Asanqaıǵy jelmaıa minip jeldirtip, Saryarqany aralap júrgende, ár jerge aıtqan syndary mynaý eken: Uzyn aqqan Ertisti kórgende: «Myna shirkinniń balasy toıdym dep qarap otyrmas, qarynym ashty dep jylap otyrmas.
Sıyrdyń múıizi, dońyzdyń qulaǵy shyǵyp turǵan jer»,— eken depti.
Túndikti ózenin kórgende: «On eki qazylyq Oı túndik, mańyrap jatqan qoı túndik. Qoıdyń qulaǵy tutam shyǵyp turǵan jer eken»,— dep tastap ketýge qımaı, artyna úsh qaraǵan eken. Sonan «Úsh qara» atanǵan eken taýdyń aty.
Qyzyltaý degen jerge kelgende: «Taý-tasy kesh bolǵanda qoı bolyp, yńyranyp jatady eken. Toqty qysyr qalmaıtyn jer eken»,— depti.
Baıanaýyl taýyn kórgende: «At erin almaıtyn jer eken. Baýyrynda tuzy bar eken, tuzy aýyr eken, bir tún túnep ketemin degen adam, bir juma toqtap qalady eken. Tuzy jibermeıdi eken»,— depti.
Ay boıyna kelgende, artyna qarap: «A, Baıanaýyl! Seniń qonys bolyp turǵanyń mynaý, aynyń arqasy eken. Mal jazǵyturym bir juma aylaıdy eken, kúzge taman bir juma aylaıdy eken. Sonysy bir jylǵa tatıdy eken»,— depti.
Shiderti degen ózendi kórgende: «Myna shirkinniń topyraǵy asyl eken. Alty aı minip aryqtaǵan at, bir aıda maıǵa bitetin jer eken. Bos jylqy shilderlep qoıǵandaı toqtaıtyn, jylqynyń qonysy eken»,— depti.
Óleńti ózenin kórgende, toqtap eshnárse aıtpaı, óleńdete bergen eken. «Nege úndemeısiz?» — degende, az turyp: «Óleńtiniń sýy — maı, Shidertiniń shóbi — maı»,— dep júre beripti.
Silentiden ótip Jalańashtyń tuzyna barǵanda: «Attyń tóbelindeı Jalańash, seni aldyma óńgereıin be, artyma bóktereıin be, qaı jarama tartaıyn? Aınalań az, onan basqa miniń joq, tabylmaıtyn jer ekensiń»,— depti.
Esil ózenin kórgende: «Jary men sýy teń, jarlysy men baıy teń bolatyn jer eken»,— depti.
Nuranyń boıyn kórgende: «Alty kúnde at semirtip minetin jer eken»,— depti.
Torǵaı ózenin kórgende: «Aǵar sýy bal tatyǵan, aq shabaǵy maı tatyǵan jer eken»,— depti.
Terisaqqan degen ózendi kórgende: «Saryarqanyń tuzdyǵy eken»,— depti.
«Jeti qońyrdy kórgende: «Saryarqanyń maýsymy eken»,— depti.
Uzyn aqqan Syr boıyn kórgende: «Basy baıtaq, aıaǵy taıpaq qonys eken, Qara taýdy jaılasam, Syrdyń boıyn qystasam, qonys bolýǵa sonda ǵana durys eken»,— depti.
Sýly Keles, Ńurly Keles ózenderin kórgende: «Móńireýin, sıyr bolyp móńireýin. Sıyr tuqymy úzilmeıtin jer eken»,— depti.
Asanqaıǵy búkil alty alashtyń (qazaqtyń) jer-sýyn, qonysyn kórem, bularǵa jaǵdaı týǵyzamyn dep kóp zaman ómirin dalada ótkizipti. Júrgen jerinde jaqsy qonysqa da, jaman qonysqa da baǵa beripti.
Asanqaıǵy Jıdelibaısyn jerine qyzyǵyp: «Aı, Jıdelibaısyn, artyma bókterip keter edim, átteń atym kótere almaıdy-aý!» — depti.
Iassy qalasyn (qazirgi Túrkstan) olardyń qoja-moldalaryn kórgende: «Aı, qarys jeri bir aryq, jer sorlysy munda eken, áıeli semiz, óri aryq, jurt sorlysy munda eken»,— depti.
Shyńǵyrlaýdy kórgende: «Aı Shyńǵyrlaý, jylqy ózi ósken joq, Shyńǵyrlaý sen ósirdiń!» — dep úsh aınalyp, Shyńǵyrlaýdyń sýyna qolyn malyp otyryp: «Shyńǵyrlaý ókpeler, attyń erin al, qonaıyq, at sýaryp, aýnap-qýnap keteıik»,— degen eken.
«Aı Janarystan, jyrymdaı sýǵa bola shette qaldyńaý esil, erim-aı»,— dep bir tóbege kelip jylap turǵan eken. Asan qaıǵy Bekarys tuqymynan, Orta júz; qaıtys bolǵan jeri Ulytaýdyń basy bolsa kerek.
ult.kz
