Şaiqoryq auylynyŋ tūrǧyndary tütınnen köz aşar emes. Sendelgen jūrt basşylyqtyŋ esıgın talai tozdyrǧanyn aitady. Jambyl audany, Şaiqoryq auylynyŋ tūrǧyndary himiialyq qaldyqtardan zardap şegude. Kazfosfat zauytynan şyqqan qaldyqtar qazırgı taŋda 9 million tonnaǧa jettı. Auyl maŋyndaǧy kanalizasiianyŋ külımsı iısı de tūrǧyndardy qajytyp bıttı. Būl boiynşa qandai şaralar atqarylu kerek?
“Altai astym,
Alatauda tüledım,
Saryarqaǧa saldym jyrdyŋ türenın” degen eken dauylpaz aqyn Däuletkerei Käpūly. Jambyl assaŋyz Şaiqoryq auyly maŋynda ülken “tauǧa” tap bolasyz. İä, qatelesken joqsyz. Kädımgı tau bolyp üiılgen himiialyq qaldyqtar. Jaŋa ekologiialyq kodeks boiynşa önerkäsıp oryndary qaladan 100 km qaşyqtyqta ornalasu kerek. Al Şaiqoryq auylynyŋ däl maŋynda ornalasqan qaldyqtar būl talaptarǧa mülde sai emes.
Nūrşakül SAPARBAEVA, auyl tūrǧyny.
Jel tūrsa auylymyzdy tügel şaŋ basady. Syrtqa şyǧyp aua jūtu mümkın bolmaidy. Jel bolǧan künı balalarymyzdy üide ūstauǧa tyrysamyz. Himiialyq zattyŋ şaŋy bolǧan soŋ densaulyǧymyzǧa da kerı äserın tigıze me dep qorqamyz.
Himiialyq qaldyqtar öz aldyna auyl maŋynda jinalǧan kärız su jüiesı de öz deŋgeiınde jūmys jasamai tūr. Qaladan keletın qaldyq su betı aşyq küide saqtalady. Būdan keletın las aua auyl tūrǧyndaryn tityqtatyp bıttı. Ekologiialyq ahual qalai şeşılmek? Būdan şyǧudyŋ joldary qandai?
Ekolog maman:
Tūrǧyndardyŋ densaulyǧy basty orynda. Bıraq zauyt basşylyǧy mūny eskermeidı. Būl ekologiialyq problemalardy şeşudıŋ mynadai joldary bar. Zauyttardy qaita qūru degen bolady. Mysaly, fosfor men gips Kazfosfat zauytyna Qarataudan äkelınedı. Öndırıstı tıkelei şahta janynan aşsa, qorşaǧan ortaǧa da ziian times edı. Ekınşıden, auyl syrtyndaǧy kärız jüiesı eskı qūbyrymen jabdyqtalǧan. Ol jerge jaŋa septikter ornatyp, sudy qaita öŋdeuden ötkıze alatyndai jaǧdai jasau kerek.
Zauyttardyŋ moinynda qoǧamdyq jauapkerşılık bar. Mamannyŋ aituynşa, qaldyqtardyŋ äserınen ökpesı, tısı zaqymdanǧan halyqqa jaǧdai jasalu kerek. Mysaly, Şaiqoryq auylynyŋ tozyǧy jetken emhanasy kürdelı jöndeudı qajet etedı. 2 qabatty emdelu ortalyǧyna keide halyq ta syimai jatady. Sondyqtan tūrǧyndar auylǧa jaŋa auruhana salu mäselesın josparǧa qoisa eken deidı.
Zauyt basşylary ekologiialyq salyq boiynşa 1,5 milliard teŋge töleidı. Mamandardyŋ aituynşa, qarjy tiıstı orynǧa jūmsalmaidy. Mäselen, sol qaldyqtardy qaita öŋdeu, aldyn alu jūmystaryn jürgızudıŋ ornyna, äleumettık mäselelerge jūmsap jatyr. Densaulyǧyna alaŋdaǧan jūrt lauazymdy organdardan kömek kütude.
Aiaulym Äbılda,
“Adyrna” ūlttyq portaly
