Bügınde bılekke emes, bılımge senetın zamanda ömır sürıp jatyrmyz. Osy oraida «ZERDELI» aqyl-oi damytu ortalyǧy zerdelı ūrpaq tärbieleu jolynda aianbai eŋbek etude. «Adyrna» ūlttyq portaly respublikaǧa tanymal ortalyqtyŋ negızın qalauşy, QR Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ ekı märte Qūrmet gramotasyn iemdengen belgılı matematik Yrysbek Mäuıtpen äŋgıme-düken qūrdy.
–«Zerdelı» aqyl-oi damytu ortalyǧyn qūru ideiasy qalai keldı? Äŋgımemızdı osy sūraqtan bastasaq...
–Men 2008 jyly daryndy balalarǧa arnalǧan «Zerde» mektebınde jūmys jasadym. Sol kezde Nūr-Sūltan qalasynda balalarǧa arnap jazylǧan didaktikalyq materialdardyŋ joq ekenıne közım jettı. Sondai-aq, «halyqaralyq olimpiadalarǧa köbınese orystıldı oquşylar şyǧady» degen äŋgımelerdı estıdım. Şyny kerek, men qazaqtıldı balalardyŋ da osy bır biıktı baǧyndyra alar qabıletı bar ekenın däleldegım keldı. Söitsem, barlyǧy orysşa didaktikalyq materialdarǧa kelıp tırelıp tūr eken. Sol uaqytta mende bılım salasyna engızer köptegen ideialar bolyp, nege oilarymdy ıske asyrmasqa degen oi tudy. Bylaişa aitqanda, jūmysymdy patriottyq sezımmen bastap kettım. Osylaişa, ortalyq aşyldy.
–Ortalyqtyŋ qūrylǧanyna qanşa jyl boldy?
–Biyl bızdıŋ qūrylǧanymyzǧa 6 jyl tolady. 2014 jyly şaǧyn ǧana ofistı jaldap, jūmysymyzdy bastap edık. Bügınde Nūr-Sūltan qalasynyŋ özınde 6 filialymyz bar.
–Osy oraida oqytuşylardyŋ qūramymen tanystyryp ötseŋız.
–Būl tūsta «Zerdelınıŋ» bırneşe erekşelıkterın atauǧa tura keledı.
– Digital baǧytynda qandai jūmystar atqarudasyzdar?
–Eŋ ülken jūmysymyz dep onlain platforma qūrastyrǧanymyzdy aita alamyn. Bügınde aǧylşyn tılınen, matematikadan videosabaqtary bar oqu kıtaptaryn jasap jatyrmyz. Sondai-aq, Qazaqstan boiynşa joǧary tehnologiiamen jabdyqtalǧan onlain studiiamyz bar. Bızdıŋ oqytuşylar osy studiiany paidalana otyryp, qaşyqtan bükıl respublika balalaryn oqytuda.
–Ädette balalarǧa arnalǧan oqulyqtar kürdelı tılmen jazylady. Būl oquşylardyŋ öz-özın tömen baǧalauyna äkeletını sözsız. Osy tūrǧydan sızderdıŋ oqulyqtaryŋyz da bılımgerlerdıŋ tanymyna salmaq tüsırıp jatqan joq pa?
–İä, dūrys aityp otyrsyz. Künı keşe «Ädebiet portalyna» oqulyq mäselesıne bailanysty sūhbat berdık. Halyq arasynda «oqulyqty bala tūrmaq, ülkender de tüsınbeidı» degen pıkır köp. Ony ärı qarai qozǧai berseŋ, baǧdarlama men oqulyq mäselesı şyǧady. Aldaǧy uaqytta osy mäselenı köteru oida bar. Bırınşıden, bız avtorlyq oqulyqtarymyzǧa qarapaiym ädıs-täsılderdı engızdık. Ekınşıden, balalardy deŋgeige bölıp oqytamyz. Sondai-aq, olar ai saiyn qorytyndy test tapsyryp otyrady. Bır quantarlyǧy, balasynyŋ bılımıne investisiia qūiatyn ata-analardyŋ qarasy köbeiıp kele jatyr.
–Balalardyŋ bılımge degen qyzyǧuşylyǧyn arttyru üşın taǧy qandai täsılderdı qoldanasyz?
–Bız oquşylarǧa motivasiia beru maqsatynda türlı oqu granttaryn taǧaiyndaimyz. Onyŋ özı ekıge bölınedı. Bırınşısı, oqu barysynda eŋ joǧary ūpai alǧandarǧa 100%-dyq, 50%-dyq jeŋıldıkterdı beremız. Ekınşısı, progresstık motivasiia. Eger bılımgerdıŋ deŋgeiı ai saiyn ösıp otyrsa, oǧan da jeŋıldıkter jasaimyz. Ortalyq mūǧalımderı balalarǧa Zitfonss-tardy ülestırıp otyrady. Olar Zitfonss-tardy jinau arqyly türlı oqulyqtardy, tıptı Iphone-dy da ūtyp ala alady. Sondai-aq, bız olimpiadalarǧa asa qatty nazar audaramyz. Qalalyq 3-6 synyptarǧa arnalǧan «Altyn saqa» olimpiadasyn megapolis olimpiadaǧa ainaldardyq. 10-synyptar «Altyn tülek» olimpiadasyna qatysa alady.
–Ortalyqtaǧy oqu baǧasy qanşa?
–Baǧalar ärtürlı. Sebebı, bızde NZM emtihandaryna, ŪBT-ǧa daiyndaityn, balanyŋ oqu deŋgeiın köteretın türlı toptar bar. Dese de, oqu aqysy qoljetımdı dep aita alamyn.
–Qoǧamda bılımdı jastar şetelge ketıp jatyr degen pıkır bar. Sız būl turaly ne oilaisyz? Olardyŋ qonys audaruyna ne türtkı boluda?
–Qazaqstanda daryndy jastar öte köp. Olardyŋ barlyǧy şetelge qonys audaryp jatyr dep aita almaimyn. «Bolaşaqpen» oqyp kelıp, elge oralǧandary qanşama? Jastar şetelge materialdyq jaǧdaiyn jaqsartu üşın köşedı dep oilaimyn. Europa men AQŞ bızdıŋ elge qaraǧanda äldeqaida köp jalaqy töleitını belgılı ǧoi. Bız jastardy mektep tabaldyryǧyn attaǧan sätınen bastap otansüigıştıkke tärbieleuımız qajet. Kezınde Qytaida da sondai jaǧdailar bolǧan.
–Äŋgımemızdı özıŋızge qarai oiystyrsaq, estuımşe, ǧylymi potensialy joǧary jandardyŋ bırısız. Bıraq sız būl salany emes, jas örenderdı tärbieleu baǧytyn taŋdadyŋyz. Eger ǧylymdy taŋdasaŋyz, qandai jetıstıkterge jeter edım dep oilaisyz? Jalpy öz-özıŋızge baǧa berıp kördıŋız be?
–Ǧylym salasyn taŋdasam, ülken jetıstıkke jeter edım dep aita almaimyn. Kezınde Gumilev atyndaǧy EŪU-de magistratura oqyp jürgenımde Daniiar Qozybaev degen aǧaiymyz boldy. Bır künı ol: «algebra jäne geometriia kadefrasynyŋ meŋgeruşısı Ualbai Ömırbaev keldı, amandasyp qaitaiyq»,–dedı. Ualbai aǧai äŋgıme barysynda «doktoranturaǧa tüsıŋız»,–dep baǧyt bergen bolatyn. Alaida men «qazır ǧylym jolyn qua almaityn şyǧarmyn»,–dep jauap berdım. Sebebı, būl joldy quu üşın bärın tastap, ünemı ızdenıste bolu qajet. Sol kezderı tūrmystyŋ auyrtpaşylyǧy bar, barlyǧy derlık jelkemnen basyp tūrdy.
–Ortalyqtyŋ qūrylǧanyna qanşa jyl boldy?
–Biyl bızdıŋ qūrylǧanymyzǧa 6 jyl tolady. 2014 jyly şaǧyn ǧana ofistı jaldap, jūmysymyzdy bastap edık. Bügınde Nūr-Sūltan qalasynyŋ özınde 6 filialymyz bar.
–Osy oraida oqytuşylardyŋ qūramymen tanystyryp ötseŋız.
–Būl tūsta «Zerdelınıŋ» bırneşe erekşelıkterın atauǧa tura keledı.
Alǧaş ısımızdı bastaǧanda bızdıŋ matematikterdıŋ barlyǧy er adamdar boldy. Sondai-aq, Elordamyzda eŋ myqty degen mamandardyŋ basyn qostyq. Komandamyzdyŋ müşesı, ınım Öjet İrlandiiadan doktorantura bıtırıp keldı. Nazarbaev universitetınde ısteitın 20 şaqty mūǧalım bızdıŋ ortalyqta sabaq beredı.–Al oqytu ädıstemelerıŋızde qandai erekşelıkter bar? – Balanyŋ logikasyn damytu maqsatynda eŋ alǧaş ret 100 balldyq baǧalau jüiesın engızdım. Qazır sol jüie boiynşa onlain platforma daiyndadyq. Jyl saiyn «Daryn» respublikalyq ǧylymi-praktikalyq ortalyǧymen bırıgıp, bastauyş mūǧalımderıne arnalǧan «Altyn Tūǧyr» olimpiadasyn ūiymdastyramyz. Ünemı öz täjıribemızben bölısıp, seminarlar ötkızıp tūramyz. Avtorlyq kıtaptarymyz, oilap tapqan erekşe ädısterımız de bar.
– Digital baǧytynda qandai jūmystar atqarudasyzdar?
–Eŋ ülken jūmysymyz dep onlain platforma qūrastyrǧanymyzdy aita alamyn. Bügınde aǧylşyn tılınen, matematikadan videosabaqtary bar oqu kıtaptaryn jasap jatyrmyz. Sondai-aq, Qazaqstan boiynşa joǧary tehnologiiamen jabdyqtalǧan onlain studiiamyz bar. Bızdıŋ oqytuşylar osy studiiany paidalana otyryp, qaşyqtan bükıl respublika balalaryn oqytuda.
–Ädette balalarǧa arnalǧan oqulyqtar kürdelı tılmen jazylady. Būl oquşylardyŋ öz-özın tömen baǧalauyna äkeletını sözsız. Osy tūrǧydan sızderdıŋ oqulyqtaryŋyz da bılımgerlerdıŋ tanymyna salmaq tüsırıp jatqan joq pa?
–İä, dūrys aityp otyrsyz. Künı keşe «Ädebiet portalyna» oqulyq mäselesıne bailanysty sūhbat berdık. Halyq arasynda «oqulyqty bala tūrmaq, ülkender de tüsınbeidı» degen pıkır köp. Ony ärı qarai qozǧai berseŋ, baǧdarlama men oqulyq mäselesı şyǧady. Aldaǧy uaqytta osy mäselenı köteru oida bar. Bırınşıden, bız avtorlyq oqulyqtarymyzǧa qarapaiym ädıs-täsılderdı engızdık. Ekınşıden, balalardy deŋgeige bölıp oqytamyz. Sondai-aq, olar ai saiyn qorytyndy test tapsyryp otyrady. Bır quantarlyǧy, balasynyŋ bılımıne investisiia qūiatyn ata-analardyŋ qarasy köbeiıp kele jatyr.
–Balalardyŋ bılımge degen qyzyǧuşylyǧyn arttyru üşın taǧy qandai täsılderdı qoldanasyz?
–Bız oquşylarǧa motivasiia beru maqsatynda türlı oqu granttaryn taǧaiyndaimyz. Onyŋ özı ekıge bölınedı. Bırınşısı, oqu barysynda eŋ joǧary ūpai alǧandarǧa 100%-dyq, 50%-dyq jeŋıldıkterdı beremız. Ekınşısı, progresstık motivasiia. Eger bılımgerdıŋ deŋgeiı ai saiyn ösıp otyrsa, oǧan da jeŋıldıkter jasaimyz. Ortalyq mūǧalımderı balalarǧa Zitfonss-tardy ülestırıp otyrady. Olar Zitfonss-tardy jinau arqyly türlı oqulyqtardy, tıptı Iphone-dy da ūtyp ala alady. Sondai-aq, bız olimpiadalarǧa asa qatty nazar audaramyz. Qalalyq 3-6 synyptarǧa arnalǧan «Altyn saqa» olimpiadasyn megapolis olimpiadaǧa ainaldardyq. 10-synyptar «Altyn tülek» olimpiadasyna qatysa alady.
–Ortalyqtaǧy oqu baǧasy qanşa?
–Baǧalar ärtürlı. Sebebı, bızde NZM emtihandaryna, ŪBT-ǧa daiyndaityn, balanyŋ oqu deŋgeiın köteretın türlı toptar bar. Dese de, oqu aqysy qoljetımdı dep aita alamyn.
–Qoǧamda bılımdı jastar şetelge ketıp jatyr degen pıkır bar. Sız būl turaly ne oilaisyz? Olardyŋ qonys audaruyna ne türtkı boluda?
–Qazaqstanda daryndy jastar öte köp. Olardyŋ barlyǧy şetelge qonys audaryp jatyr dep aita almaimyn. «Bolaşaqpen» oqyp kelıp, elge oralǧandary qanşama? Jastar şetelge materialdyq jaǧdaiyn jaqsartu üşın köşedı dep oilaimyn. Europa men AQŞ bızdıŋ elge qaraǧanda äldeqaida köp jalaqy töleitını belgılı ǧoi. Bız jastardy mektep tabaldyryǧyn attaǧan sätınen bastap otansüigıştıkke tärbieleuımız qajet. Kezınde Qytaida da sondai jaǧdailar bolǧan.
1966-1976 jyldary olarda mädeniet töŋkerısı bolyp, el tūralap qaldy. Memleket eldı damytu maqsatynda jastardy şetelge oquǧa jıberdı. Sol kezde Dyŋ Şaopinge bır kısıler «Bız jastardy oqytyp jatyrmyz, alaida olardyŋ barlyǧy sol jaqta qalyp qoiyp jatyr»,–degen äŋgıme aitqan eken. Basşy: «Olar tübınde Qytai üşın kelıp, investisiia qūiatyn bolady»,–dep jauap berıptı. Şaopin aitqandai, şetelge ketken jastar keiın elge oralyp, memlekettıŋ damuyna üles qosqan. Eger bız de sol deŋgeide jūmys jasai alsaq, erteŋgı künı otandastarymyz da jaŋa dünielerdı üirenıp kelıp, el damuyna öz ülesterın tigızer edı. Bıraq Qytai sekıldı milliardtaǧan halqymyz joq ekenın de esten şyǧarmau kerek. Eger şetelge tarydai şaşyrap ketsek, memleketımızdı kım körkeitedı degen sūraq tuyndaidy.Öz basym eldı damytuda özımızdıŋ jastarǧa mümkındık beru kerek dep oilaimyn. Mysaly, bız şeteldık mamanǧa äldeqaida joǧary jalaqy töleimız ǧoi. Dese de, otandasymyzdyŋ bılımı şetel azamatynan tömen bolmauy da mümkın ǧoi. Ökınıştısı, elımızde şetelden kelgen kadrlarǧa tabynuşylyq basym. –Şyny kerek, elımızde ǧylymi jaŋalyq aşyp, halyqaralyq jarystarda üzdık atanǧan jastar BAQ-ta laiyqty därejede nasihattala bermeidı. Onyŋ qasynda sporttyq jetıstıkterımız dürkırep, elge estıledı. Būnyŋ sebebı nede dep oilaisyz? Nege bız älı künge deiın jas örenderımızdı kötere almai kelemız? –Bügıngı BAQ-qa şou kerek. Sız de aqparattyq portalyŋyzdy köteru üşın türlı jaŋalyqtardy salasyz ǧoi. Al bır bala matematikalyq jarystan jülde aldy dep jazsaq, būl jaŋalyq qanşalyqty qaralym jinai alady? Bylaişa aitqanda, barlyǧy reiting quyp kettı.
Ras, elımızde talantty jastardyŋ jetıstıkterı turaly jazylmaidy dese de bolady. Äitpese, qanşama oquşylarymyz halyqaralyq olimpiadalardan jüldelı oryn alyp jatyr. Bügınde olardy tek reitingısı tömen baǧdarlamalarǧa şaqyrady. Qazırgı qalyptasqan jaǧdaidy özgertu üşın qoǧammen jūmys jasap, halyqty tärbieleu qajet. Memlekettı ǧylym men tehnika damytatynyn esten şyǧarmau kerek.–Ortalyq qandai jetıstıkterge jetıp ülgerdı? –Byltyr Nūr-Sūltan qalasynyŋ özınen 20 oquşymyz Nazarbaev universitetıne grantqa tüsıp, 140 şäkırtımız Nazarbaev ziiatkerlık mektebıne qabyldandy. Al olimpiadalardan jülde alyp jürgen balalarymyz öte köp. Bızdıŋ oquşylardyŋ ışınde joǧary oqu ornyna tüse almai qalǧandary joq dep aituǧa bolady.
–Äŋgımemızdı özıŋızge qarai oiystyrsaq, estuımşe, ǧylymi potensialy joǧary jandardyŋ bırısız. Bıraq sız būl salany emes, jas örenderdı tärbieleu baǧytyn taŋdadyŋyz. Eger ǧylymdy taŋdasaŋyz, qandai jetıstıkterge jeter edım dep oilaisyz? Jalpy öz-özıŋızge baǧa berıp kördıŋız be?
–Ǧylym salasyn taŋdasam, ülken jetıstıkke jeter edım dep aita almaimyn. Kezınde Gumilev atyndaǧy EŪU-de magistratura oqyp jürgenımde Daniiar Qozybaev degen aǧaiymyz boldy. Bır künı ol: «algebra jäne geometriia kadefrasynyŋ meŋgeruşısı Ualbai Ömırbaev keldı, amandasyp qaitaiyq»,–dedı. Ualbai aǧai äŋgıme barysynda «doktoranturaǧa tüsıŋız»,–dep baǧyt bergen bolatyn. Alaida men «qazır ǧylym jolyn qua almaityn şyǧarmyn»,–dep jauap berdım. Sebebı, būl joldy quu üşın bärın tastap, ünemı ızdenıste bolu qajet. Sol kezderı tūrmystyŋ auyrtpaşylyǧy bar, barlyǧy derlık jelkemnen basyp tūrdy.
Negızı menıŋ alǧaşqy mamandyǧym «Qazaq tılı men ädebietı» bolǧan. Matematikaǧa keiınnen kelgen adammyn. Dese de, mamandyǧymdy laiyqty därejede oqyp şyqtym. Öz basym bala oqytudy kışkentai kezımnen ūnattym. Mektep pen universitette oqyp jürgen kezımde de qatarlastarym: “taqyrypty tüsıŋdırıp berşı» dep jiı qolqa salatyn. Sol kezden bastap mūǧalım bolsam dep armandaǧan jaiym bar.https://youtu.be/S9lUBZ4GjRs -Otbasyŋyzda jolyŋyzdy quǧan balalaryŋyz bar ma? -Ekı ūl, ekı qyzym bar. Ülken qyzym Nazarbaev ziiatkerlık mektebınde 9-synypta oqidy. Ūldarym 1-şı, 6-synyptarda oqidy. Kenjem 2,5 jasta. Äzırge balalarym belgılı bır baǧytty taŋdamady. Qazırgı taŋda olardy joldasym oqytyp otyr. -Sūhbatyŋyzǧa köp raqmet! Sızge şyǧarmaşylyq tabys tıleimız!
Äŋgımelesken Arman ÄUBÄKIR,
Äzırlegen Diana ASAN
