Bügın talaidyŋ jüregınen oryn alǧan, köptıŋ kökeiınde saqtalǧan «Qūsni-Qorlan» änınıŋ avtory, sazger Estai Berkımbaiūlynyŋ tuǧan künı (1874-1946).
Aqyndyq, änşılık qabılet Estaiǧa ana sütımen daryǧan. Estaidyŋ anasy Külipa, naǧaşysy Baitūlym auyl arasynda ǧana emes, kezınde bükıl Kereku öŋırıne attary äigılı änşıler bolǧan. Estai at jalyn tartyp mınuge jaraǧannan bastap qolyna dombyrasyn alyp, än aituǧa talaptanady. Jiyn-toilarǧa jiı baryp, aqyndar men änşı-jyrşylardyŋ önerlerın boiyna sıŋırıp ösedı. Ol mūnymen qosa auyldaǧy Jaqyp degen moldadan arabşa sauatyn aşyp, ara-tūra öleŋ jattap, qūrby-qūrdastarynyŋ arasynda aityp jüredı.
16 jasynda Bırjan saldy tyŋdap, ūmtylmastai äser alady. Sondai-aq, ol Jarylǧapberdı, Baluan Şolaq, Ükılı Ybyrai, Şaşubai syndy änşı-aqyndarmen bırge ülken jiyndarda än salyp, halyqqa tanymal bolady. Estai aqyndyq, oryndauşylyq önerımen qatar şeber kompozitor retınde te belgılı. Onyŋ «Maida qoŋyr», «Jürekte», «Mälike», «Ömır», «Qoŋyr jel», «Dünie», «Şoqqara aǧaş» siiaqty änderı köp. Al klassikalyq «Qorlan», «Qūsni-Qorlan» änderı onyŋ esımın aŋyzǧa ainaldyrdy.
Estai änderın A.Zataevich tūŋǧyş ret notaǧa tüsırgen. Änşı 1939 jyly Almatyǧa kelıp, muzyka zertteuşısı ärı kompozitor B.Erzakovichke öz änderın notaǧa tüsırtedı. 1945 jyly ūly Abaidyŋ tuǧanyna 100 jyl tolu toiyna qatysyp, Nūrlybek, Töleu, Saparǧali jäne Nartai aqyndarmen öner saiysyna tüsedı. A.Jūbanov pen B.Erzakovich Estaidyŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧy turaly zertteu eŋbekter jazdy. Aqyn M.Älımbaev «Estai - Qorlan» poemasyn, İ.Orazbaev «Estaidyŋ Qorlany» dramasyn änşı ömırıne arnady.
Osydan köp jyl būryn Estaidyŋ Qorlany turaly myna bır mälımetter jariialandy. Onyŋ beiıtı oqiǧa bolyp, än tuǧan Pavlodar öŋırındegı Maraldy maŋaiynda emes eken. Ol sonau Resei Federasiiasyndaǧy Altai ölkesınıŋ Slavgorod töŋıregınde bolyp şyqty. Mıne, sol jerde bükıl bır halyqtyŋ süiıspenşılıgıne bölengen, ūlt mahabbatyna ainalǧan qazaqtyŋ has sūluy 30-jyldardyŋ aiaǧynda mäŋgılık saparǧa attanypty. Osydan on jyldan astam uaqyt būryn beiıt basyna kök tas-belgı qoiylyp, as berılgen.
Sol jiynǧa Qorlan apamyzdyŋ tuǧan nemeresı Qanat Nazymbekūly atty qariia kelgen. Ol apaly-sıŋlılı Qūsni men Qorlannyŋ äkelerı Sūltan bi, al aǧasy Sūŋqarbek Qaranai aimaǧynyŋ bolysy bolǧanyn aitypty. Qorlan kämelettık jasqa jetken kezde boijetkendı ırgeles auyldaǧy Quat baidyŋ ūrpaǧy Nūrmūhanbetke ūzatady. Allanyŋ jazuy, atalarynyŋ ūiǧaruy boiynşa otau qūrǧan jūbailar ömırde syilastyqpen ǧūmyr keşedı. Näsifolla, Ǧabdyjappar, Ǧabdūlhamit, Zeinelǧabiden, Nazymbek esımdı bes balanyŋ äke-şeşesı atanyp, 30-jyldarǧa deiın baqytty ömır süredı. Sodan keiıngı tärkıleu men aşarşylyq Quat baidyŋ äuletın qatty eseŋgıretedı. Al 1937 jyldyŋ zobalaŋy tıptı sūmdyq edı. Jergılıktı bilık qazaq auyldaryndaǧy oqyǧan azamattardy atyp-asyp bolǧan soŋ, aralarynda Nūrmūhanbet bar topty şahta men temır jol jūmysyna aparyp salu üşın Primorege aidaidy. Sol alasapyran uaqytta Qorlan anada bır ǧana ümıt bolǧan deidı bıletınder. Ol özınıŋ şiettei bala-şaǧasy – bes ūl, bır qyzyn qalai da aman alyp qalu üşın 60 şaqyrym jerdegı naǧaşylaryna jetu edı. Jetedı de. Bıraq perzentterın özı ızdep kelgen otbasyna tabystap bola berıp, küzgı qara suyqtaǧy azapty joldan qaljyraǧan ǧaziz jan üzılıp ketedı. Al onyŋ erı Nūrmūhanbettıŋ taǧdyry basqaşa örbidı. Ol kısı keiın lagerden bosap, elge kelıp, ūl-qyzdarynyŋ tıleuın tılegen küiı 1966 jyly ömırden ozǧan.
— Reseidegı Slavgorod, Qūlyndy öŋırı men Qazaqstandaǧy Maraldynyŋ arasy jaqyn. Ülkenderden estuımız boiynşa, bır jazda apaly-sıŋlılı Qūsni men Qorlan sol el jaqtaǧy toiǧa barady. Onda Estai aqyn da bolypty. Jastarǧa arnalyp tıgılgen kiız üidegı oiyn-sauyqta ataqty änşı özderı de, kiımderı de özgeşe ekı sūlu qyzdy körıp qalady. Söitedı de bır sättık körınıstı ūmyta almai, tereŋ tolǧanysqa berıledı. Al Qorlan şe? Toidan kelgen boijetkendı būrynǧy atastyryp qoiǧan jerıne ūzatylu kütıp tūrǧan edı. Ony estıgen Estai aqyn türlı oiǧa berıledı. Aqyry sonyŋ, iaǧni san türlı sezımnıŋ äserınen keiın ol «Qūsni-Qorlan» änın tudyrady. Apamyz körşı auylǧa kelın bolyp tüsken soŋ, Maraldy, Kereku jaqqa qaityp barmaǧan. Bükıl ömırı osy töŋırekte ötken. Estaidyŋ da būl jaqqa joly tüspegen. Osylaişa toidaǧy bır sättık körınıs äserınen aqyn artynda aŋyzǧa ainalǧan ǧajaiyp än qalǧan. Al Qūsniǧa kelsek, ol kısını eşkım bılmeidı. Qaida, kımge ūzatylǧan? Taǧdyry qalai bolǧan? Qaşan ömırden ötken? Mıne, mūnyŋ bärı sol zamandaǧy jön bıletın atalarymyzǧa da, odan keiıngı bızderge de jūmbaq? Eş jerde eşqandai derek qalmaǧan, — deptı qariia.
Bızge belgılı derekterde jazylǧandai, Estai közı jūmylǧanşa Qorlandy ūmyta almapty. Özınıŋ ömırlık qaiǧysy men oryndalmaǧan armanyn änıne qosady.
«...Jıgıtter qapy qalma būl jalǧannan,
Jıgıttıŋ armany ne süigendı alǧan,
Sırä, sızdei jan tumas,
Tusa tuar artylmas.
Būl ǧalamdy şaryqtap,
O, dariǧa läulıktas,
Baǧdat, Mysyr, Şynmaşyn,
Izdesem Horlan tabylmas», — degen joldary bar Estaidyŋ būl änın bügınde qazaq jastary erekşe süiıp tyŋdaidy.
«Adyrna» ūlttyq portaly.
