Keşegı ötken "Jer.Kom 2" otyrysyndaǧy köterılgen negızgı mäselelerge toqtalǧym kelıp otyr.
Būl jiynǧa qatysty eŋ basty sūraqtyŋ basy aşylmai tūr.
1-şı sūraq: Prezident tapsyrmasymen qūrylǧan Jer.Kom-nyŋ qūzıretı qandai?
2-şı sūraq: Osy komissiianyŋ soŋǧy ūsynystary qalai qabyldanbaq?
Jalpy dauysqa salu arqyly ma? Älde, är sūraqty jeke-jeke talqylap dauysqa salyp kelesı sūraqtarǧa köşıp otyrmaq pa?
Osy jiynnyŋ özınde osyndai mäsele kötergen azamattar bolǧanymen, älı künge tūşymdy jauap esti alǧan joqpyz. Demek, Jer.Kom-nyŋ qūzıretı men köterılgen mäselelerdı qandai tärtıppen retteletındıgı aiqyndalmaǧan küiı jūmysyn jalǧastyratyn bolyp tūr.
Būl sūraqtarǧa qatysty kelesı otyrystarynda şeşımın qabyldar dep ümıttenemın.
Al, endı osy Jer.Kom-nyŋ qūryluyna da negızgı sebep bolǧan eŋ basty mäsele
"AŞ jerlerın qazaqstan azamattaryna jekege satamyz ba, älde, tek jalǧa beremız be?" degen sūraqqa kelsek. Osy sūraq boiynşa pıkırler ekıge bölındı.
AŞ jerlerın jekege satyluyn Almasbek Sadyrbaev(Şarualar qauymdastyǧynyŋ töraǧasy) pen Rasul Jūmaly(saiasattanuşy) degen komissia müşelerı qoldap pıkırlerın bıldırse, Mūhtar Taijan (Ekonomist), Jiguli Moldaqanūly (Fermerler odaǧynyŋ töraǧasy) bastap barlyq müşelerı men söz alǧandar AŞ jerlerınıŋ jekenıŋ qolyna satyluyna qarsylyqtaryn bıldırdı(Keibırı AŞ jerlerıne tıkelei qatysy joq mäselelerdı köterdı).
Öz basym AŞ jerlerın jekege satyluyna qarsymyn. Sondyqtan, AŞ jerlerın satudy qoldap söilegen Almasbek Sadyrbaevtyŋ özderınıŋ būl ūstanymdaryn tömendegıdei tūjyrymdarymen quattauǧa tyrysqan är sözderıne özımnıŋ ūstanymym boiynşa jauap berıp körmekpın.
Älqissa!
Asmasbek Sadırbaevtyŋ öz ūstanymyn quattauǧa keltırgen alǧaşqy qisyny:
1) 2016-şy jyldardaǧy mitingılerde tek "Jer şeteldıkterge satylmasyn, jalǧa berılmesın" degen talap qoiylǧan edı. Sol mitingılerde "AŞ jerı qazaqstan azamattaryna satylmasyn, tek jalǧa berılsın" degen talap bolǧan joq" dedı.
Jauabym: AŞ jerlerıne qatysty 2016 jyly jer mitingılerınde de, odan keiıngı mitingılerde de "AŞ jerlerı eşkımge satylmasyn. Memleket menşıgınde bolsyn!" degen talaptar qatar aitylyp keldı.
Bıraq, AŞ jerlerımızdı şeteldıkterge 25 jylǧa jalǧa beretın zaŋ qabyldanyp qoiǧandyqtan halyq şūǧyl türde AŞ jerlerın şeteldıkterdıŋ aranynan alyp qaluǧa köbırek küş saldy. Sondyqtan, qazaqstan azamattaryna jekege satpau boiynşa köterılgen mäsele bırınşı talaptyŋ köleŋkesınde qalyp qoidy. Būl - AŞ jerlerın jekege satyluyna qarsy bolǧan joq degen söz emes. Ondai sözge negız de bola almaidy.
2) "Subarenda qazaqtyŋ bolmysynda bar. Subarendany zaŋdastyru kerek" deidı.
Jauap: Subarenda degenımız - özıŋ memleketten AŞ jerlerın alyp, bıraq özıŋ paidalanbai, ekınşı bır adamǧa jalǧa beruıŋ.
Egerde, sen özıŋ memleketten AŞ jerlerın jalǧan alǧan bolsaŋ, bıraq türlı sebeptermen paidalana almasaŋ, nelıkten sen ol jerlerdı kelesı bır azamatqa beruıŋ kerek?
Egerde, paidalana almasaŋ, onda memleketke qaitaruyŋ kerek. Ekınşı adam jerdı jalǧa paidalanuy üşın, tek memleketten jalǧa aluy kerek.
Ärı, memleketten bırınşı jalǧa alǧan şarua kelesı adamǧa jalǧa bergen otyrǧan saiyn, alǧan jerınıŋ arendasynan artyq aqşaǧa beredı. Öitkenı, osylai da paida tapqysy keledı. Bırınşı adam üsteme qosyp ekınşısıne, ekınşısı özınıŋ üstemesın qosyp törtınşıge, törtınşı besınşısıne t.t.
Al, eŋ soŋǧy jermen naǧyz ainalysqysy kelgen azamatqa, jer memleket bekıtken jalǧa alu qūnynan on ese, jirma ese qymbatpen tiuı mümkın. Sonda, odan şaruaǧa ne paida?
Al, subarendany zaŋdastyrudy qoldap otyrǧandardyŋ negızgı maqsaty, AŞ jerlerın jekege aludy zaŋdastyra qalǧan jaǧdaida, miliondaǧan gektar jerlerdı aqşaly oligarh mäŋgılıkke satyp alyp, odan keiın bölşektep arendaǧa berıp otyru. Iаǧni, özı tıkelei ainalyspai-aq arendaǧa berıp paidaǧa batyp otyru.
Mūndai jaǧdaida memleket jekemenşıkke alynǧan jerdıŋ egesıne eşqaşan "Arendaŋdy azait. Mynau adam jerdı tozdyryp jatyr. Odan alyp basqaǧa ber" dep aita almaidy.
Sosyn, 500 gektardan artyq bermeiık t.t degen sözdıŋ barlyǧy bos sözder. Öitkenı, jüz adamnyŋ, jüz şarua qojalyqtarynyŋ atyna jazdyryp qoiyp, bır qaltaly azamat öz uysynda ūstap otyra beredı.
Sub arendanyŋ qauıpı osyda!
3) Naǧyz professionaldar söilesın. Solardy tyŋdau kerek(şopan, şarualardy meŋzep tūr).
Jauap: Būl sözderımen şarualardyŋ sözderıne basymdyq bereiık, basqalar jerdı paidalanyp jürgen joq degısı kelıp otyr.
Qaşannan berı qazaqtyŋ jerı tek qana şarualarǧa ǧana tiesılı jer edı?
Qazaqstannyŋ är metır jerıne bailanysty, är qazaqtyŋ öz oiyn aituyna, ärı, bärınıŋ sözı teŋ därejede qabyldanuy kerek.
Būl sözderın de "Mektepke bailanysty mūǧalımder, medisinaǧa qatysty därıgerler söilesın" degen qisynsyz logikaǧa ūqsattym.
Jerdıŋ taǧdyryn 5000 şopan da, bizgesmender de emes, tūtas halyq şeşedı.
Sondyqtan, tek şopandardy ǧana emes, tūtas halyqtyŋ ärbır ökılınıŋ sözı teŋ därejede boluy kerek. Basymdyq eşkımge de berılmeuı kerek!
4) "Bos jer jau şaqyrady"
Jauap: Jekege satylu arqyly jerge eşkımnıŋ köz salmauyn qamtamasyz etemız degısı kelse kerek.
Al, AŞ jerın qazaqstan azamattaryna jalǧa bersek şe? Öz azamattarymyzǧa jalǧa bersek, "bos jer" degen statustan şyǧady ma?
Älde, mındettı türde jekege satylǧan jaǧdaida ǧana "bos jer" degen statusy bolmaidy ma?(Jau şaqyrmas üşın)
Qisynsyz logika dep qabyldadym.
5) "Är qazaq bai bolsyn!"
Jauap: Är qazaqstan azamaty bai bolsyn!
Jer Almasbek aitqandai jekege satylatyn bolsa, qazırgı eŋ ırı jer ielenuşılerdıŋ kımder ekenın bılemız. Olardyŋ köptıgın de bılemız. Olardyŋ qai qazaqtan myŋ ese artyq jerdı alatynyna deiın bılemız. Jer solardyŋ qolyna ötse, baiyǧan üstıne solar baiymaidy ma?
Sonda, senıŋ aitqan "Är qazaq bai bolsyn"-yŋ qaida qalmaq?
Sondyqtan, būl sözdıŋ osy jerde eşqandai mänı de, qūny da joq bos ūran dep oilaimyn.
6) "Täuelsızdıgımızdıŋ 30 jyldyǧyna şarualarǧa siymyz bolsyn"(Jekege silaiyq degenı bolsa kerek)
Jauap: Olai bolsa, däl osylai Täuelsızdıgımızdıŋ 30 jyldyǧyna äskenilerge bır bır tankı silai salaiyq. Balyqşylarǧa Şardara, Kaspi, Balqaş t.b özen kölderımızdı silai salaiyq.
7) "Qazaq auyldan jerdı alalmaǧansoŋ kettı"
Jauap: Qazaq auyldan jaǧdaiy bolmaǧansoŋ kettı. Auylǧa kömek berılmegensoŋ kettı. Mektepter jabylyp, internet pen komunikasiia joq bllǧansoŋ kettı.
Jerı jekege berılmegensoŋ ketken joq. Jeke jerı bolsa da keter edı. Öitkenı, ony igeretın qarjysy da, tehnikasy da, mümkındıgı de bolmaǧansoŋ ol jerlerdı bärı bır paidalana almas edı.
Mysaly: 90-şy jyldary qaladaǧy tuysqandarymyzdyŋ barlyǧy qaŋǧyp, auyl jaǧalap kettı. Öitkenı, qalada jaryq joq, jylu joq, su joq, jūmys joq.
Olar qalada päterı bolmaǧan soŋ ketken joq. Bärınıŋ qalada päterı bolǧan. Sondyqtan, būl sözdı de qisynsyz söz dep oilaimyn.
8) "Jerdıŋ narqy bolmai, eşteŋe bolmaidy."(Jerdıŋ baǧasy bolmai, baǧasyna qarai jerdı satyp aluşy bolmai eşteŋe bolmaidy degısı kelse kerek)
Jauap: Jerdıŋ narqy bolmai degenımız - jer satylmai degen söz.
Jerdı alu, bır-bırıne satu, bankke kepılge qoiyp qarjy alu t.t. prosesın meŋzep otyr. Jerdıŋ narqy, iaǧni baǧasy - osy prosesterdı atqaru mümkın emes. Sondyqtan jerdıŋ satylu baǧasyn belgıleudı ūsynyp otyr.
9) "Qandastarǧa jerdı qalai bermeimız? Qytaidan qaşyp kelgende keudeden tepkenımız be?"(Iаǧni, qandastarǧa da satudy meŋzep tūr).
Jauap: Qandas ūǧymy ol tek uaqytşa ūǧym. Qazaqstanǧa köşıp kelgenımen, älı qazaqstan azamattyǧyn alyp ülgermegen, azamattyq alu prosesındegı azamattar. Būl azamattar QR-nyŋ azamattyǧyn alyp ülgermei, tek "Qandas" statusymen jürse, oǧan qalai jer bermekpız?
Sondyqtan, būl sözdı de qytaidaǧy qazaq mäselesın aralastyra otyryp, jer satyluyna qarsylardy "qandas oralmandarǧa qarsy adamdar" etıp körsetkısı kelgen arzan piǧyl dep qabyldadym.
10) "Jer 17% tozǧan. Jerdı jekege bersek kütıp qaraidy"
Jauap: Jerdı jekege berseŋ būdan ärmen tozdyrmasyna kım kepıl? Eşkım kepıl bola almaidy. Öitkenı, jer memlekettıŋ qūzyrynan şyǧyp, jekenıŋ qūzıretıne ötedı. Jekedegı jerdı egesı özı bıledı. Ne sebedı, ne qoiatynyn.
Arendada bolsa, memleket mındettei alady. Dūrys qarai almasa, qaitaryp aluǧa mümkındıgı bolady.
Rüstem AŞETAEV
