(Alaqandai esse)
Qazaq poeziiasynda jüzıktı jyrlaǧan aqyndar jetıp artylady. Tıptı ertegılerde de aimaŋdai arulardyŋ jaqūt jüzıgı myŋ-san oqiǧalarǧa sebep bolady. Türlı qoldan ötıp, ot pen suǧa tüsedı. Ony ızdep tabu üşın nebır jürek jūtqan jıgıtter joryqqa attanady. Tauyp kelse, altyn saqina da, aidai aru da sonykı. Qorlannyŋ Estaiǧa tartu etken jüzıgı turaly aŋyz bala kezımızde bızdı de elıktırgen edı.
Jurfakqa jüz öleŋ jattap kelmeseŋ qadırıŋ bolmaityn zamanda bükıl student Mūhtar Şahanovtyŋ «Ǧaşyqtyq ǧalamatynyŋ» myna bır üzındısın jarysa aitatyn:
Ätteŋ, taǧdyr qosa almadym,
Sorym ba?
Zaman – jylan,
Jatyp aldy-au jolymda.
Bıraq menıŋ baqytym da, barym da –
Qorlan bergen altyn jüzık jarqyrap,
Elu bır jyl säule şaşty qolymda.
Besınşı jataqhanada bız taǧy bır jüzıkke tap boldyq. KazGU-dıŋ soŋǧy serısı Bauyrjan Üsenov ekı keştıŋ arasynda öz bölmesınde otyryp, äldebır bır aspiranttyŋ «Jüzık» degen änın äueletsın. Tünde bır jerge qonaqqa ketken, sol jaqtan üirenıp qaitsa kerek. Tegınde, kurstasymyzdyŋ ärbır änı maŋaiyndaǧylardy jıpsız bailaityn. Bıraq myna äuennıŋ äserı tıptı ǧalamat edı. Sazy bölek, boidy şymyrlatyp, jürektı syzdatatyn erekşe dünie eken. Sol künı bükıl qalaşyq Bauyrjannyŋ balkonyna köz tıktı. Sodan bızdıŋ däuırdıŋ «Jüzıgı» bertınge deiın şyrqaldy. Aqyn dosymyzdyŋ būl ändı öz änderınen de artyǧyraq qadırleitının talai ret jazdyq.
Al älgı ännıŋ sözı tıptı keremet! Öleŋnıŋ avtory sol tūsta Mäskeu memlekettık universitetın bıtırıp kelıp, jyrlarymen jasyn oinatyp tūrǧan jas aqyn Bolat Üsenbaev bolatyn. Būl öleŋ bır kezde şet tılderı institutynda oqyǧan Syr sūluyna arnalypty. Aǧamyz boiyna bıtken ūiaŋdyqtan asa almai, älgı qyzdy qiialymen aialapty da jürıptı. Sony sezgen arman-aru Arqanyŋ bır serısınıŋ syilaǧan jüzıgın jyltyŋdatyp aqynǧa qaita-qaita körsete berse kerek. Soǧan küiıngen bızdıŋ būiyrmaǧan jezdemız jany küizelıp, jüregınen syr saulatqan. Keiınnen myŋdaǧan studenttıŋ zerdesınde jattalǧan «Jüzıktıŋ» mätını mynau edı:
Közderımnen mäŋgı öşpeitın syr aŋǧar,
Alqam-salqam dala-köŋlım tym aŋǧal.
Armanyma ıŋkär bolyp, yntyǧyp,
Süiıp tūryp, süie almaityn künäm bar.
Jüregımde bolmapty ǧoi tük sekem,
Jüzık te bır mahabbatqa nükte eken.
Ūiaŋdyǧyn jüzık syilap jeŋdırgen
Menen görı baqtalasym myqty eken.
Aldymda älı şūǧylaly bar taŋym,
Bır sūluǧa men de jüzık tartamyn.
Abailamai, bır jıgıttıŋ armanyn
Tartyp alyp ketem be dep qorqamyn!
Sol kezeŋde boi-soiy kelısken, būira şaşy dudyrap, Mäskeudegı Arbattyŋ äserınen älı de aiyǧa almai jürgen Bolat aǧamnyŋ «Jüzıgı» ärbır jasty aq mahabbatqa degen adaldyqqa ündeitın-dı. Būl bır tazalyqtyŋ simvolyndai jaqūt jyr edı. Qyz-qyrqynǧa qyrǧidai tietın naǧyz serılerdıŋ özı «Jüzıktı» tyŋdaǧanda sanasyna saŋylau kırıp, säl-päl oilanyp qalatyn. Bauyrjan osy əndı berıle şyrqaǧan kezde jan balasyn JenPİ-ge jolatpaityn Kirov zauytynyŋ jūdyryǧy bes batpan jıgıtterıne deiın būryn-soŋdy baiqalmaǧan bır momaqan keiıpke tüsetın...
Endı taǧy da Üsenovten Üsenbaevqa köşeiık. Keiınnen Bolat aǧamen «Jas Alaşta» bırge qyzmet ıstedık. Mınezı körkem, jūrtqa jaily. Eşkımnıŋ köŋılıne keletın artyq söz aitpaidy. Jūmystan bos uaqytta qandai keiıpke enetının bılmeimız, al jetınşı qabatta jürgende arqaly aqynnan görı parasatty pedagogke köbırek ūqsaityn. Tym näzık bolyp tuǧanyna bailanysty özderı «Qoparjan» dep ataityn bır perzentı bar edı. Sol ūly bügınde önerge talasy bar tanymal azamat boldy. Öz salasynda qoparyp jūmys ıstep jür. Bır kezdegı «Jas Alaştyŋ» bala Qopary atanǧan Dulat Üsenbaev – Almatydaǧy aşarşylyq jäne quǧyn-sürgın qūrbandaryna arnalǧan «Ana» monumentı avtorlarynyŋ bırı, «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ laureaty. «Men avtordyŋ avtormyn» dep äke Diuma aitqandai, Bolat aǧamyz ömırge jalpaq jūrtqa belgılı «Jüzıktı» ǧana emes, daryndy suretşını de äkelıptı...
Osy künı oilaimyz ǧoi... Kım eken sol ännıŋ avtory? Qaida eken sol bır aspirant? «Jüzıktı» jüzıktıŋ közınen ötkendei etıp ärlep-äspettegen, bıraq tasada qalǧan talantty bız nege ızdemedık? Eptep sūrau salǧanda anyqtaǧanymyz, būl ännıŋ avtory KazGU-de aqynmen qatarlas oqyǧan Asqar Omarov degen jıgıt eken. Odan keiıngı tırlıgı jönınde köp mälımet joq. Al Bolat Üsenbaevtyŋ jyr jauharyna ainalǧan «Jüzıgı» uaqyt ötken saiyn saiyn jaŋara, jaŋa qyrynan aşyla tüstı. Ol bır kıtabyn "Jüzık" dep atady. Jalpy, būl öleŋdı Üsenbaev şyǧarmaşylyǧynyŋ tölqūjaty dese de bolar...
* * *
Bügın – qazaqtyŋ belgılı aqyny Bolat Üsenbaevtyŋ tuǧan künı. Jüzıŋız de, jüzıgıŋız de jarqyrai bersın, aǧa!
Bauyrjan OMARŪLY
