Soŋǧy jyldary Qazaqstan Respublikasynyŋ Bılım jäne ǧylym jüiesı üşın auqymdy reformalar kezeŋı boldy. Būǧan äser etuşı Prezident bekıtken Qazaqstan Respublikasynda bılım berudı jäne ǧylymdy damytudyŋ 2020-2025 Memlekettık baǧdarlamasy», jaŋa redaksiiadaǧy QR "Bılım turaly", "Pedagog märtebesı turaly" Zaŋdar. Būl qūjattardyŋ barlyǧy bılım beru jüiesın jetıldıruge, onyŋ sapasyn arttyruǧa jäne bılım aluǧa qoljetımdılıktı keŋeituge baǧyttalǧan.
Jaŋa Qazaqstandy qūrudyŋ basty strategiialyq baǧyttarynyŋ bırı adami kapitaldy damytu, bılım, ǧylym, innovasiia siiaqty üş bazalyq aspektten tūratyn ziiatkerlık ūltty qalyptastyru bolyp tabylady.
Bılım beru jüiesıne osyndai eleulı jaŋalyqtar engızu, eŋ aldymen, ekonomikanyŋ baǧyttylyǧy men qūrylymyn tübegeilı özgertetın jäne barlyq deŋgeidegı jaŋadan daiarlanǧan kadrlardy talap etetın eldıŋ üdemelı «İndustriialyq-innovasiialyq damuynyŋ 2020-2025 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasynyŋ» şyǧuymen bailanysty, öitkenı qazırgı zamanǧy jahandyq ekonomikalyq daǧdarystar men kataklizmder qazırgı uaqytta barlyq elderdıŋ ekonomikalyq jäne tehnologiialyq damu modelderınıŋ eleulı qaişylyqtary men şekteulerın körsettı. Osyǧan bailanysty älemnıŋ köptegen elderınde ekonomikalyq ösudıŋ jaŋa sapasyna köşu üşın jaŋa paradigma men strategiialyq resurstardy ızdestıru jürgızılude. Olardyŋ ışınde Qazaqstanda damudyŋ jaŋa deŋgeiıne serpılıs jasaudyŋ bıregei mümkındıgın paidalanuǧa baǧyttalǧan, onda bügıngı künı elımızdıŋ tehnologiialyq bolaşaǧyna intellektualdyq plasdarm boluǧa qabılettı müldem jaŋa bäsekege qabılettı bılım beru jüiesıne eleulı oryn bölıngen. Bızdıŋ kolledj būl prosesterden tys qala almaidy jäne qalmauy kerek.
Satyly bılım jüiesın ıske asyru maqsatynda Q.Jūbanov atyndaǧy Aqtöbe öŋırlık universietınıŋ Joǧary kolledjı, universitet rektory B.A.Erdembekovtyŋ bastamasyn aşylǧan. Ekı jyl ışınde köptegen jetıstıkterge qol jetkızdı. Kolledjde 22 mamandyq boiynşa 900-ge juyq bılım aluşy bılım aluda. «Jūbanov jyluy» aksiiasy aiasynda kolledj studentterıne bılım granttaryn ūsynu dästürlı jolǧa qoiyldy. Äleumettık toptyŋ ırı ökılderı mesenat taǧaiyndaǧan granttar kömegımen 30-ǧa juyq student bılım aluda.
Jaŋa uaqyt, Qazaqstandyq bılım beru jüiesıne qoiylǧan jaŋa talaptar bızdı abdyratqan joq, sebebı bız bılım beru qyzmetınıŋ anaǧūrlym joǧary satysyna köşuıne daiynbyz. Jaŋa oqu jylyna kolledjge jaŋa tyŋ serpılıs beretın «Jaŋa bastama: Özgerıske 5 qadam» baǧdarlamasyn bastama etıp alyp otyrmyz.
- Baǧyt -Tärbie
Būl baǧyttyŋ negızgı maqsaty Joǧary kolledjdıŋ jaŋa modelın jasaqtau, iaǧni kolledjdıŋ barlyq jūmys baǧyttary tärbielık funksiialardy atqaruǧa tiıs.
Osy jaŋa modeldı qūru üşın tärbie jeke täuelsız baǧyt bolmauy kerek, ol oqytuşylar men studentterdıŋ oquyna, öndırıstık jäne praktikalyq qyzmetıne tyǧyz bailanysty boluy kerek jäne tärbie men oqytudyŋ bırlıgı tezisıne tolyq jauap beruı tiıs. Qazırgı uaqytta būl jūmys negızınen demalys pen demalystyŋ ärtürlı türlerın jüzege asyruǧa arnalǧan tärbielık ıs-şaralarmen şektelıp tūr.
Özgerıske alyp keler 10 qadam menıŋ oiymşa eŋ özektı baǧyttar bolmaq, ıske asyrylu merzımı aldaǧy 2 jyl dep josparlaimyn.
Nelıkten özgerıske alyp keletın jaŋa bastamaǧa alǧaşqy kadam Tärbie baǧyty dep alǧanymdy aitar bolsam. Aqan serınıŋ sözımen bastar edım.
«Men üş qasiettımdı maqtan tūtam», — deptı Aqan serı. Olar: jalǧan aitpadym, jaqsylyqty satpadym häm eşkımnen eşteŋenı qyzǧanbadym.
Būl üş qasiet ärkımnıŋ öz qūdaiy. «Öz qūdaiynan aiyrylǧan adam bos keude, ölgenmen teŋ» degen eken. Şyndyǧynda būl aqiqat. Olai bolsa, jeke tūlǧany qalyptastyruda, olardyŋ jan düniesıne sezımmen qarap, ärbır ıs-äreketıne maqsat qoiuǧa, josparlauǧa, ony oryndauǧa, özıne-özı talap qoia bıluge tärbieleu - adamgerşılık tärbienıŋ basty maqsaty. Maqsatqa jetu üşın san aluan kedergıler boluy mümkın. Ömır degen ūly arnada jaqsy, mändı maǧynaly ömır süru daǧdysyn studentke qalyptastyramyz dep ūrandau qatelık,ony eŋ aldymen özımızden bastauymyz kerek.
Üş akademiialyq qabılettı studentten talap etpes būryn, oqytuşy öz boiynda sol qabılettı tolyq qalyptastyruy kerek. Olar: 1) Kiım kiıs mädenietı 2) Jürıs-tūrys mädenietı 3) Käsıbi tılde söileu mädenietı.
Tärbienı qalyptastyruşy oqytuşyda etikalyq normalardy saqtamai jürgenderı bar. Osyǧan bailanysty tärbie jūmysyndaǧy tyŋ özgerıster, tärbie jūmysynyŋ nätijesın ırı ülken «Startap» jobalarmen aiaqtau:
- «Jas aqyndar» telestudiiasyn qūru;
- Käsıpkerlıkke baulu baǧytynda ǦZJ-na baǧyttalǧan kolledjdıŋ şaǧyn käsıporyndaryn qūru;
- QR Prezidentınıŋ «Jaŋa jaǧdaidaǧy qazaqstan: ıs-qimyl kezeŋı» Halyqqa Joldauyndaǧy Ekologiia jäne bioaluantürlılıktı qorǧau baǧytyn ıske asyru maqsatynda kolledj kabinetterı men maŋyn abattandyru üşın «Jasyl jelek» aidarymen erıktıler tobyn qūru.
- Baǧyt - Bolon prosesı boiynşa jūmysqa köşu jaǧdaiynda kolledjdı basqarudyŋ negızgı erejelerı men prinsipterı
Kolledjdıŋ tabysty jūmysy, eŋ aldymen, bılım beru, ǧylymi, aqparattyq jäne basqa da qyzmetterdıŋ sapasyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan qyzmetın ünemı jetıldırusız mümkın emes. Özgerıske bastar ūsynylǧan baǧyttar kolledj qyzmetınde innovasiialyq jūmysty jüzege asyru qabıletı men sapasyn qamtamasyz etudıŋ maŋyzdy aspektılerın qamtidy.
Būl qoǧamdyq pıkırdegı kolledjdıŋ imidjın, onyŋ bäsekege qabılettılıgın, ziiatkerlık jäne materialdyq resurstardy tartu mümkındıgın aiqyndaidy, demek kolledjdegı bılım berudıŋ tiımdılıgı men sapasyn odan ärı arttyru üşın qajettı jaǧdailar jasau būl taǧy bır ülken qadam. Tiımdılık ekonomikalyq jäne basqaruşylyq kategoriia retınde qarastyrylady. Al sapa - ekonomikalyq aspektılermen qatar bılım berudıŋ äleumettık, tanymdyq jäne mädeni aspektılerın de qamtidy. Barlyǧy bırge bılım beru qyzmetıne, onyŋ nätijelerıne jan-jaqty integraldy sipattama beredı.
Qazırgı uaqytta bılım beru sapasy ūǧymy üşın jalpyǧa bırdei qabyldanǧan anyqtama älı aiqyndalmaǧany belgılı, öitkenı būl ūǧym bırkelkı emes, ärdaiym formaldy ideialarǧa berılmeidı, bılım beru qyzmetterın tūtynatyn halyqtyŋ ärtürlı toptary bılım sapasy turaly ärtürlı tüsınıkterge ie.
Bız tehnikalyq qyzmetkerlerden bastap kolledj direktoryna deiın bükıl ūjymnyŋ, studentterdıŋ, Oqytuşylardyŋ jäne kolledjdıŋ barlyq qyzmetkerlerınıŋ jeke igılıgı üşın bızdıŋ elımızdıŋ igılıgı üşın damuymyzdyŋ vektorlaryn aiqyndaityn şeşım qabyldauymyz kerek.
Osyǧan bailanysty bırınşı kezektegı mındet aǧymdaǧy oqu jylynyŋ soŋyna deiın Europalyq ülgı boiynşa bılım beru sapasynyŋ kriteriilerı turaly Erejenı äzırleu bolyp tabylady, öitkenı sapany qamtamasyz etu boiynşa bırınşı kezektegı jauapkerşılık ärbır jeke kolledjde jatyr, būl akademiialyq därejenıŋ naqty jauapkerşılıgınıŋ negızın qamtamasyz etedı. Eŋ aldymen Joǧary kolledjde bılım beru sapasyn baǧalau jönındegı talaptar, standarttar, räsımder men nūsqaulyqtar paketın äzırleudı jäne kelısudı közdeidı, iaǧni: bırınşıden, oblystyq deŋgeide öz qyzmetınıŋ bılım beru sapasyn körsetu, ekınşıden, Joǧary kolledjdıŋ bılım beru qyzmetterınıŋ sapasyn baǧalau prosesınde aşyqtyqqa qol jetkızu.
Kolledjdıŋ bılım beru qyzmetınıŋ sapasyn baǧalaudyŋ negızgı qūraldary, bılım beru standarttary, oqu prosesın kadrlyq, oqu-ädıstemelık jäne materialdyq-tehnikalyq qamtamasyz etuge, praktikany ūiymdastyruǧa qoiylatyn talaptardy reglamentteitın lisenziialau jäne memlekettık akkreditteu qaǧidalary, sondai-aq kolledjdıŋ özın-özı baǧalauy, studentter men oqytuşylardyŋ pıkırlerın jäne barlyq basqa müddelı taraptardyŋ (jūmys beruşılerdıŋ) pıkırlerın eskeru jäne osy qūbylys bızdıŋ kolledj jüiesı üşın salystyrmaly türde jaŋa bolǧandyqtan, özın-özı baǧalau prosestık jäne ǧylymi-ädıstemelık negızdı egjei-tegjeilı pysyqtaudy qajet etedı. Sonymen qatar būl rette bılım beru sapasy ūǧymyna mynalar kıretının eskeru qajet:
- Bılım beru baǧdarlamalary men kadrdyŋ sapasy
- Studentterdı daiarlau sapasy
- İnfraqūrylym men oqu ortasynyŋ sapasy
Osynyŋ barlyǧy bılım beru sapasynyŋ körsetkışterın tūraqty monitoringıleudı talap etedı, būl tuyndaityn ürdısterdı tūraqty aiqyndauǧa, kolledjde bılım beru sapasyn arttyru boiynşa ǧylymi-negızdelgen ıs-şaralardy äzırleuge jäne jüzege asyruǧa, olardy qoldanudyŋ tiımdılıgın aiqyndauǧa jäne saldaryn qadaǧalauǧa mümkındık beredı.
Osy prosestıŋ eŋ basty körsetkışterı - bılım beru prosesınıŋ nätijesı retınde, ol
tülekterdıŋ qūzyrettılıgı, oquy (obuchennost) jäne bılımı.
Būl baǧyt kolledjdı jaŋa basqarudyŋ negızgı erejelerı men prinsipterınıŋ negızgı közı bolyp tabylady.
Qazırgı jaǧdaida kolledjdı basqarudyŋ jaŋa jüiesın qūru boiynşa bızdıŋ mındetterımız:
- Oqytuşylar qūramynyŋ joǧary bılıktılıgı
- Sapaly oqytu
- Talantty studentter men oqytuşylardyŋ salmaǧynyŋ artuy
- Akademiialyq erkındık
- Basqaruşylyq qūrylymdardyŋ funksiialaryn naqty bölu jäne derbestıgı, innovasiia
men strategiialyq közqarasqa baǧyttalǧan şeşım qabyldaudaǧy ikemdılık
- Studentterdıŋ oquy, ǧylymi zertteuler jürgızuıne qolaily auditorialardyŋ jabdyqtaluy.
Osylaişa, kolledjdı basqaru qūrylymy qala jäne oblys äkımdıkterınıŋ mındetterımen bır-ekı jylǧa perspektivalarmen säikestendırıluı tiıs.
Bızdıŋ kolledjdı basqaru qūrylymymyz biznes-qūrylymdarmen ūqsas boluy kerek, iaǧni maqsattary men kelısım-şarttary boiynşa tūtynuşyǧa baǧyttalǧan. Tek formasy boiynşa ǧana emes, mazmūny boiynşa da käsıpkerlık täsıldermen jūmys beruşılerdıŋ pıkırıne negızdeletının jäne akkreditteu kezınde tülekterdıŋ käsıbi jaramdylyǧy boiynşa jūmys beruşılerdıŋ pıkırıne negızdeletınınde ūmytpauymyz kerek.
Būl rette bızge öz perspektivalarymyzda kolledj qandai da bır kezeŋderde berık ūstanymdar aludy jäne osy baǧyttarda mamandanudy qalaityn aspektılerdı de eskeruımız qajet.
Osylaişa, kolledjdı basqaru qūrylymynda jaŋa bölımder qalyptastyrudyŋ barlyq aspektılerı, basqarudyŋ dūrys qalyptasqan saiasatynyŋ nätijesınde eŋ bastysy kolledj qyzmetınıŋ barlyq nysandary men mazmūnyna enuı kerek.
- Baǧyt – Kadrlyq äleuettı arttyru
Kolledj äkımşılıgı kelesı baǧyttar boiynşa jüielı türde qūjattar paketın äzırleuı qajet:
- Kolledj saiasatyn däiektı jürgızetın jäne ūjymdy jıgerlendıruge qabılettı, kolledjdıŋ damu strategiiasyn tüsınetın, tabys atmosferasyn qūratyn jäne tūraqty oilar men özgerıster mädenietın jetıldıretın köşbasşylardy kolledj äkımşılıgı qūramyna taŋdau.
- Irı memlekettık jäne jeke kompaniialardyŋ basşylaryn kolledjdıŋ Qamqorşylyq Keŋesınıŋ qūramyna şaqyru. Negızgı maqsat osy kompaniialar üşın kadrlar daiarlauda bıryŋǧai saiasatty qalyptastyru, mesenattyqty damytu. Būl tiıstı oqu baǧdarlamalaryn taŋdau, osy käsıporyndardyŋ qajettılıkterıne tolyq jauap beretın oqu josparlaryn, qoldanbaly oqu baǧdarlamalaryn äzırleu kezınde tıkelei bailanystar jasauǧa mümkındık beredı.
- 2022jylǧa qarai jyl saiynǧy körsetkışter boiynşa mamandandyrylǧan akkreditteu talaptaryn oryndau üşın oqytuşylar qūramyna qoiylatyn talaptardy normaǧa deiın ūlǧaita otyryp äzırleu (olardyŋ öz äzırlemelerın patentter men lisenziialau arqyly jaŋa tehnologiialardy damytuǧa qosqan ülesı, jariialanymdar sany t.b.
- Daryndy oqytuşylardy joǧary jalaqymen kötermeleu jönınde şaralar äzırleu. Özge kolledjder men joǧary oqu oryndarynan oqytuşylar qoryn qūryp kolledjde jūmys ısteuge tartu.
- Aialǧan baǧyttar osy uaqytqa deiın jüzege asyrylmady, eger olar jüzege asyrylsada, jüiesız jäne säikes emes.
- Baǧyt - Kredittık tehnologiia boiynşa oqu-tärbie prosesın ūiymdastyru
Kolledj qyzmetınıŋ özegı - oqu-tärbie prosesın ūiymdastyru. Būl äsırese qazır özektı mındet bolyp tabylady. Qazaqstandyq qoǧamdy transformasiialau jaǧdaiynda oqu prosesın ūiymdastyru bırqatar baǧyttar boiynşa bırqatar ırı özgerısterge ūşyrauy tiıs, onda erekşe nazar audaratyn baǧyttar:
- Bılım beru baǧdarlamalaryn ıske asyrudy jüzege asyratyn pänder men oqytuşylardy taŋdau kezınde studentterdıŋ müddelerı men qajettılıkterın esepke alu;
- Jūmys josparlaryn äzırleu jäne bekıtu barysynda qajettılıkterdı qanaǧattandyru;
- Oqytuşylardyŋ bılım beruın generasiialaudyŋ jaŋa modelderın jasau üşın jaǧdailar jasau;
- Daiyndyq sapasyn arttyru üşın qajettı jaǧdailar jasau:
a) oqu prosesın oqu-ädıstemelık bazamen, beine därıster qorymen tolyq qamtamasyz etu, kurs-prezentasiialar jasau, qolda bar didaktikalyq materialdardy jetıldıru;
b) Multimediialyq jabdyqtardy paidalana otyryp, aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialardy, oqytudyŋ interaktivtı ädısterın paidalanu;
v) bılıktılıktı arttyrudyŋ tiıstı kurstarynan ötu arqyly oqytuşylardyŋ käsıbi deŋgeiın jetıldıru.
5) Mektep tülekterınıŋ tehnikalyq jäne käsıptık oqytu jüiesıne jetkılıksız beiımdeluıne, bırınşı kurs studentterınıŋ öz betınşe jūmysty tiımdı ūiymdastyruǧa jäne oryndauǧa daiyn bolmauyna, öz betınşe bılım alu daǧdylarynyŋ jetkılıksızdıgıne, mektepter men kolledjderde bılım aluşylardyŋ oqu jetıstıkterın esepke alu aiyrmaşylyǧyna bailanysty tömendegıdei baǧytta jūmystanu kerek:
a) Studentterdı kolledjde oquǧa beiımdeu jüiesın jasau. Bırınşı kurs studentterın kredittık jüie boiynşa oquǧa oqytu;
b) Barlyq akademiialyq kezeŋ ışınde studentterdıŋ oqu jetıstıkterın aǧymdyq, üi aralyq baqylau negızınde jüielı jäne qadamdyq baqylaudy jüzege asyru;
v) Studentterdıŋ şyǧarmaşylyq qabıletterın damytu;
6) Tärbie men bılım beru prosesınıŋ rölıne, tärbie men oqytudyŋ özara bailanysyna basa nazar audaru, mūnda tärbie oqytudyŋ ajyramas prosesı retınde jüzege asyryluyn eskeru.
7) 2025 jylǧa qarai kolledjdıŋ barlyq daiarlanatyn mamandyqtary boiynşa oqu zerthanalaryn qūrudy aiaqtau boljanyp otyr.
8) Oqu - öndırıstık ortalyq aşu
- Baǧyt - Materialdyq tehnikalyq bazany damytu
Oqu-materialdyq bazany qosymşa keŋeitu talap etıledı. 2025 jylǧa deiın jaŋa oqu korpusyn satyp alu qajet. Q.Jūbanov atyndaǧy Joǧary kolledj ärqaşan sapaly bılım beruge daiyn.
Takişeva Gulbanu Aqylbekqyzy,
Q.Jūbanov atyndaǧy Joǧarǧy kolledj direktory
