Qazaq balýandary jaıly sóz qozǵaǵanda Qajymuqan babamyzdy erekshe atap ótemiz. Bul ol kisiniń ataq-dańqynan bólek, halyqtyń balýanǵa degen iltıpaty men qurmetin bildirse kerek.
Bala kúnimde Shıeliden shyqqan jazýshy, ataqty «Myń bir túndi» qazaqsha saıratqan aýdarmashy Qalmaqan Ábdiqadyrovtyń Qajymuqan týraly jazǵandaryn oqyp tańdanyp júretin edik. Beldeskende eshkimnen jeńilmegen, jaýyryny jerge tımegen batyr babamyz jaıynda kıno túsirilgen kınony kórip kádimgideı bir masattanyp qalatynbyz. Endi mine, taǵy bir jerlesimiz, ǵalym Áýelbek Qońyratbaevtyń Qajymuqan týraly esteliginen balýannyń shyn máninde qandaı bolǵanyn kóz aldymyzǵa elestetip otyrmyz.
Birde professor, qazaq rýhanııatyna ólsheýsiz úles qosqan ǵalym Áýelbek Qońyratbaev jol túsip Qajymuqannyń úıine qonaqqa barypty. Bul kezde balýannyń jasy egde tartyp jetpis beske kelgen shaǵy eken. Áýelbekteı ǵalym keler urpaqqa Qajymuqannyń shyn beınesin mura eteıin dedi me, joq álde alpamsa deneli, taý músindi adamdy kórgende iriliktiń neden bastalatynyn bilgisi keldi me áıteýir ruqsatyn alyp dene qurylysyn ólshep shyǵypty. Ǵalymnyń deregi boıynsha Qajymuqannyń salmaǵy – 174 keli bolsa, boıy – 195 santımetrge teń eken. Qos qulashtap ólshegen keýdesiniń aýmaǵy – 146 santımetrdi qurasa, baltyrynyń jýandyǵy – 49 santımetr bolypty. Al, moınynyń jýandyǵy – 56 santımetr de, basy – 65 santımetr, aıaq kıimi –54 ólshem bolyp shyǵypty. Á.Qońyratbaev qyzyǵýshylyq tanytyp uzyndyǵy – 14 santımetr, jýandyǵy – 10 santımetr bolatyn ortańǵy saýsaǵyn, tipti, 12 santımetrge jetetin ústińgi jáne astyńǵy erinderine deıin ólshegen eken.
Qajymuqan Muńaıtpasuly – qazaq halqynyń tarıhyndaǵy tuńǵysh kásipqoı balýan. Tutas ǵumyryn kúres ónerine arnap, ulanǵaıyr jeri men órshil halqyn birinshi bolyp ózge jurtqa pash etken, ózinen burynǵy qandastary baspaǵan topyraqty basyp, kórmegen eldi kórip, ózge qazaq taqpaǵan altyn, kúmis medaldardy moınyna tuńǵysh ilgen ataǵy álemge jaıylǵan balýan. Qajymuqan orasan kúshtiń ıesi, kúrestiń birneshe túrinen álem chempıony atanǵan tuńǵysh qazaq alyby retinde de keńinen tanymal. Teńdessiz ónerimen jer sharyn aralaǵan, 54 memlekette kúreske túsip, 48 medal oljalaǵan Qajymuqandaı myqty XX ǵasyrdyń basynda túrki halyqtarynyń ishinde qazaqta ǵana boldy. Biz muny maqtanyshpen aıtýymyz kerek. Ol qazaq zııalylarymen de birge bolǵan. Tipti, Uly Otan soǵysyna úshin kómekke arnaıy ushaq ta jasatqan. Mine, Qajymuqandaı babamyzdyń qandaı bolǵanyn bilgisi keletin adamdarǵa bizdiń aıtpaǵymyz osy.
Azız Jumadildauly
