31 jeltoqsan jaqyndaǵan saıyn qoǵamda jyl saıyn «Jańa jyldy toılaý durys pa?» degen suraq týyndaýy dástúrge aınaldy. Bıyl da bul suraqqa biraz adam bas qatyrǵany málim. Biri «qajeti joq» dese, endi biri «jańa jyldy toılaý kerek» deıdi. Negizinen bul suraqtyń paıda bolýy da beker emes.
Elimiz táýelsizdigin jarııalap, irgemizdi bekitip, óshkenimiz janyp, óz dúnıelerimizge qaıta qol jetkize bastadyq. Sonyń biri Keńes dáýirinde alystap ketken dinı senimimizdi qaıta bekittik. Mine, osy tusta 31 jeltoqsan ózge din ókilderiniń nanym-senimine negizdelgen meıram degen túsinik paıda bolyp, jańa jyl merekesin toılaýǵa qarsy top bas kóterdi. Osyǵan qatysty Islam.kz saıtynda «jańa jyldy toılaý kerek pe?» degen suraqqa dinı turǵydan jaýap berilipti. Nazarlaryńyzǵa sol suraq-jaýapty ózgerissiz berip otyrmyz. Pikir qosyńyz, siz qalaı oılaısyz?
- Suraq: Sálemetsiz be! Jańa jyl merekesin toılaý kúná ma?
- Suraq: Assálámýǵaleıkým ýa rahmatýllahı ýa bárakátýh! Úı-ishi myna jańa jyl meıramyn dastarhan jaıyp kútedi. Namaz oqıtyn bolsam ketip qalýym kerek pe? Biraq dastarhanda bári halal, ishimdik joq.
Ýaǵaleıkýmýssálám ýá rahmatýllahı ýá bárakátýh!
Qurmetti musylman, jańa jyl meıramyn atap ótý jáne toılaý dinimizde de, bizdiń qazaq dástúrinde de bolmaǵan úrdis ekendigi málim. Jańa jyl toılaý úrdisi batys mádenıetinen kiriptar etilgendigi de barshaǵa belgili. Sol sebepti, múmin-musylman adamnyń jańa jyl meıramyn atap ótýin búginde kópshilik din mamandary qup kórmeıdi. Óıtkeni, jańa jyl toılaý Alla elshisiniń (ǵaleıhıs sálám): «Kim bir qaýymǵa uqsasa, ol solardan» degen[1] ulaǵatty sózine qaıshy.
Atalmysh hadıstiń astaryna úńiler bolsaq, Paıǵambarymyz (ǵaleıhıs sálám) atalmysh hadıs shárıfinde bizderge: «musylman emesterdiń mádenıeti men salt-dástúrin alar bolsańdar, bara-bara solarǵa uqsap, musylmanshylyqty umytyp ketesińder» degen eskertýi jatyr. Solaı da bolǵany ótirik emes. Qazir biz Evropa mádenıetiniń kópshiligin boıymyzǵa sińirdik. Olardyń jaqsy jaǵyn ǵana emes, jaman jaqtaryn da aldyq. Araq ishýden bastap, jynys aýystyrýǵa sheıin jetkenimiz jasyryn emes. Al musylmanshylyq qundylyqtarymen sanasyp jatqan «musylmandar» kem de kem. Bul – joǵaryda Alla elshisiniń (ǵaleıhıs sálám) «Kim bir qaýymǵa uqsasa, ol solardan» degen eskertpesiniń anyq kórinisi deýge bolady.
Biraq, myna nárseni de umytpaý kerek: bizdiń qoǵamda kópshiligi musylman bolǵanymen, birazy dinnen uzaq, ári olardyń dinı málimetteri az. Sondyqtan da, týǵan-týys pen jora-joldastardyń arasynda jańa jyldy toılap, ony atap ótip jatatyndary kezdesýi múmkin. Endi olarǵa «jańa jyl toılaý haram» dep tótesinen aıtsaq, «bárin haram deısińder, bárin bolmaıdy deısińder, sonda ne bolady?» dep dindi beınebir meshitte ǵana ómir súrý kerek sııaqty kórýi ǵajap emes. Sondyqtan da, Paıǵambarymyz (ǵaleıhıs salátý ýá sállám) Islamnyń alǵashqy kezeńinde kóp nárseni birden tyımady. Halyqqa Islam qundylyqtaryn jáı-jáı, kezeń-kezeńimen úıretip otyrdy. Jańa jyl toılaýdy da áste-áste, danalyqpen, ári ádeppen tyıyp otyrǵan abzal.
Endi, ekinshi saýalyńyzǵa keler bolsaq: úı ishińiz jańa jylǵa oraı dastarhan jaıyp, as qoıyp jatsa, odan ishpeı bezip ketý kerek deı almaımyz. Dastarhanǵa qoıylǵan as adal bolsa, ári sharap qoıylmasa, ol dastarhannan as ishýdiń aǵattyǵy joq. Rıýaıattarǵa qaraǵanda sahabalar dini bótenderdiń meıramdaryna oraı usynǵan dinimizde adal sanalatyn asty jeıtin bolǵan. Oǵan qatysty Islamı ádebıetterde birneshe rıýaıatty kezdestirýge bolady. Mysaly «Sıárý Alámýn Núbálá» atty kitapta, Imam Aǵzamnyń nemeresi Ismaıl ıbn Hammadtyń rıýaıaty kezdesedi. Ol rıýaıatta Ábý Hanıfanyń atasy Nuaman ıbn Márzúmánnyń Ázireti Álıge dál Naýryz kúni «Fálýzáj» delingen taǵam tartý etkenin Ismaıl ıbn Hammad aıtyp ótedi. Sol asty jegennen keıin Ázireti Álı «نورزونا كل يوم », ıaǵnı, «Ár kúni bizge naýryz jasap tur» dep aıtqandyǵy sol rıýaıatta keltiriledi.
Sondaı-aq, Ibn Ábý Sháıbányń «ál-Mýsannaf» atty rıýaıattar kitabynda da Aısha anamyzdan (r.a) bir áıel kelip: «Bizdiń qol astymyzda májýsı dinindegiler bar. Olardyń óz meıramdary bolyp turady. Sol meıramdarynda bizge syılyqtar berip jatady» - dep suraıdy. Sonda Aısha anamyz: «Sol kúnge arnap soıylǵan etten jemeńder. Biraq aǵashtarynan jeńder», - dep eskertken eken.
Aısha anamyzdyń «sol kúnge arnap soıylǵan etten jemeńder» deýiniń máni – Májýsı dinindegiler maldy ózderiniń qudaılaryna arnap soıady, ári májýsı dini «Áhlı kıtaptan» sanalmaǵandyqtan, olardyń soıǵan maldarynyń eti musylmandar úshin adal emes. Al «aǵashtarynan jeńder» deýiniń maǵynasy – ákelgen jemis-jıdekterin jeı berińder degendi bildirmek.
Sondaı-aq, atalmysh hadıs kitabynda (ál-Mýsannaf) oryn alǵan basqa bir málimette Sahaba Ábý Barza ál-Áslámı (r.a.) qol astyndaǵy májýsı dinindegiler naýryz meıramyna oraı taǵam tartý etetin. Sonda sahaba Ábý Barza óz januıasyna: «Jemis-jıdekten bolǵanyn alyńdar. Odan ózgelerin almańdar», – deıdi eken.
Mine osy rıýaıattarǵa qaraı otyryp, jańa jyl meıramy musylmandardyń meıramy retinde sanalmaǵanymen, sol meıramǵa arnap jaıylǵan dastarhannan as ishýdiń kúnási joq degen qorytyndyǵa kelýge bolady.
