Femınızm halyq úshin, ásirese er adamdarǵa dúmdi bolyp estiletin sóz ekenin barshamyzǵa málim. Degenmen, asyǵys qorytyndy jasaýdyń qajeti joq.Men túsiniksiz nárselerdiń barlyǵyn retke keltirýge usynamyn.
Femınızm degen ne? Femınızm—áıelderdiń áıelder quqyǵy úshin qozǵalysy. Nelikten áıelder femınızmniń jolyna túsýde? Sebebi biz- áıelmiz. Kez kelgen elde genderlik belgi boıynsha biz belgili bir dárejede dıskrımınaııaǵa ushyraımyz. Qazaqstanda áıel adamdar dıskrımınaııasy aıqyn baıqalady: úıdegi,seksýaldyq zorlyq-zombylyq, qalyńdyq urlaý, tıisý, mektepte seksýaldyq tárbıeniń berilmeýi,
otbasy ishindegi ýı sharýasynyń bólinbeýi. Buǵan dálel, jyl saıyn Qazaqstanda shamamen 500-ge jýyq áıel kúıeýiniń qolynan qaza tabady. BUU málimdemesi boıynsha Qazaqstandaǵy 18-78 jas aralyǵyndaǵy áıelderdiń 17 % fızıkalyq, 21% psıhologııalyq zombylyq kóredi.Kez kelgen jumysta áıelderge 18% az jalaqy tólenedi.Bizdiń áıelder birtindep, muny uǵyna bastady. Tek femınızm qozǵalysy ǵana áıel adamdardyń quqyǵyn qorǵaı alady.
Taǵy da aıta ketetin nárse, bul erlerge degen óshpendilikti nasıhattaý degen femınızmniń múldem dáldirlik stereotıpiniń biri. Femınızm- bul tek áıelderdiń qozǵalysy.Adam balasy ádilettilikke laıyq.Jynystyq teńbe-teńdik bul ádildiktiń eń joǵary núktesi emes pe?
Áıel adamdardyń er adamdardan eshkandaı aıyrmashylyǵy joq. Aıtyp ketsek, eki jynystyń fızıkalyq kórsetkishteri arasyndaǵy aıyrmashylyqta genderlik áleýmettený úlken ról atqarady. Eger er balany kishi kezinen bastap náziktikke baýlyp, aýyr júk tasymaýǵa úıretse, olar juqa ári meıirimdi jan bolatyn edi. Sondaı-aq, ǵalymdar alǵashqy ańshylar erler emes, áıelder ekenin dáleldedi. Biz patrıarhaldy qoǵamda ómir súrgendikten,akademıkter ańshylyq isiniń basty múshesi retinde er adamdardy joǵary qoıýǵa jón kórdi.
Basqalardan úlgi alý bul-jaqsy ádet ekenin bárimizge belgili. Sondyqtan Shveııa álemdegi teń quqyqtyq elderdiń qataryna jatatyndyqtan, olardyń jynystyq teńdikke baılanysty ózindik erejelerimen tanysýǵa shaqyramyn. Dástúr boıynsha kóptegen mamandyqtar "erler" jáne "áıelder"bolyp bólinedi. Al áıelder ortasha eseppen erkekterge qaraǵanda az aqsha tabady. Shveııada dırektorlar keńesiniń quramyndaǵy áıelder sany Eýropaǵa qaraǵanda 9% - ǵa kóp. Bizde dekret tek áıelderge arnalǵan. Biraq Shveııada áıeldermen qosa erlerde dekrettik demalysty alady, sebebi ákeler balalarymen birge otyrady.Zorlyq-zombylyqty azaıtý baǵdarlamasy Shveııanyń barlyq turǵyndaryna taratylady. Balalarǵa zorlyq-zombylyq týraly mektepte úıretedi, polıııa múshelerine mundaı jaǵdaılardy qalaı qaraý jáne bolashaqta qalaı aldyn-alý týraly túsindiriledi. Biz úkimette tek er adamdar jumys isteıtine daǵdylanǵanbyz, biraq Shveııada 24 mınıstrdiń ishinde 12 áıel bar. Onyń ishinde syrtqy ister mınıstrliginiń tóreǵasy Margo Vılstrem bar. Ol halyqaralyq kómekti áıelder de, erler de birkelki alǵanyna kóz jetkizedi. Árıne, Shveııa áli tolyq teńdikten alys, biraq bul femınızmdi óziniń memlekettik ıdeıasyna aınaldyrǵan alǵashqy el.
Ókinishti oraı, uldarǵa qyzdardy qurmetteý mádenıeti durys úıretilmeıdi. Qyzdardy bastapqyda kishipeıildilikke tárbıeleıdi: keýdendi, tizendi ashpa, sen ózin ózgeni arańdatasyn. Sondyqtan áıel adamdar jıe alymsaqtyqtyń qurbandary bolyp shyǵady.Er adamdar týma túısikterin syltaý retinde paıdalanyp, kináni áıel adamnyń moınyna júkteıdi. Birinshiden, áıel adam kıiný mádenıetin ózi sheshedi, sebebi biz demokratııalyq elde ómir súrip jatyrmyz. Ekinshiden, adam balasynda týma túısikter bolmaıdy. Úshinshiden, psıhologııalyq turǵydan saý adam ózin ustaýmen qatar, basqara alady.
Qorytyndylaı kelsek, analar uldaryna qyzdardy qurmetteýge jáne bárimiz teń ekenimizdi túsinýge úıretý kerek. “Femınızm-bul áıel adam balasy ekenin bildiretin radıkaldy pikir.”—, dep tilshi Merı Shır aıtyp ketken. Otbasylyq ómirdiń, qoǵamnyń tynyshtyǵy úshin úlken teńdik qalyptasý qajet. Femınızm— bul progreske aparatyn joldyń basy. Femınızm— áıel úmiti.
Aıdaralıeva Mılana,
№ 44 mektep-gımnazııasynyń
11 "A" synyp oqýshysy
