Myna bır foto «Azat» qozǧalysynyŋ äuelı Aqtöbe qalalyq keiın oblystyq filialyn basqarǧan Serık Saparǧalievtıŋ feisbuk paraqşasyna bırneşe jyl būryn salynǧan eken. Közge ottai basylyp qoiǧan joq, 28 jyl būrynǧy hikaianyŋ betın tyrnap aşqandai...
Osydan 28 jyl būryn jaǧdaiy auyrlaǧan "Azat" qozǧalysyn ydyraudan aman saqtau men jūmysyn jandandyru jolynda mäsele qoiyp, qozǧalystyŋ Aqtöbe filialy barlyq şyǧyndy öz moinyna alyp, belsendılerdıŋ bärın Aqtöbe qalasyna jinap, üş kündei mäslihat, demalys şaralary men ıstelıp jatqan jūmystarmen tanystyrǧan edı.
«Azat» qozǧalysynyŋ jaǧdaiynyŋ kürdelenuıne ekı basty faktordy ataǧan jön: 1. Eldıŋ basty saiasi niusmeikerı bolyp kelgen aituly qozǧalystan qūtylyp, avtokratiialyq bilıktı aŋsaǧan toptardyŋ ūiymdy ydyratuǧa degen barlyq qūlşynysy men şaralary – qozǧalysty materialdyq qoldaudan qaqty, qalyptasa bastaǧan jas burjuaziia «ūltşyldarǧa» mensınbei qarady - qoldamady; 2. Eldı qūrsaǧan ekonomikalyq-äleumettık jaǧdaidyŋ uşyǧa tüsuı qozǧalys müşelerınıŋ ǧana emes, saiasi yqpalǧa degen halyqtyŋ qūlyqsyzdyǧyn, saiasi apatiiasyn qalyptastyrdy.
Aqtöbe filialy ol kezde respublikalyq qozǧalystyŋ maŋdaialdy bölımşesı boldy: 1. "Aldaspan" bırlestıgı kezınde alǧan qoiǧan bükılalaştyq üş korporasiiany qūruǧa betalyp, "Bekarys" kompaniiasyn döŋgeletıp jatqan.
Baspanasyzdarǧa üi salu men äleumettık mäselenı şeşu ülgısı retınde "OTAU" qūrylys-äleumettık keşenın qūryp, qalanyŋ oŋtüstık-batysynan tügeldei bır köşege jer alyp üi sala bastaǧan edı.
Öŋırdegı qozǧalystyŋ bırqatar liderlerı Estai Jailybaev, Qaiyrbek Toqtarovtar oblystyq jäne qalalyq deŋgeidegı atqaru bilıgıne qyzmetke alyndy; Aqtöbe qalasynyŋ mäslihatynyŋ üşten bır mandatyn «azattyqtar» ūstady.
"Azat" qozǧalysyn odan ärı yqpaldy saiasi ūiymǧa ainaldyrudyŋ naqty josparyn qūryp, sony bekıtuıp ıske asyruǧa äleuetı daiyn bolatyn.
Sonymen 1993 jyly şıldenıŋ basynda qozǧalystyŋ basşysy Säbetqazy Aqatai men Mihail Esenaliev aǧalarymyzdan basqa baskerler/liderler keldı. Körıp otyrǧandai, Batyrhan Därımbet, Hasen Qojahmet, Jasaral Quanyşälin jäne barlyq oblys basşylary jinaldy.
Osy jiynnan keiın «Aqyltöbe» atalǧan Aqtöbe filialy Kün tärtıbıne basty ekı mäselenıŋ bırın qabyldaudy ūsynyp äzırledı:1. Qozǧalys basşylyǧyn öŋırlerge belgılı bır merzımge auystyru arqyly Almatydaǧy basşylar arasyndaǧy (bilıktıŋ aralasymen ekenı aiqyn edı) kikıljıŋ men it-yrqyljyŋdy joiu maqsatymen qozǧalysty küşeitu, öŋırlık basşylardyŋ deŋgeiın arttyru - mysaly, 6 ai boiy qozǧalysty Aqtöbe filialy basqarady, sosyn kezektı kelesı Qyzylorda alady... t.t. osylai qozǧalys ydyrau men ışkı daǧdarystan qūtylady. Bıraq būl şeşımdı qabyldauǧa kelgende köptegen qatysuşylar daiyn bolmady, özderıne jauapkerşılık aludan jüreksındı, liderler būndai taktika men masştabqa äzır emes edı.
2- şeşımnıŋ jobasy: "Azat" qozǧalysyn solaiymen "Otan" atalatyn partiiaǧa ainaldyru bolatyn. Būl da qozǧalysty jaŋa saiasi deŋgeige köterıp, elge oŋdy yqpal etu jäne ūlttyq müddenı qorǧaudyŋ töte joly bolatyn. Sol kezde qoǧamdyq-saiasi jaǧdai uşyǧyp, avtokratiia men demokratiianyŋ taitalasy aiqyn körıne bastaǧan-dy. Bıraq konferensiia delegattary būǧan da daiyn bolmady. Qatysuşylardyŋ bırtalaiy bilık pen satqyndyqtyŋ qūrbany bolyp, şeşım qabyldauǧa qauqarsyz bolyp şyqty. Tıptı köpşılıgı būdan jeke öŋırlerdıŋ saiasi separatizmınen saqtanyp, aqyry qozǧalysty osy solaqai ūǧymnyŋ qūrbany etıp tyndy. Būl - aşy da bolsa - şyndyq, Aqtöbede bolǧan AZAT qūryltaiy tarihi bolsa da - fakt!
Būl jiynnan keiın qozǧalys qūryp bıtken joq, bıraq jüielı bırtūtas yqpaldy küş retınde älsırei berdı.Būǧan sol kezde avtokratiialyq rejim ornatuǧa müddelı bilık quandy, ūiymnyŋ barlyq bastamasyn özıne iemdenıp, qolda bar resurstardy soǧan jūmsap, özın halyq aldynda legitim- süikımdı etuge jantalasa kırıstı. Sonyŋ bırı - N.Nazarbaevtyŋ bastamasymen 1999 jyly qūrylǧan «Otan» partiiasy edı. Būl kezde «Azat» qozǧalysy är jerde älsız toptarǧa türındegı 400 myŋdai müşesı bolǧan telegei teŋızden kölşıkter küiıne tüsıp, ydyrai bastady...
Bır fotonyŋ bır hikaiasynyŋ bary osy ǧana. Qozǧalystyŋ jalpy ahualyn qalpyna keltıruge küş-qairat jetse, jalpy mozaikalyq derek pen közqaras-pıkırdı jinastyratyn bolamyz.
Serık Erǧali,
«Azat» qozǧalysynyŋ 1991-1993 jyldar arasyndaǧy Batys aimaq (6 oblysty qamtyǧan) boiynşa üilestıruşısı
Basqalarmen bölıse
otyryŋyz
