde, úzdik úlgerimderim úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Qorynyń stıpendıaty atandym. Kóptegen Respýblıkalyq jáne Halyqaralyq dárejedegi rejısserler baıqaýynyń birneshe dúrkin jeńimpazymyn. Oqý ornynyń 3-shi kýrsynda oqyp júrip-aq, kásibı teatr sahnasynda qoıýshy-rejısser retinde aýqymdy spektakl sahnalaǵan qazaqtan shyqqan tuńǵysh teatr rejısseri men edim. Bul jetistigim ulttyq teatr rejıssýrasy tarıhynda altyn árippen jazylyp qalady dep úmittenemin.

Akademııadaǵy oqýymdy bitirgen boıda Máskeýge attandym. Ol jaqtaǵy Reseı teatr óneri ýnıversıtetiniń (RÝTI-GITIS) «Teatr rejıssýrasy» mamandyǵy boıynsha magıstratýrasyna emtıhandardy sátti tapsyryp, grantqa oqýǵa tústim. Bul joly da men Reseı teatr ýnıversıteti magıstratýrasyna «teatr rejıssýrasy» mamandyǵy boıynsha oqýǵa qabyldanǵan qazaqtan shyqqyn tuńǵysh teatr rejısseri retinde jarqyradym. Alaıda bul jarqyraýym uzaqqa sozylmady. Men bul oqýǵa qabyldanǵanyma qatty qýandym. Alaıda qýanyshymdy sý sepkendeı basqan jańalyq boldy. Ondaǵy stıpendııa mólsheri óte az bolyp shyqty. 1600 rýbldeı ǵana. Bul oqý ornyna 23 jasta magıstratýraǵa oqýǵa qabyldanǵan tipti álem teatry óneri tarıhyndaǵy alǵashqy maman men ekenmin, sóıtsem. Onyń ústine bundaǵy magıstratýraǵa oqýǵa tapsyrýdyń mádenıeti múlde bólek ekendigine kýá boldym. Sebebi GITIS magıstratýrasyna sala boıynsha jumys tájirıbesi mol, biraz memlekettik deńgeıde jetistikterge jetken, «eńbek sińirgen qaıratker» degen ataǵy bar mamandar tapsyrady eken. Menimen qatar oqýǵa qabyldanǵan 5 magıstranttyń barlyǵynyń derlik jastary 40-50-ler shamasynda bolatyn. Olardyń teatrdaǵy jumys ótilderiniń ózi 15-20 jyldy quraıtyn. Akademııa qabyrǵasyn endi bitirgen jap-jas meniń Reseıdegi mundaı joǵary oqý ornyna magıstratýraǵa qabyldanýym olar úshin de tańdanarlyq jaǵdaı boldy. Sodan bir qýanysh, bir muńmen elge oraldym. Qazaqstanǵa kelip, Halyqaralyq «Bolashaq» bilim stıpendııasyna qujattar ótkizip, barlyq emtıhandardy úzdik tapsyryp shyǵyp, Elbasy jarlyǵymen laýreat atandym. Alaıda meniń stıpendııa alýyma bir ǵana másele múmkindik bermedi. «Bolashaq» baǵdarlamasynyń erejesindegi «jyljymaıtyn múlik kepilin jasaý kerek» degen syńaıly qaǵıda aldymnan synaq bolyp shyqty. Meniń atymda eshqandaı jyljymaıtyn múlik bolmady sol kezeńde. Sol jyljymaıtyn múlkimniń joqtyǵy qolymdy baılap, men Reseıdegi oqýyma bara almadym. Sebebi Máskeýde júrip-turý úshin qarjylaı múmkindigiń bolý kerek. Ol jaqta jumys jasap, tabys tabýdyń múmkindigi joq ekendigi taǵy bar. Sebebi ondaǵy bilim alamyn dep kelgen izdenýshiniń bos ýaqyty bolmaıdy. Qysqasyn aıtqanda, menimen birge oqýǵa qabyldanǵan basqa da magıstrant áriptesterimmen salystyrǵanda, meniń materıaldyq jaǵdaıym múshkil bolǵandyǵyn jasyrmaımyn. Bilim deńgeıim, jumys tájirıbem joǵary bolsa da sondaı sharasyz kúıge tústim. Maǵan eshkim kómektespedi. Sóıtip, men bul oqýdan óz qalaýymmen bas tartýǵa májbúr boldym. Reseı teatr óner ýnıversıtetindegi (GITIS) basshylyq, pedagog-ǵalymdar meni qatty ýaıymdap, jubatýǵa tyrysty. Olar menimen qımastyqpen qoshtasty. «Kelesi jyly kel, oqýǵa qaıtadan tapsyr, seni taǵy grant ıegeri tiziminen kórgimiz keledi» dep úmit otyn jaqty. Kelesi jyly dál solaı boldy da. Men kelesi jyly Reseı teatr óneri ýnıversıteti magıstratýrasyna ekinshi márte ótinish bildirip, barlyq emtıhandardan joǵary upaı jınap, taǵy da grantqa qabyldandym. Bul álemdik óner tarıhyndaǵy fenomendik kórsetkish boldy. Reseı teatr óneri ýnıversıtetiniń magıstratýrasynyń grantyn eki jyl qatarynan jeńý tarıhta buryn-sońdy bolmaǵan. Biraq bul joly da men oqýǵa bara almadym. Sebebi, elge kelip, ekinshi márte Halyqaralyq «Bolashaq» bilim stıpendııasyna qujat tapsyrýǵa nıettengenimde, ondaǵylar maǵan: «bir márte laýreat bolǵan izdenýshi ekinshi ret ıeger bola almaıdy» dep jaýap berdi. Sol joly da qanatym qaıyrylyp, qaıǵyǵa battym. Alaıda men sol jyly elimizdegi Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń magıstratýrasyna qatarynan qujat tapsyryp qoıǵan edim, ol jaqtan da grantqa qol jetkizdim. Bir jyl ishinde eki ýnıversıtet magıstratýrasyna grantqa oqýǵa qabyldanyp, aqyrynda elde qalamyn dep sheshtim. Qazaqstan Respýblıkasynyń ádebıet salasy boıynsha Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, jazýshy-dramatýrg Ákim Tarazıden dáris aldym. Ákim Tarazı aǵama barlyq jaqsylyqtary úshin alǵysym sheksiz. Ol kisi maǵan qıyndyqta qalǵan kezeńde qamqor bola bildi. Qazirgi tańda men Kınoteledramatýrgııa boıynsha ónertaný ǵylymdarynyń magıstrimin.

Taǵy bir erekshe jetistigim – «Qazaq áýenderi» AQ (QR Mádenıet jáne sport mınıstrligi) «Memlekettik jáne kommerııalyq tapsyrys» departamentinde jobalar menedjeri retinde qyzmet atqarǵandyǵym. Onda Respýblıkalyq jáne Halyqaralyq dárejedegi mádenı jobalar konepııa-erejelerin, tehnıkalyq minezdemelerin jazyp-daıyndadym.

Aqyndyq shyǵarmashylyqtaǵy jarqyn jetistigim dep 15-shi Halyqaralyq «Shabyt-2012» shyǵarmashyl jastar festıvaliniń «Eń úzdik ádebı shyǵarma. Poezııa» nomınaııasy boıynsha Gran-Prı ıegeri atanǵandyǵymdy aıta alamyn. «Jaryq kúnniń júregi» óleńder jınaǵym Aqtóbe oblysy ákimdiginiń qoldaýymen 500 ekzemplıarda jaryq kórdi. Abaı Qunanbaıuly, Muqaǵalı Maqataev, Tumanbaı Moldaǵalıev, Saǵı Jıenbaev, Sattar Erýbaev, Baýyrjan Momyshuly, Muńal baba esimderine arnalǵan jazba aqyndar músháıralarynyń laýreaty ekendigim de – mereıli jetistikterim.

- Sizdiń jetistikterińizdi aıta bersek tań atatyn sekildi. Áńgime arnasyn sizdiń óleńderińizdiń taqyrybyna qaraı buraıyq. Negizgi taqyrybyńyz retinde Nazarbaevty nege tańdadyńyz?

- Sebebi men óz elimniń patrıotymyn. Men Qazaqstanymdy súıemin. Men Túrkııa halqynyń Erdoǵan esimdi óz prezıdentin qalaı qurmetteıtinin kórip, solardaı bolsaq qoı dep armandap kettim. Biz de Tuńǵysh Prezıdentimizdi qadirleýde, erlik isterin dáripteýde eshkimnen kem túspeýimiz kerek dep oıladym. Men Elbasymyzǵa satqyndyq jasaǵan jandarǵa renjigendikten, Tuńǵysh Prezıdentti bıik baǵalap, asqaqtata jyrlaýym kerek dep óz-ózimdi qamshyladym. Elbasymyzǵa arnaǵan óleńderim de bir tom kitap bop tur.

- Osy kúnge deıin Elbasymen júzbe-júz kórisip ıakı telefonnyń arǵy jaǵynan tildesip kórip pe edińiz?

- Joq. Betpe-bet múlde kezdesip kórmedim. Biraq kezdesýdi armandaımyn.

- Elbasyǵa óleńderdi qansha jasyńyzdan bastap shyǵara bastadyńyz?

- 13 jastan bastap!

- Bir sózińizde magıstratýradan jeke menshik múlkimniń joqtyǵynan bastarttym dep qaldyńyz. Qazir basyńyzda baspana, kólik bar ma?

- Jeke baspanam da, kóligim de joq.

- Sizdiń Elbasyna shyǵarǵan óleńderińizdi facebook áleýmettik jelisindegi qoldanýshylardyń birshamasy sarkazm dep qabyldaýda. Rasymen, solaı ma?

- Joq, sarkazm emes.

- Elbasyna óleń arnaǵanyńyz belgili bir deńgeıde oryndy shyǵar. Dese de ol kisiniń týys-týǵandaryna nege jyr arnaısyz? Bul jaǵympazdyq pa?

- Elbasymyzdyń izgijúrekti inisi, qazaqtyń qaısar uly, Almaty oblysynyń qurmetti azamaty Bolat Ábishulyna «Bolat aǵam – Báıteregim» atty kitap arnaǵanym ras. «Salıqaly urpaq» atty qor quryp, halqyna járdem qolyn sozyp júrgen janǵa jyr jazýymnyń eshqandaı burystyǵy joq. Bolat Ábishuly da óz eńbeginiń arqasynda, óz bilim-biliginiń arqasynda, aqylymen, alǵyrlyǵymen, tabandylyǵymen, bir sózben aıtqanda, mańdaı terimen óz bıigine ózi jetken tulǵa. Ár qazaq azamaty Bolat Ábishulyndaı bolsa, elimizdiń abyroıy bıik bolmaq. Ol kisi qoǵam aldynda qadirli jan. Men ǵana emes, kózi ashyq, kókiregi oıaý kez-kelgen jan bul azamatty qurmetteıtindigine senimim kámil. Qanshama izgi isterge sebepker bolýda.

- Áleýmettik jelide sizge jazǵan negatıv pikirlerdi qalaı qabyldaısyz?

- Sabyrmen, sáýleli aqylmen, jyly júrekpen qabyldaımyn. Olarǵa bir ǵana nárse aıtqym keledi... Barlyǵy Abaı Qunanbaıulyn men sekildi tereń túsinip oqysynshy. Jalpy álemdik jáne ulttyq ádebıettiń úzdik úlgilerin oqyp, joǵary mádenıetke umtylsa eken degen tilegim bar. Áleýmettik jelidegilerge ónerdiń barlyq salasynan men sekildi jan-jaqty habardar bolýǵa talpynyńyzdar deımin! Qazaqstandyq qoǵamdy kemeldenýge, izdeniske, bilimderin jetildirýge shaqyramyn. «Jaqsy sóz jarym yrys» ekenin umytpaýymyz kerek. «Birińdi, qazaq, biriń dos, kórmeseń, istiń bári bos» degen Abaıdyń sózin esten shyǵarmaıyq. Jánibek Kármenovtiń «Oılamańdar, jigitter» termesin tolyq zeıin qoıyp, túısinsek, adaspaımyz.

- 17 tamyz kúni doktorantýraǵa test tapsyrǵan edińiz. Test nátıjesi qalaı boldy? Túse aldyńyz ba? 

- Nátıjesi áli naqty shyqpady. Degenmen túse almaıtyn sekildimin. Sebebi baqylaýshylardyń basym bóligi orys tildilerdi qoldap, qýattap otyrdy.

- Memleketimizde osyndaı dúnıelerdiń bar ekenin kórip ashynbaısyz ba?

- Ashynamyn. Osyndaı burmalaýshylyqtar aıaqtan shalady.

- Birde sizden teatr óneri týraly suhbat alǵan edim. Bárin jik-jigimen bólip, saýatty túrde taldap berdińiz. Siz úshin qaı spektakl №1?

- Teatr ónerin túsiný ómirdi, adamdardyń taǵdyrlaryn túsinýge úıretti. Teatr óneri – gýmanızmge tárbıeleıtin óner. Abaı aıtqandaı «Adamzattyń bárin súı baýyrym dep» ustanymy – teatr óneriniń ustanymy bolýǵa tıis. Men úshin №1 spektakl – uly teatr rejısseri Rımas Týmınastyń Alekstandr Pýshkın romany boıynsha Máskeýdegi Evgenıı Vahtangov atyndaǵy Memlekettik akademııalyq teatry sahnasynda qoıǵan «Evgenıı Onegın» spektakli.

- «Jetem saǵan alyp-ushyp, asyǵyp,

          Pák kúlkińniń qudiretine bas uryp..» depsiz bir jyryńyzda. Nege osy ýaqytqa deıin úılenbeı júrsiz?

- Sebebi ómirlik serik bolatyn, janymdy túsinetin jandy áli jolyqtyrmadym. Sony Táńirden tilep júrmin.

-             Shákirt tárbıelegenińizden habardarmyz. Arasynda jetistikke jetkenderi bar ma?

- Qazirgi tańda shákirt tárbıelep júrgen joqpyn. Buǵan deıin T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy kollejdinde «akterlik óner» mamandyǵy boıynsha dáris bergenmin. Meniń shákirtterimniń arasynda respýblıkaǵa, álemge tanymal bolǵandary, jetistikke jetkenderi barshylyq. Mysaly, Azat Jumadil, Aqnıet Belasarova, Ásemaı Turarhan, Erkemaı Toıbek. Azat Jumadil esimdi shákirtim «Qazaqfılm» kınostýdııasy túsirgen rejısser Berik Jahanovtyń «Asan» fılminde basty keıipkerdi somdady. Bul fılm 71-shi Halyqaralyq Kann kınofestıvaliniń Short Film Corner aıasynda kórsetildi jáne III Baikonyr Short Film Festival baıqaýyna qatysyp, sol baıqaýda Asan rólin beınelegen shákirtim Azat Jumadil «Úzdik akter» ataǵyna ıe boldy. Osy fılmdegi eńbegi úshin shákirtim Rýmynııada ótken halyqaralyq Short to the Point kınofestıvalinde de «Úzdik er adam roli» júldesimen marapattaldy. Sonymen qatar, ol «Kókjal», «Saǵan senemin», «Ózgege jumbaq álemim», «Súıe bilseń», «Shlagbaým» sekildi birneshe jobalarǵa qatysyp, respýblıka jurtshylyǵyna keń tanyldy.

Aqnıet Belasarova esimdi shákirtim respýblıka kórermenderi jyly qabyldaǵan «Kózaıym», «Mádenıet úıi» sekildi teleserıaldarda basty rólderdi oınaǵan. Qazirgi tańda da kóptegen serıaldarǵa túsip, jemisti eńbek etip júr. Jáne bir shákirtim Ásemaı Turarhan Taldyqorǵan qalasyndaǵy Bıken Rımova atyndaǵy drama teatrynyń aktrısasy. Kóptegen spektaklderde basty rólderdi somdap úlgerdi. Meniń jolymdy jalǵap, teatr rejıssýrasyna talaptanyp júrgen shákirtterimniń biri Erkemaı Toıbekti erekshe maqtan tutamyn. Búgingi tańda T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynda stýdent. Men ár shákirtimniń jetistigine shyn qýanamyn. Olar kóp. Barlyǵyna «ónerde joldaryń bolyp, juldyzdaryń jarqyrasyn» deımin. El óneriniń eńsesin kóterýge úlken úlesterin qosýda zor kúsh-qýat, shalqar shabyt tileımin.

-             Bolashaǵyńyzdy qalaı elestetesiz?

- Úlgili otbasy quryp, balalaryma jaqsy áke, jaryma qamqor azamat bolǵym keledi.

 

Áńgimelesken Aqgúl AIDARBEKOVA,

«Adyrna» ulttyq portaly

Pikirler