Kompiuterdi qoldanyp,
Qaidaǧyny qazady...
Būrynǧyşa tolǧanyp,
Bügingişe jazady.
(Jurnalistik folklordan)
O zaman da, bū zaman, jasy toqsanǧa taiaǧan aqsaqaldyŋ kompiuterdiŋ termetaqtasymen zyryldatyp maqala jazǧanyn körgeniŋiz bar ma?! Äi, qaidam... Kompiuterdi aitasyz, qazir kün sanap azaiyp bara jatqan qariialardyŋ ūialy telefonnyŋ tüimesin cytyrlatyp basyp otyrǧany közge birtürli ersi körinbei me? Ana däuirdiŋ elesi men myna däuirdiŋ belesi äiteuir bir-birine qabyspai tūrady. «Jigerin jas küninde otqa ūstaǧan, selkildep sekseninde sotka ūstaǧan» degendei, şal-şauqan men kempir-sampyr tehnikanyŋ tetiginen alys jüruge tiis siiaqtanady. Biraq osy üilesimsizdikti joqqa şyǧaryp, sol tehnikaŋa tez beiimdelip ketken bir ardaqty aǧamyz boldy. Ol jurnalistikanyŋ qart sarbazy bolyp ömirden ötken Äzilhan Nūrşaiyqov edi.
Olai deitinimiz, ärqaşan onyŋ «bes qaruy» boiynan tabylatyn. Qolynan qalamy tüskenşe jazdy. Qaltasynda qoiyn däpterdiŋ jeti atasy jürdi. Ūtymdy oi kele qalsa, oimaqtai ǧana bloknotyna türtip alady. «Oi degeniŋ qonaqtap tūrǧan torǧai siiaqty. Pyr etip ūşyp ketse, aiyrylasyŋ da qalasyŋ», – deitin ol. Tosyn oi qylaŋ berse, qaltasynan jyp etkizip alady da, jaza qoiady. Sol oidyŋ ūşqyndaryn keiin titimdei bloknotynan terip alyp, ädemi detalǧa, äserli äŋgimege ainaldyrady. Saparǧa şyqsa, obektivi bir qarys fotoapparaty moinynda, ūialy telefony beldemşesinde, diktofony qaltasynda jüredi. Osy zamanǧy ozyq tehnikanyŋ bäri Äzaǧaŋnyŋ jūmys bölmesinde qatar sap tüzegen. Kseroks, faks, kompiuter, printer, skaner... Qart sarbaz sonyŋ bärine taŋerteŋnen keşke deiin telmire qarap bosqa otyrmaidy. Qaptaǧan qūraldy şekesinen şertip, şetinen jūmysqa jegedi. Öziniŋ tehnikaǧa qūmarlyǧy kez-kelgen studentten kem emes. Bilmegen tūsyn nemere-şöberelerinen sūrap alady.
Toqsanǧa taiaǧan qai jazuşynyŋ kompiuterdiŋ monitoryna üzdige üŋilip, elektrondy poştaǧa zer salǧanyna kuä bolyp ediŋiz?! Eger özi qalasa, osy küngi jastar iirip äketetin talai kürdeli operasiialardy jüzege asyruǧa qalamgerdiŋ biliktiligi mol jetetin edi. Biraq onyŋ alymdy ardagerge qajeti şamaly bolatyn. Ol tek jazuǧa, jazyp-syzǧanyn öŋdeuge maşyqtandy. Osyny äjeptäuir igerdi.
Ara-tūra bir būryşta jetimsirep tūratyn eski dosy – qara maşinkany da paidalanyp qoiady. Qara maşinkamen basylǧan tuyndylar qazaqtyŋ qara ormandai qalyŋ oqyrmanyna qalamgerdiŋ esimin keŋ tanytty. Sol serigin endi qalai ǧana jūmyssyz qaldyrar?! Bosaǧada möliip tūrǧan qara maşinka kompiuterdiŋ bastyrmalarynan bosaǧan Äzaǧaŋnyŋ qolyna tise boldy, qara jorǧadai jüitki jöneledi.
Üiine özin izdep kelgen adamdy suretke tüsiredi. Ol suretti jarytusyz zeinetaqysynan jyryp, aqy tölep şyǧaryp, älgikisiniŋ soŋynan qalmai jürip, qolyna tapsyrady. «Qap, ana joly tüsken fotosyn almady-au, al dep aitaiyn desem, meken-jaiyn da, telefon nömirin de sūramappyn», – dep aidaladaǧy bireulerdiŋ joǧyn joqtap otyrady.
Jaratqan iem oǧan meiirimin aiamai tökti. Jer men köktiŋ arasyn örtke oraǧan qan-qasaptan aman qaitty. Üstine qylau jūqtyrmai kütip mäpeleitin aiauly jarǧa jolyqty. Qaida barsa da kez-kelgen qazaq tüstep tanityn tanymal jazuşynyŋ birine ainaldy. Jūrt qoldan-qolǧa tüsirmei jata-jastanyp oqityn şyǧarmalardy ömirge äkeldi. Jasy ūlǧaiǧanyna qaramastan sergek qalpynan ainymady. Ajary qaityp, şaşy tüsip, jünjip ketken joq. Ärkez syrtqy synyna min tüsirmei, babynda jürdi.
Qoǧamdyq ömirge ärqaşan ilesip otyrdy. Ainalada bolyp jatqan oqiǧalarǧa der kezinde ün qosty. Jurnalistikanyŋ osy zamanǧy ürdisterinen eşqaşan jaŋylyp körgen joq. Jaŋaşa oilap, jaŋaşa jazdy. Būrynǧy men bügingini jalǧaityn altyn köpirdiŋ mindetin atqardy. Köŋildegi körikti oidy keiipteu jaǧynan özinen jetpis jas kişi äriptesterinen qalysqan emes. Zamannyŋ tynysyn, däuirdiŋ ruhyn sezine bildi. Zymyrandai zyrlaǧan uaqyttyŋ yrǧaǧyna ilese almai qalǧan jeri joq. Keiinnen engen terminderdi mol paidalandy. Osy küngi oralymdar men tuyndy tirkesterdi jönimen qoldandy. Jazǧan-syzǧanyn avtoryn körsetpei oqytyp körseŋ, eşkim de tap osyny seksen segizdegi aqsaqaldyŋ düniesi dei almas edi. Qazir onyŋ jasyndaǧy qarttar qaǧaz şimailamaǧaly qai zaman?!
Äzilhan aǧanyŋ taǧy bir öte jaqsy qasieti bar edi. Ol bir nūsqany jaza salyp, «osyny qabyldaŋdar» dep mindetteitinderdiŋ sanatynan emes. Jazǧanyna syn közben qaita üŋiletin. Keibir köŋili tolmaǧan tirkesterin öŋdep, öŋin kirgizetin, jöndep, jandandyra tüsetin. Halyq jazuşysy halyqtyŋ talǧamyn eşqaşan ūmytpaityn.
Qasietti qart sarbaz, mine, söitip, tynymsyz ǧūmyr keşti. Seksenniŋ bel ortasynan asqan kezinde de at üstinen tüspei, jaumen şaiqasqan has batyrlar sekildi ömirden öter-ötkenşe jazudan qalǧan joq. Janymen, jüregimen jazdy...
2011 jyl.
Bauyrjan OMARŪLY
