Koronavirus pandemiiasy kımge oŋai tidı deisız?! Qazaqstandaǧy käsıpkerlerge de salqynyn sezdırgen ındettıŋ soŋy koronadaǧdarysqa äkep soqtyrdy. Biylǧy jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧyna aşyluy josparlanǧan käsıporyndardyŋ qūrylysy kılt toqtap qaldy. Respublika boiynşa jalpy qūny 1,1 trln teŋgenı qūraityn 160 jobany jüzege asyru josparlanǧan edı. Alaida, sonyŋ törteuı ǧana ıske qosyldy.
Tıptı, jūmys ıstep tūrǧan ırı, orta jäne şaǧyn biznes kompaniialary da tūtynuşylarynyŋ azaiuynan, qyzmetkerlerınıŋ auyruynan jäne karantindık şekteulerge orai jūmys ornyna jete almauynan, şikızat pen importtyq qūrylǧy alyp ötetın şekaranyŋ jabyq boluy sebeptı tyǧyryqqa tıreldı. Osylaişa käsıpkerlık salasy lokdaunǧa tüstı. Bıraq, qaraŋǧy tünnıŋ artynan jarqyrap künnıŋ şyǧatynyndai, biznes salasyna da jaqsy künder tuatyn uaqyt alys emes.
El Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ özı sybailas jemqorlyqqa qarsy küres mäselelerı jönındegı keŋeste käsıpkerler memlekettıŋ qoldauyn sezınuı kerektıgın aitty. Käsıpkerlerdı qoldauǧa qatysty bırqatar şaralar da qabyldandy. Al jaqyn künderı Qazaqstan halqyna jasaǧan Joldauynda būl salany qoldauǧa qatysty keŋınen toqtaldy. «Qazır älem soŋǧy 100 jyl ışınde bolmaǧan asa kürdelı daǧdarysty bastan ötkerude. Sarapşylardyŋ aituynşa, jahandyq ekonomikany qaita qalpyna keltıru üşın kemınde 5 jylǧa deiın uaqyt qajet. Dei tūrǧanmen, bolaşaqta köş bastaityn memleketterdıŋ bäsekege tüsu qabıletı däl osyndai daǧdarystar men ırgelı özgerıster kezınde şyŋdalady. Qazaqstan jaŋa älemde özınıŋ laiyqty ornyn aluǧa tiıs», - dedı Prezident.
Osy oraida elımızdıŋ üşınşı megapolisı Şymkenttıŋ jaǧdaiynyŋ özge öŋırlerge qaraǧanda edäuır ılgerı ekendıgıne şükırlık etuımız kerek. Osyndaida suretker jazuşy Äbış Kekılbaev atamyzdyŋ «Oŋtüstık aman bolsyn! Bärımız jabylyp Şymkenttıŋ etegınen ūstaiyq, jaǧaǧa özı alyp şyǧady» degen sözı erıksız oiǧa oralady. Koronadaǧdarys kezınde de Şymkent şymkenttıgın tanytyp jatyr.
QR İndustrialdy-innovasiialyq damu ministrlıgı baspasöz qyzmetınıŋ mälımetıne süiensek, elımızde 2020 jyly jalpy qūny 1,1 trln teŋgenı qūraityn 160 jobany jüzege asyru josparlanǧan. Būl jobalardyŋ barlyǧy da industrialandyru nemese käsıpkerlıktı qoldau kartasyna engızılgen. Boljam boiynşa respublika kölemınde 17 myŋ jaŋa jūmys ornymen qamtamasyz etuı tiıs bolatyn. Sol 160 jobanyŋ 30-y osy jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda jūmysyn bastap ketuı kerek edı.
«Bırınşı jartyjyldyqtyŋ qorytyndysy boiynşa 23,7 mlrd teŋgege 900 jūmys orny bar tört joba ǧana ıske qosyldy. Eldegı karantindık şaralar olardy der kezınde ıske asyru men öŋdeuşı salanyŋ investisiiasyn igeruge äser etkenı sözsız. Būl bırınşı jartyjyldyqta 26 jobanyŋ ıske asu merzımınıŋ keşeuıldeuıne alyp keldı.
Ärbır jobaǧa saraptama jasalynǧanda investisiialardyŋ 85%-y – bır ırı önerkäsıpke salynǧan salym ekenı belgılı boldy. Jeŋıl avtokölık şyǧaryp, 700 jūmys ornymen qamtamasyz etetın «Hyundai Trans Kazakhstan» JŞS aşyluyna 20,3 mlrd teŋge jūmsalypty.
Basqa üş jaŋa kompaniiany jūmys ornynyŋ sanyna (30-dan 120-ǧa deiın) jäne investisiia kölemıne (800 mln-nan 1,5 mlrd-qa deiın) qarap şaǧyn dep qarastyruǧa bolady. Aqtöbe oblysynda qatty ūntaqtalǧan toltyrǧyş öndıretın «Alina Holding» JŞS şeberhanasy men mūzdatylǧan jartylai önımder öndıretın «Geba» JŞS zauyty ıske qosyldy. Almaty oblysynda «Jetısu Soia» JŞS mal jemı men soia maiyn öndırıp bastady.
Sonymen qatar koronavirusqa orai Qazaqstanda memlekettık josparda bolmaǧan «jospardan tys» tört kompaniia aşyldy. Olar jeke qorǧanys qūraldaryn öndıretın «Bizon» JŞS, dezinfeksiialyq qūraldar şyǧaratyn taǧy üş öndırıs orny: «Topan», «Neohim» jäne «Sari Suppliers» JŞS-lary.
Al Şymkentte 6 myŋnan asa jūmys ornyn qūraityn 125, 6 mlrd teŋgege 124 joba jüzege asyryluda. Onyŋ ışınde 69,1 mlrd teŋgege 81 joba ıske qosylyp, bügınde 4 myŋnan asa jūmys orny aşyldy. Şymkent qalasy käsıpkerlık jäne industrialdy-innovasiialyq damu basqarmasy basşysy Bereke Düisebekov Şymşahar käsıpkerlerıne qoldau köptep körsetılıp jatqanyn aitady. «Mäselen, 200 gektar aumaqta «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧy tabysty jūmys ısteude. Aimaqta 3 myŋnan asa jūmys ornyn qūraityn 90,1 mlrd teŋgege 42 joba ıske asyryluda. Bügıngı taŋda 30,8 mlrd teŋgege 17 joba ıske qosylyp, 1,5 myŋ jaŋa jūmys orny aşyldy», - deidı basqarma basşysy.
Mysal üşın 6 şılde – Elorda künınıŋ qarsaŋynda 9 investisiialyq joba ıske qosylǧanyn düiım el bıledı.
İä, koronadaǧdarys pen karantindık lokdaunnan köptegen önerkäsıp oşaqtary jūmysyn toqtatty. Karantin kezınde «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧyndaǧy käsıporyndardyŋ quattylyǧy 2 esege deiın qysqarǧan. Alaida, jalpy eseppen alǧanda öndırıs kölemı azaimaǧan, qaita ösım baiqalady. Ötken jyldyŋ osy kezeŋımen salystyrǧanda biylǧy 1-şı jarty jyldyqtaǧy körsetkış 2 paiyzǧa deiın eselengen. Keibır käsıporyndardyŋ öndırıs quaty artyp, sūranystary joǧarylaǧan.
– Bızde köbıne tūrmysqa qajettı toqyma jäne tıgın önerkäsıbınıŋ öndırısımen ainalysatyn käsıporyndar. Olar öz önımın ötkızetın sauda oryndary men nüktelerı jabyq bolǧandyqtan, öndırısın uaqytşa toqtatuǧa nemese azaituǧa mäjbür boldy. «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧynda ornalasqan käsıporyndardyŋ 80 paiyzy ıske qosylǧan. Qalǧan 20 paiyzy jaqyn künderı jūmysyn bastaidy», - deidı «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaq basqaruşy kompaniiasynyŋ basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Erbolat Sariev.
Arnaiy ekonomikalyq aimaqta ornalasqan «AZALA COTTON» JŞS 2017 jyldan berı jūmys jasap keledı. Jıp iırumen ainalysatyn käsıporyn jylyna 5 600 tonnaǧa deiın önım şyǧaryp kelgen. Alaida, būl körsetkış karantin kezınde bırşama tömendegen.
– Bızge köbırek auyr soqqany jūmysşylardyŋ 50-60 paiyzy qala tūrǧyndary emes, audannan qatynaǧandyqtan, karantindık şekteulerdıŋ äserınen olar jūmysqa kele almady. Sol kedergı jasady. Sonda da elu paiyz quattylyqpen jūmys ısteudı toqtatpadyq. Qazır jūmysşylardy qaita äkelıp, jūmysty tolyq qūramda jalǧastyryp jatyrmyz, - deidı «AZALA COTTON» JŞS direktory Beket Tūrsynhanov.
Zauyt bırınşı kezeŋge josparlaǧan jūmystardy tolyǧymen aiaqtaǧan. Endı ekınşı kezeŋge aiaq basqaly otyr. Būiyrtsa, mūnda maqtadan iırıletın jıppen qatar, sintetikalyq sūranysqa ie jıpter de iırılmek. Joba jandanǧan jaǧdaida 200 adamdy jūmysqa tartu mejesı tūr. Būl maqsatta orta arnauly mamandar daiyndaityn oqu ornymen arnaiy kelısımşart ta jasap qoiypty.
P.S. El aumaǧynda nebärı tört joba ǧana ıske qosylsa, bır ǧana Şymkenttıŋ özınde 9 bırdei investisiialyq joba jūmysyn bastaǧan. Būl salystyrmaly türde öte joǧary körsetkış. Memleket basşysynyŋ Qazaqstan halqyna arnaǧan biylǧy Joldauynda öndırıstık äleuetımızdı tolyq paidalanu, otandyq öndıruşılerge jergılıktı şikızattyŋ qoljetımdı boluy, käsıpkerlerdı ūiymdastyruşylyq kedergılerden aryltu, kvazisektordaǧy memlekettık satyp aludyŋ aşyqtyǧy jaily jaqsy aityldy.
«Käsıpkerler myqty qorǧanysty sezınuı tiıs. Zaŋdy bizneske kedergı jasau asa auyr memlekettık qylmys bolyp sanalady» degen söz de Prezidenttıŋ auzymen aitylǧan-dy. Üşınşı megapolistegı ıske asyrylǧan jäne qaita qosylǧan jobalarǧa qarap, olardyŋ «tırılgen» tırşılıgın körıp, Şymkent korodaǧdarystan qinalmai şyǧady degen oi tüidık.
Möldır MAMYRBAIQYZY
