Baiqoŋyrdaǧy «Bäiterek»

 «Baiqoŋyr» ǧaryş ailaǧyndaǧy «Bäiterek» keşenınde ötkızıletın operasiialar taǧy bır pysyqtaldy. Būl apatty aimaqqa ainalǧan Baiqoŋyrda ūşyru operasiialary odan ärı köbeiedı degendı bıldırmei me? Qazaqstan men Resei «Bäiterek» keşenı boiynşa kelısım jobasyna tüzetuler engızdı. Aita keteiık, atalmyş keşen Baiqoŋyrda 2004 jyly boi kötergen bolatyn. Ūsynylǧan tüzetulerge säikes, kelısımşarttyŋ 3-babynyŋ 9-tarmaǧy alynyp tastaluy josparlanuda. Tarmaqta bırlesken käsıporynnyŋ jarǧylyq kapitaly ūlǧaiǧan jaǧdaida, taraptar aksiialar sanynyŋ teŋdıgın saqtaityndyǧy men aksionerlerdıŋ är taraptan ielenetın dauys beruşı aksiialarynyŋ teŋ sanymen körsetıletındıgı jazylǧan. Qūjatta bylai delıngen:

«Kelısımdı 4-2-bappen tolyqtyru: «4-2-bap. Bırlesken käsıporynnyŋ (BK) biudjettık nesie boiynşa mındettemelerı jai aksiialardyŋ qosymşa ornalastyryluy jäne olardy biudjettık nesie bergen qazaqstandyq tarapqa beru arqyly BK-nıŋ jarǧylyq kapitalyna ainalady. «Roskosmos» ǧaryş qyzmetı jönındegı memlekettık korporasiia jäne/nemese onyŋ ūiymdary «Bäiterek» ǧaryştyq-zymyran keşenın qūru üşın qajettı menşıktegı jäne Baiqoŋyr keşenınıŋ obektılerınde ornalasqan mülıktı qazaqstandyq tarapqa bere alady. Berılgen mülıktıŋ tızımının jäne ony beru tärtıbın Qazaqstan-Resei ükımetaralyq komissiiasy bekıtedı. Mülıktı beru men qabyldaudy taraptardyŋ qūzyrettı organdary qūrǧan bırlesken komissiia jüzege asyrady. Mülıktı beru jäne qabyldau taraptardyŋ memleketterınıŋ eksporttyq baqylau salasyndaǧy zaŋnamasyna säikes jüzege asyrylady. Resei jaǧy bırlesken käsıporyndaǧy öz ülesın qazaqstandyq tarappen teŋestıruge qūqyly».

Kelısımnıŋ 5-baby boiynşa  taraptar (Qazaqstan men Resei) 2023 jyly «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenınde ūşu synaqtaryn bastaidy. Taraptar bırlesıp «Soiuz-5» zymyran tasyǧyşymen orbitaǧa ǧaryş apparattaryn jylyna kemınde ekı ret ūşyrudy josparlap otyr. Resei tarapy:

• «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenınen «Soiuz-5» äue kemesınıŋ 2025 jylǧa deiın kem degende üş synaq ötkızudı;
• 2025 deiıngı jyldan 2036 jylǧa deiıngı aralyqta tapsyrystardy «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenınen «Soiuz-5» zymyran tasyǧyşynyŋ orbitalaryna şyǧaruǧa jäne onyŋ mümkın bolatyn modifikasiiasyn jylyna kemınde ekı ūşyrudy qamtamasyz etedı.

Al Qazaqstandyq tarap öz kezegınde «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenınen Soiuz-5 orbitalaryna ǧaryş apparattaryn ūşyruǧa jäne Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık jobalaryn ıske asyru şeŋberınde 2025-2036 jyldar aralyǧynda onyŋ mümkın bolatyn modifikasiiasyna tapsyrys ornalastyrudy qamtamasyz etedı. 5-bap büideidı: «Taraptar 2022 jyly «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenınıŋ orta klasty zymyran tasyǧyşymen ūşu synaqtarynyŋ bastaluyn qamtamasyz etedı». Būǧan deiın Qazaqstan Senatynyŋ deputattary «Baiqoŋyr» ǧaryş ailaǧynda «Bäiterek» ǧaryştyq zymyran keşenın qūru turaly zaŋ qabyldap, «Bäiterektıŋ» orta klasty zymyran tasyǧyşymen ūşu synaqtaryn bastaudy 2022 jylǧa josparlaǧan bolatyn. Hattamaǧa säikes, qazaqstandyq tarap «Bäiterek» keşenı qūryluy kerek bolǧan «Zenit-M» ǧaryştyq zymyran keşenınıŋ jerdegı ǧaryş infraqūrylymy obektılerın kütıp-ūstau men paidalanudy qarjylandyruǧa mındettı edı. Qazaqstan «Zenit-M»-nıŋ modernizasiiasyna şamamen 2020 jyldan bastap $233 mln jūmsaudy josparlap otyr. Reseilık tarap «Soiuz-5» zymyran tasyǧyşynyŋ öndırısıne şamamen 916 million dollar bölmekşı. 2020 jyldyŋ tamyzynda Baiqoŋyrdaǧy «Bäiterek» keşenınıŋ ūşu synaqtary 2023 jylǧa josparlanyp otyrǧany belgılı boldy. Ekologiialyq taza zymyran tasyǧyştar ǧana ūşyrylady degen būl keşennıŋ nätijelı jūmysyn aldaǧy uaqytta köretın bolamyz.  

Aiaulym ÄBILDA,

«Adyrna» ūltty portaly