Mekteptegı korrupsiianyŋ türlerı

Şymkenttegı mūǧalımderden aqşa jinaudy elge jariialau -amalsyzdyŋ künı. Būl būrynnan kele jatqan ürdıs. Maǧan da qanşama mūǧalım jazdy osy jaily. Bıraq tıkelei dälel bolmaǧandyqtan jäne mūǧalımnıŋ taǧdyry üşın alaŋdauymnan jelıge salmadym.

Aqşa jinaudy «zaŋdastyratyn» bırneşe syltau bar. Eŋ köp qoldanylatyny SES-tıŋ aiypūly. Aiyppūldy äkımşılıkke salady. Töleitın mūǧalımder. Sonda deimın-au, äjethana, ashana, dälız tazalyǧyna mūǧalımnıŋ ne qatysy bar? Jūmysty ūiymdastyra almaǧan zavhoz ben direktor emes pe? Jūmysqa kelmeitın tuystaryn räsımdep, beker aqşa aluǧa ūmtylmau kerek. Är mektepte direktordyŋ qūryǧanda (qūryǧanda dep tūrmyn) bır-ekı jaqyny jūmys ısteitını belgılı. Diplomy bolsa mūǧalım, bolmasa ot jaǧuşy, elektrik, vahter, santehnik, aula sypyruşy t.b. Aqşa jinaudyŋ taǧy bır syltauy- direktordyŋ tuǧan künı. Mındettı türde bır-ekı tälpış äielder şyǧady. «Oibai, ne deisıŋ, künnıŋ şyǧyp, keştıŋ batqany osy direktordyŋ arqasy» -dep. Mūndai adam üşın qolqaŋdy suyryp berseŋ de, jalko emes. Al qūdalyq şaqyru, balasyn üilendıru, qyzyn ūzatuǧa aqşa jinau, üi salǧanda kömektesu siiaqty ekzotikalyq salyqtar jiı bolmasa da, kezdesıp tūrady eken. Būl endı eşteŋeden qoryqpaityn basşylardyŋ äreketı. Ministr qanşama keregı joq qaǧazdardy qysqartty. Türlı josparlar, esepter, suretter, jospardy qūru üşın josparlar, jinalysqa barsaŋ alǧan äserıŋ, naşar oqityn, ortaşa oqityn, jaqsy oqityn balalarmen jūmys jospary, üi aralaudyŋ jospary, ata-anamen jūmys jospary.... osylai kete beredı. Köp mektepte solardy älı de talap etedı. Men oilaitynmyn, osylar nege ministrdıŋ aitqanyn tyŋdamaidy eken dep. Söitsem, sol baiaǧy qu aqşa. Ol qaǧazdy sen terlep-tepşıp otyryp toltyrasyŋ. Qabyldauşy zavuch ony vajnyi bolyp sanap alady. Sosyn şkafta jatady bır jyl. Boldy. Tonnalap köktemde makulaturaǧa ötkızedı. Al terlep-tepşıgıŋ kelmese, är qaǧazdyŋ öz stavkasy bar eken. Sony töleseŋ, boldy. Spisokta bırınşı tūrasyŋ. Ötkızdı degen belgımen. 50 prosent mūǧalım oŋai joldy taŋdaǧannyŋ özınde qanşama aqşa jinalady. Baiaǧyda oquǧa tüsıremız dep 10-baladan aqşa alyp, tük ıstemeitın aferister bolatyn. Sol onnyŋ beseuı öz küşımen tüsse de paida. Tüspegenderıne aqşasyn qaitaryp bere salady. Mynau da sol karusel siiaqty alaiaqtyq. Eşkımge keregı joq qaǧazdy talap etseŋ, senı eşkım ūrsa qoimaidy. Al ötkızgısı kelmegender öz stavkasyn tölese boldy. Köp adam oilaidy, mūǧalım karantinde üide otyryp beker jalaqy alyp otyr dep. Tübırımen qate. Bılım sapasyna alaŋdaumen qatar toltyratyn qanşama qaǧaz bar, sabaqqa qatysty. Sabaq ta eseptı talap etedı. İnternet naşarlyǧy, köz, bel, iyq, arqa, segızköz t.b auyrǧany bır töbe. Osy jarty jylda qanşama ärıptestıŋ közäinegı qalyŋdaǧanyn bır qūdai bıledı. Moderasiia tek dau tuǧanda ǧana jasalynu kerek dep arnaiy būiryq ta şyǧardy. Bärıbır. Talap etıp jatyr. Sol moderasiiaǧa jetkızbeitın täjıribelı mūǧalımder nege sony älı de toltyrady? Nemese sabaq josparyn qaǧazben şyǧaru mındettı emes degen norma bar. Bärıbır ony da talap etıp jatyr eken. Elektrondy forma jetedı. Stavkany berseŋ, direktor elektrondy formany qanaǧat tūtady. Al bermeseŋ, qaǧaz talap etedı. Menıŋşe artyq qaǧazdy talap etkenderdı äkımşılık jazaǧa tartatyn uaqyt kelgen siiaqty. Sabotajdyq bap bolsa. Bolmasa ol bap qylmystyq kodekste kezdesedı. Memlekettıŋ ūstanǧan baǧytyna böget bolǧan dep. Jalpy osy. Şymkentten bastap edım. Şymkentpen aiaqtaiyn. Ötkende qala äkımınıŋ orynbasary pedagogtardy jūmysqa ornalastyrudyŋ küştı täsılı turaly aityp edı. Myna şu ol jaŋalyqqa kır keltıre qoimas dep oilaimyn. Bastysy ol prosess bastaldy jäne öz jemısın beredı dep ümıtteneiık. Mūǧalım Sūltan Süleevtıŋ  äleumettık jelıdegı jazbasy. Foto aşyq derekközden alyndy.