Äleumettık jelıde balasyn ūrǧan ata-anaǧa qatysty jaŋa zaŋ qabyldanuy mümkın degen aqparat tarap, osyǧan bailanysty azamattardy qorqynyş bileude. Eger būl zaŋ küşıne ense, balaǧa zäbır körsetken adamdy 15 täulıkke qamap, ata-analyq qūqyqtan aiyrady eken deidı äleumettık jelı qoldanuşylar.
Stopfake.kz. saitynda jariia bolǧan būl aqparat qanşalyqty şyndyqqa saiady? «Adyrna» ūlttyq portaly mäselenıŋ aq-qarasyn anyqtap kördı.
Sonymen, jūrtty dürlıktırgen būl qandai zaŋ degenge keler bolsaq, äŋgımege arqau bolǧan mäsele 23 qyrküiek künı mäjılıste talqyǧa tüsken ūsynys pen jaŋa zaŋ jobasy eken. Demek, älı eşqandai zaŋ qabyldanǧan joq. Bar bolǧany parlament qabyrǧasynda zorlyq körgenderge qatysty zaŋdy qataitu turaly ūsynys qana jasalǧan. Resmi organdardyŋ mälımetınşe, «Tūrmystyq zorlyq zombylyq turaly» zaŋ qabyldanǧanymen, ol jerde balasyna zäbır körsetken ata-anany qūqyǧynan aiyru turaly bap joq. Būl zaŋ otbasynda ǧana emes, memlekettık mekemelerde, iaǧni internat, bılım beru oryndary siiaqty jerlerde zorlyqqa ūşyraǧan balanyŋ da qūqyǧyn qorǧau maqsatynda jüzege asyryludy közdeidı.
Jaŋa zaŋ boiynşa endı polisiia jäbırlenuşınıŋ şaǧymyna ǧana emes, äleumettık jelılerde jariia bolǧan aqparatty da nazarǧa alatyn bolady. Al eger kämelettık jasqa tolmaǧan balaǧa auyr zardap şektırgenı däleldense, ata-anasy men qamqorşysyn qūqyǧynan aiyrmaq.
Eger körşıŋız sızdıŋ üide ūrys-janjal, töbeles bolyp jatqanyn polisiiaǧa habarlasa, sızdı 15 täulıkke qamaidy degen aqparat ta şyndyqqa janaspaidy. Jaŋa zaŋ jobasynda zorlyq körsetuşıden jäbırlenuşını qorǧau maqsatynda bır ai kölemınde agressordy otbasymen kezdestırmeu turaly aitylady. Mysaly, eger balaŋyzǧa nemese äielıŋızge küş qoldansaŋyz, onda balaŋyz nemese äielıŋız «ömırıme qauıp töndırude» dep şaǧymdansa, bır ai merzımge balaŋyzdy ne äielıŋızdı körmeisız. Äzırge būl zaŋ jobasy älı talqylanuda.
Desek te, jaŋa zaŋ jobasyna qatysty bırer oqyrmanymyzdyŋ pıkırın nazarlaryŋyzǧa ūsynudy jön sanadyq.
«Tūrmystyq zombylyq taqyryby älı künge deiın şeşımın tappai keledı. Är kün saiyn zorlyqqa ūşyrap, zäbır körgen qanşama taǧdyr iesı özıne qorǧan tappai qinaluda. Zaŋymyz öte solqyldaq. Kün saiyn pedofildıŋ qūrbanyna ainalǧan bala, küieuınıŋ tepkısıne ūşyraǧan äiel turaly estıp, bılıp otyrmyz. Ökınışke qarai, Qazaqstanda adam qūqyǧy degen üstemdık älı öz tūǧyryna şyqpady. Adamnyŋ adamǧa küş körsetuınen asqan zūlymdyq bar ma? Olai bolsa, zūlymdyq jasauşyny nege qylmystyq jazaǧa tartpasqa? Ne kedergı? Men osyny tüsıne almaimyn. Pedofil balany zorlady. Türmege jabylyp, belgılı bır uaqytta bostandyqqa şyqty. Al zorlanǧan balanyŋ taǧdyry belgılı bır uaqytta qaita tüzele me? Joq! Eşqaşan tüzelmeidı. Balanyŋ janyna salynǧan jara jazylmaidy. Soǧan qaramastan, bızdıŋ elde pedofilder üşın amnistiia jaǧy da qarastyrylǧanyna küiıp ketemın», -deidı tarazdyq Säken ORYNBASARŪLY.
«Tūrmystyq zorlyq degende, eŋ aldymen älımjettık qūrbandaryn qorǧaityn myqty zaŋ kerek. Jalpy, qazaq qoǧamynda äieldıŋ küieuınen taiaq jeuı qalypty qūbylysqa ainalǧan. Erkekterdıŋ tüsınıgınde de äielın ūru «tärbieleudıŋ» bır qūraly ıspettes sanalady. Qoǧamdaǧy osyndai tüsınıkke tek zaŋmen ǧana toqtau saluǧa bolady. Qol kötergış «myqtyny» türmege qamap, sol jerde adamdy ūrǧan qandai bolatynyn körseterdei jaza qoldansa eken. Äielıŋdı ūrdyŋ ba, zaŋ aldynda jauap beresıŋ degendı sanasyna sıŋırıp ösken adam ölıp ketse de, qol kötermeidı. Al bızde qandai? Küieuınen taiaq jegen äiel şaǧymdanbaidy. Nege? Öitkenı şaǧymdanudan tük paida joq. Ärı ketse, bırer künge qamauǧa alynar küieuı, boldy. Al qamaudan şyqqan soŋ, küieuı özın ekı ese tepkınıŋ astyna alatynyn qazaqstandyq äielder jaqsy bıledı. Bır ai boiy bırın bırı köruıne tyiym salu degen älgı jaŋa zaŋ jobasyndaǧy ūsynys ta dalbasa der edım. Bır ai körıspese, zorlyqşyǧa aqyl kırıp, esın jinai ma? Tūrmystaǧy zorlyq zombylyqqa qataŋ jazamen tyiym salmaiynşa, älsızderdıŋ jylaǧany jylaǧan», -deidı bolaşaq äleumettanuşy Äigerım QABYLBEK.
Jaŋa zaŋ boiynşa endı polisiia jäbırlenuşınıŋ şaǧymyna ǧana emes, äleumettık jelılerde jariia bolǧan aqparatty da nazarǧa alatyn bolady. Al eger kämelettık jasqa tolmaǧan balaǧa auyr zardap şektırgenı däleldense, ata-anasy men qamqorşysyn qūqyǧynan aiyrmaq.
Eger körşıŋız sızdıŋ üide ūrys-janjal, töbeles bolyp jatqanyn polisiiaǧa habarlasa, sızdı 15 täulıkke qamaidy degen aqparat ta şyndyqqa janaspaidy. Jaŋa zaŋ jobasynda zorlyq körsetuşıden jäbırlenuşını qorǧau maqsatynda bır ai kölemınde agressordy otbasymen kezdestırmeu turaly aitylady. Mysaly, eger balaŋyzǧa nemese äielıŋızge küş qoldansaŋyz, onda balaŋyz nemese äielıŋız «ömırıme qauıp töndırude» dep şaǧymdansa, bır ai merzımge balaŋyzdy ne äielıŋızdı körmeisız. Äzırge būl zaŋ jobasy älı talqylanuda.
Desek te, jaŋa zaŋ jobasyna qatysty bırer oqyrmanymyzdyŋ pıkırın nazarlaryŋyzǧa ūsynudy jön sanadyq.
«Tūrmystyq zombylyq taqyryby älı künge deiın şeşımın tappai keledı. Är kün saiyn zorlyqqa ūşyrap, zäbır körgen qanşama taǧdyr iesı özıne qorǧan tappai qinaluda. Zaŋymyz öte solqyldaq. Kün saiyn pedofildıŋ qūrbanyna ainalǧan bala, küieuınıŋ tepkısıne ūşyraǧan äiel turaly estıp, bılıp otyrmyz. Ökınışke qarai, Qazaqstanda adam qūqyǧy degen üstemdık älı öz tūǧyryna şyqpady. Adamnyŋ adamǧa küş körsetuınen asqan zūlymdyq bar ma? Olai bolsa, zūlymdyq jasauşyny nege qylmystyq jazaǧa tartpasqa? Ne kedergı? Men osyny tüsıne almaimyn. Pedofil balany zorlady. Türmege jabylyp, belgılı bır uaqytta bostandyqqa şyqty. Al zorlanǧan balanyŋ taǧdyry belgılı bır uaqytta qaita tüzele me? Joq! Eşqaşan tüzelmeidı. Balanyŋ janyna salynǧan jara jazylmaidy. Soǧan qaramastan, bızdıŋ elde pedofilder üşın amnistiia jaǧy da qarastyrylǧanyna küiıp ketemın», -deidı tarazdyq Säken ORYNBASARŪLY.
«Tūrmystyq zorlyq degende, eŋ aldymen älımjettık qūrbandaryn qorǧaityn myqty zaŋ kerek. Jalpy, qazaq qoǧamynda äieldıŋ küieuınen taiaq jeuı qalypty qūbylysqa ainalǧan. Erkekterdıŋ tüsınıgınde de äielın ūru «tärbieleudıŋ» bır qūraly ıspettes sanalady. Qoǧamdaǧy osyndai tüsınıkke tek zaŋmen ǧana toqtau saluǧa bolady. Qol kötergış «myqtyny» türmege qamap, sol jerde adamdy ūrǧan qandai bolatynyn körseterdei jaza qoldansa eken. Äielıŋdı ūrdyŋ ba, zaŋ aldynda jauap beresıŋ degendı sanasyna sıŋırıp ösken adam ölıp ketse de, qol kötermeidı. Al bızde qandai? Küieuınen taiaq jegen äiel şaǧymdanbaidy. Nege? Öitkenı şaǧymdanudan tük paida joq. Ärı ketse, bırer künge qamauǧa alynar küieuı, boldy. Al qamaudan şyqqan soŋ, küieuı özın ekı ese tepkınıŋ astyna alatynyn qazaqstandyq äielder jaqsy bıledı. Bır ai boiy bırın bırı köruıne tyiym salu degen älgı jaŋa zaŋ jobasyndaǧy ūsynys ta dalbasa der edım. Bır ai körıspese, zorlyqşyǧa aqyl kırıp, esın jinai ma? Tūrmystaǧy zorlyq zombylyqqa qataŋ jazamen tyiym salmaiynşa, älsızderdıŋ jylaǧany jylaǧan», -deidı bolaşaq äleumettanuşy Äigerım QABYLBEK.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.
