Munda «aǵa-kóke» degen áńgime joq

2845
Adyrna.kz Telegram

Shet elde oqý úshin baıdyń balasy bolý kerek dep oılaımyz. Sóıtip, oqýǵa tapsyrýǵa júreksinemiz. Bizdiń ortamyzda ondaı oıdy buzyp, álemniń eń jaqsy degen ýnıversıtetterinde bilim alyp júrgen stýdentter az emes. Sondaı bilimdi jastardyń biri – Aqtaýdaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebiniń túlegi, Vengrııanyń Hungary Debrecen University-tiniń bıologııa mamandyǵynda oqyp jatqan Nazerke Amanqos. Nazerke bul ýnıversıtetti – tolyq granty men joǵary reıtıngine baılanysty tańdaǵan. Ol shet eldik úzdik oqý ornyna qalaı túskeni jáne ondaǵy ómiri, qyzyqtar men qıyndyqtary jaıly tolyqqandy aıtyp beretin bolady.

- Áńgimemizdiń barysynda ózińizdi tanystyra ketseńiz. Qaıda týyp óstińiz, qaıda bilim aldyńyz?

- Amanqos Nazerke Abaıqyzymyn. Kıeli Mańǵystaý jerinde, Aqtaý qalasynda dúnıege keldim. Otbasymyzda 5 balamyz. Sol úshin de ashyq ári qarapaıymmyn. Anam árdaıym bizge durys tálim-tárbıe berip, sapaly bilim alýymyzǵa sebepshi bolyp otyrady. Bizdiń bilimimiz úshin eshqashan eshteńe aıanyp qalǵan emes. Tipti, oqýshy kezderimde 1 saǵattyq aǵylshyn páni úshin 5 myń teńge tólep oqytatyn. Sebebi bizden úlken úmit kútedi, bizge senedi. Al ákem óte salmaqty, meıirimdi adam. Ol kisige durys júrip-turýymyz, jaqsy nátıjege jetýimiz mańyzdy. Ózim Aqtaý qalasynda hımııa-bıologııa baǵytyndaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebin támámdadym. 8-synypta orta mektepten gımnazııaǵa aýysqaly beri, «bilim-ınemen qudyq qazǵandaı» máteliniń maǵynasyn tereńirek túsine bastadym. Nege 8-synyptan? Negizinen, Nazarbaev mektebi úmitkerlerdi 7-synyptan bastap qabyldaıdy. Biraq men tapsyryp jatqan jyly mektep jańadan ashylǵan bolatyn. Sol sebepti, barlyq synyptardan ózderine oqýshy qabyldap jatty. Ózge synyptastarym da sonda oqımyz degesin, men de baǵymdy synap kórý úshin emtıhan tapsyrdym. Nátıjesinde, «Órken» grantyna ıelenip, mektepke qabyldandym. Árıne, qýanyshymda shek bolmady. Biraq ýaqyt óte kele, oqýdyń ońaı emestigine kózim jetti. Dese de, qıyndyqty shetke ysyryp, eńbektenýden jalyqpadym. NZM-da 12 jyldyq júıemen oqydyq. Keıin shet elge oqýǵa tústim.

-Shet elde oqýǵa ne túrtki boldy?

-Bizdiń mektepte, negizinen shet el oqýlaryn jarnamalaý óte jaqsy damyǵan. Ári, gımnazııanyń ózge oqý oryndaryna qaraǵanda artyqshylyqtary óte kóp. Basqa mektepterden ózgesheligi – Kembrıdj halyqaralyq oqý júıesi negizinde bilim berýi. Sol sebepti, barlyq pándi, kitaptardy tikeleı aǵylshyn tilinde oqydyq. Nátıjesinde, maǵan aǵylshyn, bıologııa, hımııa pánderi óte qatty unaı bastady. Tipti, qazaq tilindegi túsindirmeden de jeńilirek bola bastady. Osydan keıin júrek túkpirimde «shet elde bilim alyp, elime óz paıdamdy tıgizsem ǵoı» degen arman-maqsat týyndady.

-Býdapeshtti tańdaýda qandaı faktorlarǵa mán berdińiz?

-Áý basta shet elde oqý týraly usynysty anama senimsizdeý keıipte aıtqan sátimde, «eger granty men shákirtaqysy bolatyn bolsa, nege oqymasqa?» - dep, maǵan senim bildirgen bolatyn. Ózim kóp balaly otbasynanmyn dep aıtyp óttim. Úıge, ata-anama aýyrlyq týdyrmas úshin tolyq granty men shákirtaqysy qamtamasyz etilgen baǵdarlamany izdedim. Sonyń biri jáne biregeıi – Stipendium hungaricum scholarship baǵdarlamasy boldy. Basqa Eýropa elderinde de granttar bar, biraq tolyq qamtylmaǵan. Iaǵnı, shákirtaqasyz grant nemese 50 %-dyq grant bolýy múmkin. Sol sebepti, men osy baǵdarlamany tańdadym.

Vengrııa - Eýropanyń dál júreginde ornalasqan. Bul degenimiz – Eýropanyń kez kelgen eline esh qıyndyqsyz, arzan baǵada bara alasyz degen sóz. Máselen, Germanııaǵa ushaqpen 5000 tg, Franııaǵa – 4500 tg, Venaǵa – 6000, 7000 teńgege bara alasyz. Oqýǵa túsken kezde alǵan vızańyzdy, oqý bitiretin ýaqytyńyzǵa deıin qoı̆yp beredi, bul degenimiz – Eýropanyń kez kelgen eline vızanyń máselelerin oı̆lamaı̆-aq kete berýińizge bolady degen sóz. Onyń ústine, Eýropa dep úlkeı̆tip aı̆tqanymyzben, elderi az ǵana aı̆makty alady. Sol úshin de bir eldiń ádemi degen jerlerin kórý úshin bir kúnińiz de jetip kalady dep oı̆laı̆myn, ekinshi elge avtobýs ne poı̆yzda uı̆yqtap baryp jetip alsańyz bolady. Sonymen qatar, bul el eldiń aýa-raıy, adamdary, bilim deńgeıi jaıly ǵalamtordan ózge de jaqsy pikirlerdi oqyǵasyn, dál osy jerge tapsyrǵym keletinine ábden senimdi boldym.

-Ondaǵy halyqtyń ózge ult ókilderine, onyń ishinde, qazaqtarǵa kózqarasy qandaı?

-Bul memleket – shet eldik stýdentterdi burynnan beri oqytyp kele jatyr. Ári, ózderine ózge eldiń stýdentterin kóbirek tartý maqsatynda, stýdentterge jaqsy jaǵdaı jasap qoıǵan. Kózqarastaryna kelsek, kóbine úlken kisiler ózge ulttarǵa jaıdary kóńilmen qaraıdy dep aıta almaımyn. Bálkim, jastary úlken bolǵasyn, ózge ulttarǵa jatsynyp qaraıtyn shyǵar?! Ásirese, men turatyn Debreen qalasynda adam sany az bolǵany úshin shet eldikterge jatsynyp qaraýy múmkin. Degenmen, sharýalary joq. Asyly, Býdapesht týrısttik qala bolǵasyn, kez kelgen adamdy jaqsy qarsy alady. Ózderi turatyn qalanyń týrısttik aımaqqa aınalǵanyna shyn kóńilden qýanady.

 -"Óz elińniń qadirin, shette júrseń bilesiń" deıdi ǵoı. Otanǵa degen saǵynyshyńyzdy sıpattap berińizshi...

-Eliń saǵan qashan da ystyq. Óıtkeni seni ýaıymdaıtyn, sen úshin duǵa tilep, tilekshi bolatyn týǵan-týys, dos-jaran, aǵaıynyńnyń bári sol elde. Ol ǵana emes, týǵan elińniń tasyn da, topyraǵyn da jan-tánińmen saǵynady ekensiń. Ári, úıińniń tamaǵyn, dástúrli tamaqty, jylqynyń etin ańsaısyń... Munda halal etter joqtyń qasy desem de bolady. Biraq kúsh jumsap, áıteýir, taba alamyz. Bir ókinishtisi, munda biz ańsap júrgen jylqy eti múldem joq. Sebebi bular jylqyǵa asyl tuqymdy dep qaraıdy. Sol úshin ony qorek etýge qımaıdy. Men basynda munda kelýge qatty asyqtym. Bári ońaı bolady dep oıladym. Qaıdaǵy... Men oılaǵandaı ońaı bolmady. Bastapqy kezderi jalǵyzsyraǵan ýaqyttarym óte kóp boldy. Úırenisý, dos tabý degenniń ózi mıyńa sál salmaq túsiredi eken. Buryn elde bolǵan ýaqytta ishkenim aldymda, ishpegenim artymda bolyp, bári meniń qas-qabaǵyma qarap júretin. Al qazir, eshkim seniń artyńnan júgirmeıdi, eshkim qamyńdy oılap, jaǵdaıyńdy jasap bermeıdi. Biraq oǵan da úırenisýge bolady. Maǵan ol úshin kemi bir-eki apta qajet boldy. Bir aıtarym, men qashan da, qaıda júrsem de elimniń maǵan bergen zor múmkindikterin umytpaımyn, ári, ony bolashaqta myń ese etip qaıtaramyn.

 -Býdapeshtke barǵanda qandaı erekshelikter birden kózge tústi?

-Kóshelerde úlkeni de, kishisi de temekini óte kóp tutynady;

Qart kisiler óte belsendi, sportpen aınalysady. Ásirese, velosıpedti kóp aıdaıdy. Munda ormandar óte kóp. Great forest dep atalatyn úlken ormanda kóp serýendeıdi;

Mundaǵy halyq, qarajatty arzan maqtanǵa jumsamaıdy, qymbat úı, qymbat kólik degenderge qyzyqpaıdy. Aqshany kóbine bilimge quıǵandy jaqsy kóredi.

Kólikterdiń markalary óte qarapaıym, kóbine standartty kólikter. Áli kúnge deıin asa bir kúshti kólikterdi baıqamadym;

Dúkenderdiń kópshiligi keshki 20, 21:00-ge deıin jumys isteıdi, 24 saǵat boıy jumys isteıtin dúken joq;

Demalys kúnderi dúkender múlde jumys istemeıdi nemese 17.00-ge deıin ǵana ashyq bolady;

Bazarda tamaq baǵasy arzandaý, ol tańerteń 06.00-de ashylyp, túski 13.00-de jabylady.

Debreen halqynyń kúıbeń tirshiligi tańǵy 6, 7-den bastap qaınaıdy. Al, keshki 20,22:00-de adamdardy sırek kezdestiresiń. 22.00-de shamy jaǵylyp turǵan úıdi kóre almaısyń;

Sýy óte taza, móldir. Tipti, krannan alyp ishe beresiń. Dámi bilinbeıdi;

Adamdary únemi jaı̆dary, kóterińiki kóńil-kúı̆men júredi. Ásirese, úlken kisiler. Ata-ájeler, orta býyndaǵy aǵa-ápkeler bir-biriniń qoldarynan qysyp ustap, kúlip, áńgimelerin aı̆typ ketip bara jatady. Ondaı̆dy elimizde kóp kórmegesin, kózim birden úı̆renise qoı̆mady. Keı̆de sabaqtan sharshap, dúkennen tamaq alyp, kassada turǵanda, qart kisiler áýre bolmańyz degenińe qaramastan, «no madam» -dep, kúlimsirep ótkizip jiberedi. Professorlar da óte meı̆irimdi. Bir de bir professordyń urysqanyn kórmedim, sabaqtardy kúlip turyp túsindiredi.

 -Karantınge baılanysty qandaı ózgeshelikter boldy? Pandemııa kezinde qandaı is-sharalar qoldandy? Qanshalyqty effektıvti boldy?

-Naýryzdyń 15-inen bastap, qatań talapty karantın ornatyldy. Ýnıversıtetter jabyldy. Tańǵy saǵat 6:00-den, túski saǵat 12:00-ge deıin tek qana 50-den asqan kisiler júre alady. Al, 12:00-den keshki 20:00-ge deıin jastar ǵana shyǵa alady degen zań bekitildi. Halyq ta bul zańdy saqtaı aldy. Belgilengen ýaqyttarda syrtqa shyqqanymyzben, 1,5 metr araqashyqtyq saqtaýymyz qajet boldy. Sál jaqyndap ketseń, tekserýshi nemese adamnyń ózi urysyp jiberetin. Eger, qandaı da bir adam keshki 20:00-den keıin dalada júretin bolsa, oǵan 20 myń forınt, teńgege aınaldyrǵanda, shamamen 30 myń teńgedeı aıyppul salatyn. Bul ýaqyttan bastap, barlyq jergilikti polıeılerdiń jumysy qyzyp, tártippen qadaǵalanyp otyrdy.

 -Býdapesht ýnıversıtetterine qalaı oqýǵa túsýge bolady? Túsý kezinde qandaı qıyndyqtar boldy? Konkýrenııa qanshalyqty kóp? Qazaqstandyqtardyń túsýine qanshalyqty múmkindik bar?

-Eń aldymen, aǵylshyn tilin úırený kerek dep aıtar em. Aǵylshyn tilin biletin bolsańyz, siz IELTS emtıhanyn tapsyryp, ondaǵy kórsetkishińiz fakýltetke sáıkes kelse, sertıfıkat arqyly shet eldik oqýlarǵa tapsyra alasyz. Kóbi tek altyn belgiler túsedi dep oılaıdy. Joq, olaı emes. Mekteptegi baǵalaryńyz 4 pen 5 bolsa jetkilikti. Kez kelgen oqýshy sál qınalyp eńbek eter bolsa, oqýǵa túsip kete alady. Adamnyń mıy, potenıaly men kúshi birdeı. Ózime keler bolsam, tapsyrý barysynda eshqandaı qıyndyq kórmedim. Sebebi aǵylshyn tilin jaqsy biletinmin. Oǵan qosa, suqbatty, matematıka men bıologııa páninen synaqty da sátti tapsyryp shyqtym. Vengrııa tarapynan arnaıy qazaqstandyqtar úshin jyl saıyn 250 grant bólinedi. Atap aıtar bolsam, bakalavrǵa – 110, magıstranttarǵa – 90, al qalǵan 50 grantty doktoranttarǵa dep bekitedi. Men tapsyrǵan jyly bizdiń elden 1500-deı oqýshy baq synady. Sonyń arasynan 250 oqýshy tańdalyp alyndy. Olardan bólek, 75 oqýshyny rezervke bekitti. Vengrııa tarapy tańdalynǵan 250 oqýshynyń ishinen taǵy iriktedi. Al odan ótpeı qalǵandardardy tizimnen shyǵaryp tastady da rezervte turǵan oqýshylardyń ishinen tańdaýlylaryn aldy. Sońǵy jyldary Vengrııaǵa kóp oqýshy tapsyryp, túsip jatqasyn, konkýrenııa jyldan-jylǵa artyp keledi. Qatelespesem, osy jyldyń ózinde 4-6 myńdaı oqýshy tapsyrýǵa nıet bildiripti. Al, sol myńdyqtardyń ishinen tek 250 oqýshy, stýdent qana grantqa túse alady.

  1. Býdapeshtke barǵanda qandaı da bir qıyndyqtar boldy ma?

- Árıne, qıyndyqtyń bolýy – zańdy. Aýa-raıyna beıimdelmeıtindeı qıyndyqtar bolǵan joq. Tek óz tobymda jalǵyz qazaq men bolǵasyn, basynda úırenise almaı júrdim. Bastapqyda, tobymda menen ózge 1-2 qazaq stýdent bolatyn shyǵar dep oılaǵam. Biraq úmitim aqtalmady. Sińisip ketermin, olar da men sekildi et pen súıekten jaratylǵan adam ǵoı dep, ózimdi jubatyp júrdim. Rasynda, ýaqyt óte kele ortaǵa beıimdele aldym. Grýppalastarym da óte jaqsy bolyp shyqty. Odan bólek asa bir qıyndyqtar boldy dep aıta almaımyn. Sebebi shákirtaqym bárine jetedi, ata-anama múldem salmaq salmaımyn, ári, NZM-da halyqaralyq júıemen oqyǵasyn, bul jaqtaǵy baǵdarlamaǵa beıimdelip ketýdiń esh qıyndyǵy bolǵan joq.

-Vengrııadaǵy stýdent aıyna qansha jumsaıdy?

Oqý. Meniń keı̆bir grýppalastarym jylyna 5000 eýro, 2-3 mıllıon aralyǵynda tólep oqyp jatyr. Men grantta bolǵasyn, oqýǵa tólemeıtinim belgili. Oǵan qosa shákirtaqym da bar. Mendegi shákirtaqy – teńgege shaqqanda 120 myń teńgeni quraıdy. Bul bizge Vengrııada bir aı ómir súrýge tolyq jetedi. Iaǵnı, men bul aqshany turatyn jerime de, tamaǵyma da, basqa shyǵyndaryma da erkin jetkize alamyn. Eger jataqhanada turatyn bolsańyz, aıyna 57 250 tg kóleminde shákirtaqy ala alasyz, al úı̆de turatyn bolsańyz, 109 650 tg alasyz. Ol turatyn jerińe de, tamaǵyńa da, basqa da qajetti shyǵyndarǵa tolyq jetedi. Biraq basqa eýropa elderine saıahattaımyn deseńiz, odan bólek qosymsha qarajatyńyz bolýy kerek.

Kúnkóris. Eger 2-3 stýdent birigip, eýropalyq qymbat úı̆den alǵyńyz kelse,  200.000 teńgeden bastalady, bul tek úı̆di jaldaý úshin ǵana, al kommýnaldyq qyzmet (jaryq+sý+podezdi syrlaýǵa+qoqys+aýla tazalaý+jylý) maksımým 45.000 tg shyǵady. Al qarapaı̆ym úı̆ jaraı̆dy deseńiz, onda 130 – 150 000 teńgege taba alasyz. Negizi 3-4 adam bolyp turǵan áldeqaı̆da tıimdi. Ony jazdyń ortasynan bastap oı̆lastyrý qajet. Sebebi qyrkúı̆ek aı̆ynda úı̆diń baǵalary sharyqtap ketedi.

Depozıt. Úı̆di jalǵa alar kezde, aldyn-ala 260.000 teńgedeı̆ tólem jasaısyz. Eger siz ol úı̆diń bir nársesin syndyryp, ne búldirip alatyn bolsańyz, sol aqshadan ustap qalyp otyrady. Al eger, úı̆di ıesine tapsyrǵanǵa deı̆in eshteńesin buzbaı̆, qalaı̆ berildi, dál solaı̆ keri qaı̆tarsańyz, sizden bastapqyda alǵan aqshasyn túgel qaı̆taryp beretin bolady.

Jol aqy. Men munda tramvaı̆men ýnıversıtetime 20 mınýtta jetemin. Bul transport úshin aı̆ saı̆yn 5.000 teńgedeı̆ tóleımin.

Sım karta. Munda aı̆ saı̆ynǵy tarıf joq. Men 1 gb ınternetti 2.600 teńgege satyp alamyn. Onyń ózi qoldanýyma baı̆lanysty azaı̆yp otyrady.

Shopıng. Shynymdy aı̆tsam, kıimge, sánge, trendtegi kıimderge kóp qyzyqpaı̆myn, biraq sonda da keı̆bir ádemi kóı̆lekterdi kórip qalsam, satyp alamyn. Sebebi baǵalary jaqsy, ári sapaly bolady. Máselen, ádemi qyzyl koftamdy 4000 – 5000 tg aralyǵynda alsam, qyzyl kóı̆legimdi 12.000 teńgege aldym.

Tamaq. Azyq-túlik aı̆tarlyqtar qymbat emes, tek nan qymbattaý. Shamamen, 300 – 500 teńge. Negizi men durys tamaqtanýdy ustanamyn, shekten tys táttiler, shaı̆, maı̆, shyryn, chıpsylar kóp almaımyn. Biraq nandy qymbat bolǵanyna qaramastan alamyn. Bastapkyda úı̆ izdep júrgen kezderi amalsyzdan kafelerde tamaqtanǵanym bolmasa, osy ýaqytqa deıin arnaıy syrttan tamaqtanyp kórmeppin.

 -Oqýǵa tapsyrý proesińizdi tolyǵyraq aıtyp ótseńiz...

- Vengrııa eliniń joǵarǵy oqý oryndaryna tapsyrý – 6️ qadamnan turady.

1) Anketa toltyrý. Saýalnamany egov.kz. saı̆tynan Vengrııa dep izdep, taýyp alsańyz bolady. Bul anketadan basqa medıınalyq tekseristerden ótýińiz kerek. (VICh, SPID, qanǵa baı̆lanysty).

2)Dıplomdardy, sertıfıkattardy, barlyq jetistikterińizdi jınaqtaı̆syz. IELTS sertıfıkaty mindetti túrde bolýy kerek. Keminde 5.5=V2. Biraq keı̆bir fakýltetterde 6-dan bastap suraı̆dy.

3️) Motivation letter, recommendation letters. 3 muǵalimnen ózińiz jaıly pikir surap, olardy elektrondy túrde https://apply.stipendiumhungaricum.hu tirkeı̆siz. Negizi barlyq qujattar osy saı̆tqa tirkelýi tıis. Tolyǵyraq egov.kz saı̆tynda...

4️) Joǵarydaǵy qujattardyń barlyǵyn bir portfolıoǵa jınaqtap, Nur-Sultan qalasyndaǵy “Bolashaq” baǵdarlamasynyń ofısine tapsyrasyz. Iaǵnı, úmitkerler sany 2-3 myń bolsa da eń áýeli Qazaqstannyń ishinen tańdalyp, keı̆in Vengrııanyń oqý oryndaryna irikteýden ótken 250 stýdenttiń tizimi jiberiledi. Bul aqpan aı̆ynyń ortasyna nemese sońyna deı̆in sozylatyn proester.

Qazaqstandaǵy irikteýden ótý úshin, “Bolashaq” baǵdarlamasynyń koordınatorlarymen ótetin ıntervıýdi sátti tapsyrý shyǵý kerek. Olar ótirik, senimsiz sóılep jatqanyńyzdy birden sezip qoıýy múmkin. Sol úshin jalyndap, oqýǵa degen motıvaııańyzdy aı̆qyn kórsetińiz.

⠀5) Sáýirdiń ortasynan bastap Vengrııa ýnıversıtetteriniń koordınatorlary, professorlary sizben @gmail arqyly baı̆lanysyp, onlaı̆n test alatyn kúndi belgileı̆di. Keı̆in test tapsyratyn kúnder aıaqtalǵasyn, Skaı̆p Intervıý bastalady. Men tapsyryp jatkan jyly keı̆bir úmitkerlerde suqbat uzaqtyǵy nebári 2-3, 5 mınýtqa ǵana sozylǵan. Biraq meniń áńgimelesýim 18 mınýtqa sozyldy. Onda qandaı̆ suraqtar qoı̆ylady? Bastapqyda oqýshy týraly, ıaǵnı personal questions suralady, keı̆in test taldaýyńyz múmkin nemese qaı̆ pándi tańdadyńyz, sol pánge qatysty suraqtar qoı̆ylady. Mysaly, men bıologııa fakýltetine túsetin bolǵasyn, bıologııa jáne matematıka pánderinen túrli suraqtarǵa jaýap berdim. Eger jetkilikti jaýap berseńiz, dál sol kezde sizge ýnıversıtet qabyldanǵanyńyzdy nemese qabyldanbaǵanyńyzdy aı̆tady. Biraq...

6️) Biraq bul grantty utyp aldym degen sóz emes. Naǵyz sheshetin adamdar Tempus Public Foundation degen uı̆ymda otyr. Mine, sol kisilerge jaqsy, kabyldandy deger stýdentter jiberiledi, olar attestatty kútedi. Attestatty jibergesin, olar sizge naqty jaýabyn aı̆tady. Tolyq sheshimin aı̆tatyn ýaqyt – maýsym aı̆ynyń sońy nemese shilde aı̆ynyń bas jaǵy nemese ortasy bolýy múmkin.

Men de jaz mezgiliniń ortasyna deıin óz jaýabymdy kúttim. Keıin jaýaby shyqqasyn, grantqa ótkenimdi bilip, qatty qýandym. Sonsoń, vıza tapsyrý úshin Almatyǵa jol júrip kettim. Vıza bizge tegin boldy. Ol daıyn bolǵasyn Býdapeshtke ushyp, ornalasyp, oqýymdy bastap kettim.

 -Qazaqstandaǵy bilim berý júıesinen aıyrmashylyǵy bar ma?

-Árıne, aıtarlyqtaı aıyrmashylyq óte kóp. Bilim júıesi jaqsy damyǵan. Ári, basqa pánderge bas qatyrmaı, óz salańnyń tóńiregindegi sabaqtardy ǵana oqytady. Elimizde oqıtyn synyptastarym bar. Olar hımııa baǵytynda bilim alsa da mamandyǵyna esh qatysy joq fılosofııa, psıhologııa jáne taǵy da ózge biraz pánderdi oqıdy. Al bizdiń oqý ornynda mundaı artyq dárister engizilmegen. Tek mamandyǵyńa qatysty pánderdi ǵana talap etedi. Sonymen qatar, munda professorlardyń stýdenttermen qarym-qatynasy erekshe. Kóp professorlar stýdenttermen erkin qarym-qatynasta bolýǵa tyrysady. Stýdentterge óziniń dosyndaı qaraıdy. Dáristi túsinip-túsinbegenińdi erkin aıta alasyń, ári, daýys kóterip sóılemeıdi. Óte ádil, barlyǵyn ýaqytynda isteýdi talap etedi. Qabaq shytyp, sharshap júrmeıdi. Ylǵı belsendi, jaıdary qalypta sabaq ótkizedi. Sheshýshi ekzamendi 3 ret tapsyrýǵa múmkindigińiz bar. 1-2 semestrda ótip jatqanymyz, 11-12 synypta ótken taqyryptarymyzǵa uqsaıdy. Professorlardyń bizge daıyndaıtyn kún saıynǵy prezentaııalarynyń ózi túsinikti ári jeńil tilde jazylǵan. Ǵylymı bolǵanymen, naqty ári túsinikti jetkizedi. Estýimshe, Qazaqstandyq joǵary oqý oryndarynda kóptegen pánder ǵylymı bolǵany úshin kúrdeli sózdermen jazylǵan. Menińshe, ondaı pánderdi qur jattap aıtyp bermeseń, keıin mıyńda qalady dep oılamaımyn. Bastysy, jattaý emes, túsiný, keıin ony ómirińde iske asyrý kerek dep bilemin. Sondaı-aq, munda «aǵa, kóke», para berip, sabaǵyńdy jaba salý degen tema atymen joq! Siz taza bilimińizben, tek ózińiz úshin oqısyz.

 -Onlaın oqý júıesi qanshalyqty tıimdi júzege asyrylǵan?

-Onlaın sabaqtar tikeleı efırde ótedi. Odan bólek, taqyrypty tutas qamtyǵan prezentaııalar jiberip otyrady. Soǵan daıyndalyp, ýaqtyly emtıhan tapsyryp otyramyz. Onlaın júıe offlaınǵa múlde uqsamaıdy, sál qıyndaý. Kóp kúsh jumsaýǵa týra keledi. Tek úıden shyqpaı, artyq qozǵalyssyz qalǵanymyz bolmasa, asa úlken aıyrmashylyq kórip turǵan joqpyn. Oqý júıesý kóńilimnen shyǵýda.

-Otandastardy qanshalyqty kóp kezdestiresiz... Sizden ózge qazaqstandyq stýdentter kóp pe?

-Vengrııanyń ár qalasynda qazaq stýdentteri óte kóp. Ásirese, men turyp jatqan Debreen qalasynda. Biraq meniń mamandyǵymda oqıtyn qazaq stýdentterin kóptep kezdestirmegesin onsha baıqaı qoımaımyn. Tek bıologııa baǵytynda oqıtyn 1-2 qyzdy tanımyn. Biraq kóp kezikpesek te mereke kúnderi jınalyp, basqosýlar ótkizip turamyz. Odan bólek, páterde 4 qyz bolyp turamyz. Tórteýmiz de qazaqpyz. Únemi ózimizdiń dástúrli, úırenshikti taǵamdardy pisiremiz. Et asamyz, shelpek pisiremiz. Barlyǵyn birge uıymshyl túrde isteımiz. Óte kóńildi turamyz.

 -Oqý men jumysty qatar alyp júrýge ýaqyt bar ma?

-Ózge stýdentterdi bilmedim. Biraq ózime, onlaın formattyń arqasynda jumysty da, sabaqty da qatar alyp júrýge úlken múmkindik týdy. Ýnıversıtetke barar bolsaq, tańerteńgisin bir sabaq, túste bireý, keshkisin taǵy bir sabaq bolar edi. Ol kezde stýdenttiń grafıgi jumys istegýe sál qolaısyzdaý bolyp qalady. Al onlaın oqý arqyly tańerteńnen túski ýaqytqa deıin sabaǵymdy oqysam, keshke deıin jumysymmen aınalysamyn. Oqýshylarǵa onlaın túrde sabaq berem, speaking uıymdastyryp, tapsyrmalaryn qadaǵalap otyramyn. Oqýshylarmen jumys istegen qatty unaıdy. Árbir sabaq keri baılanyspen, kóńildi ótedi. Degenmen, emtıhan kezinde jumystarymdy toqtata turýǵa týra keledi. Óıtkeni árbir sabaqqa fokýs qoıyp daıyndalý, ótken dáristerdi qaıtalaý mańyzdy.

 -Oqý bitirgesin elge kelip jumys isteısiz be?

-Árıne, elge kelip jumys isteımin. Ózimnen keıingi ini-sińililerime jol kórseter maman bolǵym keledi. Aldaǵy ýaqytta óz mamandyǵym boıynsha magıstratýraǵa tapsyryp-tapsyrmaıtynym belgisiz. Biraq elge barǵasyn, muǵalim bolǵym keletini anyq. Ózim qandaı da bir taqyrypty jetik túsingesin, ony ózgelermen bólispeı tura almaıtyn adammyn. Sol sebepti, bilgenimdi oqýshylarǵa úıretýden tanbaımyn. Ári, muǵalimdikke, bıologııaǵa degen qyzyǵýshylyǵym kúnnen-kúnge artyp keledi.

 -Býdapeshtte oqyǵysy keletin oqýshylarǵa qandaı aqyl-keńes aıtasyz?

-Eń aldymen, bilimge ınvestıııa jasasańyzdar eken deımin. Esh ýaqytta bilimge aqsha quıýǵa qoryqpańyzdar. Ynta qoıyp, óz-ózderińizdi qolǵa alyp, oqyńyzdar, til úırenińizder. Sol arqyly shet eldiń kez kelgen oqý ornyna senimdi túrde túse alasyzdar. Aǵylshyn meńgergesin, mindetti túrde IELTS-tan joǵary upaı jınaýlaryńyzdy tileımin. Tek qana bıikke umtylyńyzdar! Jaqsy arman-maqsat qoıyp, soǵan saı áreket etińizder degim keledi.

 

Suqbattasqan: Aqmaral KANAL,

"Adyrna" ulttyq portaly.

Pikirler