Búgin talaıdyń júreginen oryn alǵan, kóptiń kókeıinde saqtalǵan «Qusnı-Qorlan» ániniń avtory, sazger Estaı Berkimbaıulynyń týǵan kúni (1874-1946).
Aqyndyq, ánshilik qabilet Estaıǵa ana sútimen daryǵan. Estaıdyń anasy Kúlıpa, naǵashysy Baıtulym aýyl arasynda ǵana emes, kezinde búkil Kereký óńirine attary áıgili ánshiler bolǵan. Estaı at jalyn tartyp minýge jaraǵannan bastap qolyna dombyrasyn alyp, án aıtýǵa talaptanady. Jıyn-toılarǵa jıi baryp, aqyndar men ánshi-jyrshylardyń ónerlerin boıyna sińirip ósedi. Ol munymen qosa aýyldaǵy Jaqyp degen moldadan arabsha saýatyn ashyp, ara-tura óleń jattap, qurby-qurdastarynyń arasynda aıtyp júredi.
16 jasynda Birjan saldy tyńdap, umtylmastaı áser alady. Sondaı-aq, ol Jarylǵapberdi, Balýan Sholaq, Úkili Ybyraı, Shashýbaı syndy ánshi-aqyndarmen birge úlken jıyndarda án salyp, halyqqa tanymal bolady. Estaı aqyndyq, oryndaýshylyq ónerimen qatar sheber kompozıtor retinde te belgili. Onyń «Maıda qońyr», «Júrekte», «Málıke», «Ómir», «Qońyr jel», «Dúnıe», «Shoqqara aǵash» sııaqty ánderi kóp. Al klassıkalyq «Qorlan», «Qusnı-Qorlan» ánderi onyń esimin ańyzǵa aınaldyrdy.
Estaı ánderin A.Zataevıch tuńǵysh ret notaǵa túsirgen. Ánshi 1939 jyly Almatyǵa kelip, mýzyka zertteýshisi ári kompozıtor B.Erzakovıchke óz ánderin notaǵa túsirtedi. 1945 jyly uly Abaıdyń týǵanyna 100 jyl tolý toıyna qatysyp, Nurlybek, Tóleý, Saparǵalı jáne Nartaı aqyndarmen óner saıysyna túsedi. A.Jubanov pen B.Erzakovıch Estaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly zertteý eńbekter jazdy. Aqyn M.Álimbaev «Estaı - Qorlan» poemasyn, I.Orazbaev «Estaıdyń Qorlany» dramasyn ánshi ómirine arnady.
Osydan kóp jyl buryn Estaıdyń Qorlany týraly myna bir málimetter jarııalandy. Onyń beıiti oqıǵa bolyp, án týǵan Pavlodar óńirindegi Maraldy mańaıynda emes eken. Ol sonaý Reseı Federaııasyndaǵy Altaı ólkesiniń Slavgorod tóńireginde bolyp shyqty. Mine, sol jerde búkil bir halyqtyń súıispenshiligine bólengen, ult mahabbatyna aınalǵan qazaqtyń has sulýy 30-jyldardyń aıaǵynda máńgilik saparǵa attanypty. Osydan on jyldan astam ýaqyt buryn beıit basyna kók tas-belgi qoıylyp, as berilgen.
Sol jıynǵa Qorlan apamyzdyń týǵan nemeresi Qanat Nazymbekuly atty qarııa kelgen. Ol apaly-sińlili Qusnı men Qorlannyń ákeleri Sultan bı, al aǵasy Suńqarbek Qaranaı aımaǵynyń bolysy bolǵanyn aıtypty. Qorlan kámelettik jasqa jetken kezde boıjetkendi irgeles aýyldaǵy Qýat baıdyń urpaǵy Nurmuhanbetke uzatady. Allanyń jazýy, atalarynyń uıǵarýy boıynsha otaý qurǵan jubaılar ómirde syılastyqpen ǵumyr keshedi. Násıfolla, Ǵabdyjappar, Ǵabdulhamıt, Zeınelǵabıden, Nazymbek esimdi bes balanyń áke-sheshesi atanyp, 30-jyldarǵa deıin baqytty ómir súredi. Sodan keıingi tárkileý men asharshylyq Qýat baıdyń áýletin qatty eseńgiretedi. Al 1937 jyldyń zobalańy tipti sumdyq edi. Jergilikti bılik qazaq aýyldaryndaǵy oqyǵan azamattardy atyp-asyp bolǵan soń, aralarynda Nurmuhanbet bar topty shahta men temir jol jumysyna aparyp salý úshin Prımorege aıdaıdy. Sol alasapyran ýaqytta Qorlan anada bir ǵana úmit bolǵan deıdi biletinder. Ol óziniń shıetteı bala-shaǵasy – bes ul, bir qyzyn qalaı da aman alyp qalý úshin 60 shaqyrym jerdegi naǵashylaryna jetý edi. Jetedi de. Biraq perzentterin ózi izdep kelgen otbasyna tabystap bola berip, kúzgi qara sýyqtaǵy azapty joldan qaljyraǵan ǵazız jan úzilip ketedi. Al onyń eri Nurmuhanbettiń taǵdyry basqasha órbıdi. Ol kisi keıin lagerden bosap, elge kelip, ul-qyzdarynyń tileýin tilegen kúıi 1966 jyly ómirden ozǵan.
— Reseıdegi Slavgorod, Qulyndy óńiri men Qazaqstandaǵy Maraldynyń arasy jaqyn. Úlkenderden estýimiz boıynsha, bir jazda apaly-sińlili Qusnı men Qorlan sol el jaqtaǵy toıǵa barady. Onda Estaı aqyn da bolypty. Jastarǵa arnalyp tigilgen kıiz úıdegi oıyn-saýyqta ataqty ánshi ózderi de, kıimderi de ózgeshe eki sulý qyzdy kórip qalady. Sóıtedi de bir sáttik kórinisti umyta almaı, tereń tolǵanysqa beriledi. Al Qorlan she? Toıdan kelgen boıjetkendi burynǵy atastyryp qoıǵan jerine uzatylý kútip turǵan edi. Ony estigen Estaı aqyn túrli oıǵa beriledi. Aqyry sonyń, ıaǵnı san túrli sezimniń áserinen keıin ol «Qusnı-Qorlan» ánin týdyrady. Apamyz kórshi aýylǵa kelin bolyp túsken soń, Maraldy, Kereký jaqqa qaıtyp barmaǵan. Búkil ómiri osy tóńirekte ótken. Estaıdyń da bul jaqqa joly túspegen. Osylaısha toıdaǵy bir sáttik kórinis áserinen aqyn artynda ańyzǵa aınalǵan ǵajaıyp án qalǵan. Al Qusnıǵa kelsek, ol kisini eshkim bilmeıdi. Qaıda, kimge uzatylǵan? Taǵdyry qalaı bolǵan? Qashan ómirden ótken? Mine, munyń bári sol zamandaǵy jón biletin atalarymyzǵa da, odan keıingi bizderge de jumbaq? Esh jerde eshqandaı derek qalmaǵan, — depti qarııa.
Bizge belgili derekterde jazylǵandaı, Estaı kózi jumylǵansha Qorlandy umyta almapty. Óziniń ómirlik qaıǵysy men oryndalmaǵan armanyn ánine qosady.
«...Jigitter qapy qalma bul jalǵannan,
Jigittiń armany ne súıgendi alǵan,
Sirá, sizdeı jan týmas,
Týsa týar artylmas.
Bul ǵalamdy sharyqtap,
O, darıǵa láýliktas,
Baǵdat, Mysyr, Shynmashyn,
Izdesem Horlan tabylmas», — degen joldary bar Estaıdyń bul ánin búginde qazaq jastary erekshe súıip tyńdaıdy.
«Adyrna» ulttyq portaly.
