AŞTYQTYŊ ALDYN ALAIYQ!
Qūrmettı Prezident!
Sızdıŋ 2020 jylǧy 16 nauryzdaǧy «Äleumettık-ekonomikalyq tūraqtylyqty qamtamasyz etu şaralary turaly» № 286 Jarlyǧyŋyzǧa säikes Qazaqstan Respublikasynyŋ Ükımetı 27 nauryzda keibır azyq-tülıktı şetelge eksporttauǧa tyiym salu jönınde qauly qabyldaǧan bolatyn.
Ol tızımde qaraqūmyq, qant, kartop, piiaz, sarymsaq, künbaǧys maiy jäne bırneşe daqyldyŋ tūqymy bar. Ükımet qaulysyn qaperge alǧan Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı būl tızımge säbız, qyzylşa, kapustanyŋ tört türın, Brassica tobyna jatatyn baqşa önımderın jäne ūnnyŋ ekı türın qosty, bıraq olardyŋ eksportyna tyiym salǧan joq, jai ǧana şekteu qoidy. Būl koronavirus ındetınıŋ jaiyluyna bailanysty tötenşe jaǧdai tūsynda tūrǧyndardy aştyqqa ūşyratpai azyq-tülıkpen qamtamasyz etu jönındegı qauıpsızdık mäselesın tolyǧymen şeşpeidı. Sebebı, däl qazırgı kezde halyqqa asa qajet azyq-tülık toqtausyz eksporttaluda.
Sondai-aq, QR Ükımetı azyq-tülık qauıpsızdıgı üşın asa qajet sanalatyn et jäne bidai men ūndy şetelge satuǧa (eksporttauǧa) tyiym salmady. Kerısınşe, Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı 2020 jyldyŋ säuır aiynda 200 myŋ tonna bidai men 70 myŋ tonna ūndy şetelge satuǧa rūqsat berdı. Kelesı ailarda da Ükımet şetelge bidai (ūn) men et satudy däl osy mölşerde jalǧastyra bermek. Büite berse, eldegı astyq qoryn küzge jetpei tauysady.
Ministrlık mälımetınşe, Qazaqstannyŋ ışkı rynogyna bidai men ūnnyŋ 30 paiyzyn ǧana satu közdelgen. Baǧasy da qymbat: bidaidyŋ tonnasy 84-88 myŋ teŋge, 3-şı jäne 4-şı klasty ūn tonnasy 120-130 myŋ teŋge aralyǧynda. Solai bola tūra, batys jäne oŋtüstık oblystarda bidai men ūnǧa sūranys artyp tūr.
Qazır nan-toqaş önımderı men bölşek saudadaǧy ūnnyŋ baǧasy qymbattap kettı. Bazarda qappen satylatyn ūn baǧasy soŋǧy aida ekı esege juyq östı. Būl ışkı naryqqa bölıngen astyq pen ūnnyŋ ministrlık bekıtken kvotadan tys syrtqa jylystap ketıp jatqanyn baiqatady.
Koronavirus pandemiiasy jaǧdaiynda körşı elderde, äsırese Qytaida ūn (bidai) men etke sūranys köbeidı. Qazaqstanda tötenşe jaǧdai jariialansa da, qytai-qazaq şekarasy tolyq jabylmady, auyr jük maşinalary arly-berlı aǧyluda. Qytaitanuşy jäne qūqyqqorǧauşy Serıkjan Bıläşūlynyŋ aituynşa, Qazaqstannyŋ astyǧy men mal etın Qytai naryǧy soryp jatyr. Qazaqstandaǧy qauıptı virustyŋ pandemiiasy jaǧdaiynda jäne köktemgı su tasqyny qaupı kezınde egıs jūmystaryn qajettı deŋgeide jürgızu mümkın bolmai qaluy kädık, būl auyl şaruaşylyǧynyŋ basqa salasyna de kerı äserın tigızedı.
Egıs alqaptaryna tūqym sebılgennıŋ özınde astyq şyǧymy qandai bolatyny da belgısız. Malǧa jem-şöp, azyq jetıspei qalsa da ışkı naryqta et baǧasy şaryqtap ketedı. Sondyqtan kelesı jyldyŋ azyq-tülık qory anyqtalǧanşa eldegı mal men astyq qoryn saqtap, onyŋ eksportyna şūǧyl tyiym salynu qajet.
Tūrarbek QŪSAIYNOV,
"Demos"qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy
