Bügıngı ata-babamyzdyŋ basynan ötkızgen qasıretın eske alu künı - ūltymyzdyŋ tartqan tauqymetın eske alyp, sūm imperiiaǧa qarǧys aitqyzǧannan özge būl kün qazaqqa taǧyda ne bere alady?
Esımızden şyǧarmaimyz. Aitamyz, jazamyz (būdan bylai odan kende bolmaspyz). Bıraq, "ūltymyzdyŋ basyna tüsken osynşa tauqymetıne kım kınälı?" degen sūraqqa jalǧyz sūm imperiiany kınäläp qana qūtyla beremız be?
"Qazaqtyŋ basyna tüsken qasıretıne eŋ äuelı qazaqtyŋ özı kınälı!" degen oi tuyndamaidy ma? Nelıkten, bızder tek bıreudı kınälaǧanǧa qūmarmyz?
1920-1938-şı jyldardyŋ qasıretıne ūşyramai tūrǧanda, sol kezeŋge deiıngı 30-50 jyl būryn ūltymyzdyŋ tozyp ketpeuı üşın qazaq ne äreketter jasady? Ūlttyŋ taǧdyryn "qūdaiǧa amanat" etıp, malyn baǧyp jatty ma? Älde, älemdık köşten qalǧan ūlttyŋ joiylatynyn sezıp, örkenietten qalmauǧa ūmtyldy ma? Ūmtylsa nätijesı qanşalyqty boldy? Ūmtylystyŋ nätijesınıŋ azdyǧyna ne sebep boldy? Sol "sebepter" qazır de bızdıŋ qoǧamda bar ma? Sol tarih qaitalanbasy üşın zūlmat jyldarǧa deiıngı 50 jyldyŋ da tarihyn tügendep tūryp tüsındırıp, joǧarydaǧy sūraqtardyŋ jauabyna tereŋ boilai otyryp ūǧyndyryp beretın tarihi-tanymdyq kıtaptardyŋ jazylmai jatqanyna ne sebep? Älde, tarihşylarymyzǧa eŋ oŋaiy arhivterden 1920-40-şy jyldardy "tügendep qaita bergen" oŋaiyraq pa? Dūrysy, aşyǧyn jazsam soqqynyŋ bır ūşy qazaqqa tiıp ketıp, sabylǧan Abaidyŋ kerıne qalyp ketermın degen jaltaqtyq pa? Būl zūlmat jyldardyŋ tarihyn qysqa qaiyryp jaza bergennen kım ūtady? KSRO-nyŋ ozbyrlyǧyn jazǧanda "aparyp-alyp kelıp" jatyrmyz. Odan kende emespız. Bıraq, qaşanǧy bızder negızgı sebepten ainalyp ötıp, bügın anau jaman, erteŋ mynau jaman dep özgelerdı kınäläp jüre bermekpız? Özgelerdı jamandaǧannan özımız tüzelıp ketsek qanekei!
Özımızdı özımız qaşan tüzei alamyz?! Tek qana osy zūlmat jyldardyŋ keluıne qazaqtyŋ özınıŋ kınäsın aşyp körsetıp, sodan sabaq alǧanda ǧana şynaiy tüzeluge bet būra bastaimyz.
Oǧan deiın, Resei jaman, Qytai jaman, AQŞ jaman t.s.s. dep öz qatelıgımızden şekken tauqymetterge özgelerdı kınälap keldık! Odan özgeler ūtpasa, bız ūtpaimyz.
Öitkenı, sen qaşan özıŋnıŋ älsız tūsyŋdy özıŋ körsetıp, sol olqylyǧyŋdy joiuǧa, küresuge ūmtylmaiynşa, özgelerdıŋ mūrtyn da qisaita almaisyŋ.
"Abai joly" romanyn üş ret oqyp, üş retınde de soŋyna deiın bıtıre almadym. Öitkenı, üşınşı tomyn bıtırgende, qazaq ūltynyŋ eŋ osal tūsynyŋ bärın köz aldyŋnan ötkızesıŋ. Al, sol kezdegı qazaqtardyŋ astyna kölık mıngızıp, qoldaryna telefon ūstatyp qaita jazyp şyqsaŋ, däl qazırgı qazaq qoǧamyn köresıŋ.
Bar aiybyŋdy köresıŋ. Bälkım boi tüzeisıŋ. Bälkım...
Bızdıŋ qoǧam sol baiaǧy Abai zamanynan özgergen däneŋesı de joq. Demek, Abaidyŋ kezındegı beiqam qazaqtyŋ 50 jyldan keiıngı tarihyn bolaşaqta qaitalauymyz bek mümkın.
Sondyqtan, būdan bylai sol jyldardyŋ saldaryn ǧana körsete bermei, 1850-şı jyldardan berı kezeŋderdegı sebepterın de körsetıp jazudy ūsynamyn.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
