Qazırgı taŋda şetelde oqu, jer köru - kım-kımnıŋ de armany bolsa kerek. Mektep bıtıre sala, bolmasa magistratura oqu üşın şet el asyp jürgen jastarymyz köp. Bügınde būrynǧydai emes, «oqimyn» degen adamǧa mümkındık syilaityn baǧdarlamalardyŋ qarasy da artqan. «Adyrna» tılşısınıŋ kezektı sūhbaty osyndai mümkındıkke ie bolǧan qyzylordalyq Aiaköz Meirambekpen bolmaq.
Aiaköz – qarapaiym qazaq auylynan şyqqan, orta mekteptı bıtırgen şeteldegı qazaq magistrı. Tek Qazaqstan emes, jalpy Aziiadan jalǧyz. Bakalavrdy Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ ekonomika jäne biznes joǧary mektebı fakultetınde oqyǧan. Magistraturany şetelde oqimyn dep te oilamaǧan. Alaida būiyrmys solai bolsa kerek, qazır ol Europanyŋ törınde jür.
-Aiaköz, Europada bılım aluyŋyzǧa ne türtkı boldy?
- Eŋ aldymen, Europaǧa qalai kelgenım turaly aita keteiın. Men de dostarym siiaqty magistraturany özımızdıŋ qara şaŋyraqqa tapsyruǧa niettendım. Degenmen balym jetpei, grantqa ılıge almai qaldym. Sol uaqytta bırneşe jūmystan ūsynystar da tüstı. Bärın qarastyryp jürıp, ǧalamtordan magistraturaǧa tapsyrudyŋ basqa joldaryn qarai bastadym. Sodan osy «Erazmus Mundus» bırlesken magistraturalyq baǧdarlamasymen tanystym. Būl baǧdarlama menı kemınde ekı universitette auysyp oquǧa bolatyn mümkındıgımen jäne är semestrde fransuz, aǧylşyn tılderınen bölek, italian jäne portugal tılderın üirentetınımen qyzyqtyrdy.
-Qandai mamandyqta oqyp jatyrsyz?
-Oqyp jürgen mamandyǧym «İndustrialdy mūralardy basqaru» dep atalady. Būl ūǧymnyŋ özı keiınnen paida bola bastaǧan.
- Būl mamandyq bızdıŋ elde qanşalyqty tanymal? Jalpy şetelde sūranysqa ie me?
-- Şetelde sūranys bar. Anyǧyraq, IýNESKO-da osy sala boiynşa jaqsy jūmystar atqarylyp jatyr. Qazaqstanda da mümkın, muzei, körme ūiymdastyru baǧytyndaǧy jūmystardy ısteuımız mümkın.
- Şeteldık oqytuşylaryŋyz jaily aita ketseŋız...
- Men qazır üşınşı auysymda Evora qalasynda bılım aludamyn. Būǧan deiın Fransiianyŋ Parij qalasynda Panteon-Sorbonna universitetınde, keiın İtaliianyŋ Paduia universitetınde bılım aldym.. Parijdegı professorlar öz salasynyŋ naǧyz mamany boldy. 4 saǧattyq därıs oqyp, tapsyrmalarǧa jıtı qaraityn. Paduiada oqytuşylarmen jaqynyraq aralastyq. Sabaq onlain formatta bolǧasyn ba, studentter men professormyz deitındei kedergıler bolmady. Bır jaǧynan pandemiia kezınde būl da ülken qoldau bola bıldı. Al Portugaliiada oqytuşy men bızderdıŋ aramyzdaǧy bailanys Qazaqstandaǧydai tek praktikalyq baǧytta jürıp jatyr. Mūnda klassikalyq professorlar köp.
- Atalmyş baǧdarlamanyŋ grantyna ie bolu üşın qandai talaptar qoiylady? Aǧylşyn tılın bılu qanşalyqty maŋyzdy?
- Şetelge oquǧa tapsyrudyŋ «qatyp qalǧan» bır ereje qūjattary bar. Olar: CV reziume, motivasiialyq hat, kem degende bır şetel tılın bıletını turaly sertifikaty, bakalavrdyŋ diplomy. Qabyldau komissiiasy osy künge deiın jetken jetıstıkterımmen qatar qandai taqyrypta zertteu jasaǧym keletının sūrady. Şet tılın bılu turaly sertifikatqa keletın bolsaq, men aldyn-ala oquǧa tapsyratynymdy şeşken soŋ, alty ai fransuz tılınen bılım aldym. Elden A1, A2 deŋgeiın bıtırıp kettım. Keiın oquǧa kelgen soŋ, V1, V2 deŋgeiın üirettı. Al aǧylşynym Upper deŋgeiınde boldy.
-Sız oqyp jatqan baǧdarlamamen taǧy qandai salada bılım aluǧa bolady?
- «Erazmus Mundus» (Erasmus Mundus) baǧdarlamasynda üş universitet konsorsium qūrǧan . Osy universitetter arasynda semestr saiyn auysyp oqimyz. Törtınşı semestrde dissertasiialyq taqyrybymyzǧa bailanysty osy üş universitettıŋ bıreuıne baramyz. Al men dissertasiia töŋıregınde İtaliiadaǧy Paduia universitetınde jūmystanamyn. Jalpy bız mūnda tehnika tarihyn, adamzat tarihyna tehnika qalai keldı, mūralardy qorǧau degen syndy sūraqtar aiasynda ızdenemız.
-Qarjy mäselesıne toqtalaiyqşy. Sız Europaǧa qanşa qarajatpen bardyŋyz? Şäkırtaqy mölşerı qandai?
- Basynda bilettı 1 ai būryn erterek aldym. Ol şamamen 130 myŋ teŋgege şyqty. Sondai-aq özımmen 1000 euro ala bardym. Sebebı barǧan soŋ şot aşu kerek ol ärkımde ärqalai daiyn bolady. Alǧaşqy stipendiiam qazan aiynda tüstı. Negızı şäkırtaqy berude «europalyq student» jäne «europalyq student emes» dep bölıp qarastyrady. Baǧdarlama oqu aqysyn, är oqu jylynyŋ basynda elge baru-qaitu jol şyǧynyna, kelgen elıŋe bailanysty böledı. Şäkırtaqy aiyna 1000 euro.
-Fransiia, İtaliia, Portugaliia syndy elderdegı bılım beru jüiesı men otandyq oqu jüiesındegı aiyrmaşylyqtardy aita alasyz ba?
- Bızdıŋ baǧdarlamanyŋ oqytu jüiesı bız barǧan eldıŋ bılım beru, baǧalau jüiesınen äldeqaida özgeşe bolady. Sabaq barysy därıs retınde jüredı de, oqu soŋynda dissertasiiaǧa qatysty taqyrypta joba qorǧap, sol arqyly jmysymyzǧa sai baǧalanamyz. Bızdıŋ mamandyqtyŋ özı zertteumen ainalysatyn bolǧasyn osyndai baǧytta oqytady, al özge mamandyqtar är türlı jüiede boluy mümkın. Baǧalau jüiesı tıptı özgeşe. Mysaly, Fransiiada şektı ball 20 balmen eseptelse, al İtaliiada 30 ball, Portugaliiada 20 ballmen esepteledı.
-Pandemiia kezınde İtaliiada boldyŋyz. Būl memlekette epidemiialyq ahualdyŋ alaŋdatarlyqtaibolǧany barlyǧyna mälım. Jalpy el ışınde jaǧdai qalai boldy? Ükımet viruspen qalai kürestı?
- Basynda, iä, bız de elge qaitudyŋ amalyn qarastyrdyq. Alaida baǧdarlamanyŋ ūiymdastyruşylary bızge barynşa qamqorlyq tanyta bıldı. Bırınşıden, bızde kuratormen bailanys jaqsy boldy. Ol därı-därmek jaǧynan kömektesudı de öz mındetıne aldy. Mümkındıgınşe bızdıŋ basqa närsege alaŋdamauymyz üşın sabaq sanyn köbeittı. İtaliiada anau aitqandai azyq-tülık jaǧynan mäseleler kezdespedı. Halyq saqtyq şaralaryn saqtap, üide otyrdy. Būl tūsta polisiia qyzmetkerlerınıŋ jūmysy da erekşe körındı.
-Sızdı tek şeteldegı student emes, saiahatşy retınde de bılemız. Mäselen Europa stilımen Qazaqstanǧa ortaq närse bar ma?
- Osy uaqytqa deiın köp jerlerdı saiahattadym dep aita almaimyn . Dese de, sabaq uaqytynan tys ärtürlı qalalardy aralap, tarihymen tanysu erekşe äser qaldyrady. Tobymda älemnıŋ tükpır-tükpırınen kelgen qatarlastarym bar. Mysaly, Braziliia, Kuba, Argentina, Soltüstık Afrika, Meksika, İtaliia, Fransiia. Ortaq ūqsastyq: İtaliiada özgelerden bölek tuysqandyq qarym-qatynas jaqsy saqtalǧan. Latyn Amerikasynyŋ studentterı aşyq mınezdı, bız siiaqty qonaqjai bolyp keledı. Ortaq närseden görı aiyrmaşylyq köp: mädeniet, stil, qalalardyŋ arhitekturasy.
-" Bızde osyndai bolsa ǧoi" deitındei jaǧdailar kezdestı me?
- Europada jürıp, adamdardyŋ maqsatynan taimaitynyn baiqadym. Olar oquǧa tüspegen jaǧdaida bız sekıldı qoldy bır sıltep ketpei, jas aiyrmaşylyǧyna qaramastan qaitadan tapsyryp köruge ūmtylady. Mysaly, menıŋ tobymda 35 jastaǧy er adam oqidy. Eŋ jasy – men. Osy oraida taǧy bır mysal keltıre keteiın Parijde jürgenımde avtobusqa mıngenmın. Jolauşylar jürgızuşımen amandasyp kırıp, jaǧdaiyn sūrap, mejelı jerıne jetkende raqmetın aityp tüsıp jatady. Şyny kerek, būǧan men taŋ qaldym. Būl eldıŋ mädeniettılıgın körsetedı. Al endı ülken masştabta qarap körelık, bızdıŋ elde studentter qysqy demalysta auyldaryna qaitu üşın bilet taba almai qinalsa, mūnda qala arasyna kemınde 5 saǧat saiyn, künıne ekı-üşten qatynauǧa poezdar tabylyp jatady.
Elge oralu oiyŋyzda bar ma? Älde şetelde tūraqtap qalǧyŋyz kele me?
-Mümkın oqu bıtkesın qaitamyn nemese bır-ekı jyl täjıribe jinaqtau üşın osy elde qalamyn. Äzırge naqty şeşım qabyldamadym.
-Özıŋız virustan qalai qorǧanyp jürsız?
- Sol ädettegıdei qoldy antiseptikpen tazartyp, köpşılık oryndarda maska taǧyp jüremın. Qazır Portugaliiada offlain oqyp jatqandyqtan qalanyŋ ışınde maska taǧu mındettı. İtaliiada aptasyna bır ret azyq-tülık aluǧa şyqqanda kietın bır kiım daiyndap qoiǧanmyn. Dükennen alyp kelgen azyq-tülıktermızdı bölek jerge qoiatynbyz. Bylaişa qoiylǧan standart erejelerdı oryndap jürmız.
- Sūhbatyŋyzǧa raqmet! Sızge şyǧarmaşylyq tabys tıleimız! Elge aman-esen oralyŋyz!
Äŋgımelesken Balnūr RYSQALİEVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
