B.Rimova atyndaǧy Almaty oblystyq drama teatry 43-mausymnyŋ şymyldyǧyn jaŋa qoiylymmen aşty. Jetısulyqtar ūlt kösemı Älihan Bökeihannyŋ 150 jyldyǧy men Alaşorda ükımetınıŋ 100 jyldyǧyna orai sahnalanǧan «Alaştyŋ Älihany» atty tarihi dramasyna kuä boldy.
Premeraǧa arnaiy kelgen oblys äkımınıŋ orynbasary Jaqsylyq Omar būl kün teatrsüier qauym üşın airyqşa ekendıgın atap öttı. Sondai-aq jaŋa mausymdy jaŋa qoiylymmen bastaǧan truppany qūttyqtap, sättılık tıledı. Aita keteiık, qoiylymnyŋ qoiuşy rejisserı Qazaqstannyŋ halyq artisı, dramaturg, rejisser Ersaiyn Töleubai. Al Älihannyŋ beinesın somdaǧan QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Kendebai Temırbaiūly.
Atalmyş tuyndy qazaq halqynyŋ qaiǧy-qasıretıne beijai qaramai, ūlt bostandyǧy jolynda aianbai eŋbek etken Älihan Bökeihan jaiynda. Spektakl Älihannyŋ qyzy Liza men Smaǧūl Säduaqasovtyŋ şaŋyraq köteruımen bastalady. Osy sätte Keŋes ükımetınıŋ halyq komissarlar keŋesınıŋ töraǧasy Lenin men ūlttar komissariiatynyŋ komissary Stalinnıŋ Alaş ükımetın moiyndaǧany jaiynda resmi hat keledı. Alaş arysy senımdı ökılderıne memlekettık aumaqty bekıtıp, karta jasaudy tapsyrady. Ädebiet pen mädeniettı de nazardan tys qaldyrmaidy. Ahmet Baitūrsynūlyna «Myqty eldıŋ küşı baspasözınde, ünınde bolsa, memleket tıregı tılınde» dep gazettı küşeituge keŋes beredı. Qazaq gazetı men teatrynyŋ jalpy ūlttyq deŋgeige köterıluıne, käsıbi tūrǧyda kemeldenuıne zor eŋbek sıŋıredı. Ärdaiym eldıŋ adastyrmas temırqazyǧy retınde «Qytaidyŋ ideiasy Konfusii bolǧanda qazaqqa Abaidan artyq oi tastap, söz aitqan adam joq. Jaŋylmaityn, jaŋyldyrmaityn jalǧyz Abai» dep hakım Abaidyŋ danalyǧyna süienedı. Halyqtyŋ közı aşyq, kökıregı oiau boluy üşın ter tökken qairatker quǧyn-sürgınge ūşyrap, türme azabyn tartady. Abaqtyǧa qamalyp, qiyn-qystau kezeŋderdı basynan ötkergende «Elım-aidyŋ» säulesın körıp, soǧan ışkı syryn aqtarady.
Būl körkem şyǧarmanyŋ negızgı kıltı qazaq dalasynyŋ jiyntyǧy Elım-aidyŋ beinesınde desek artyq bolmas.Sebebı Mäskeude üi qamaqta jatqan ūlt kösemı elın, jerın aŋsap Elım-aimen tıldesedı. Elım-ai – Aqmaral Tıleuova men Älihan Bökeihan – Kendebai Temırbaiūlynyŋ oiyndarynan erekşe üilesım tapqan akterlık duettı baiqadyq. Ekeuınıŋ de oiynynan tereŋ ızdenıs baiqalyp tūrdy. Otanyna degen saǧynyşyn än arqyly basqysy kelgen «Elım-ai» – aktrisa Aqmaral Tıleuovanyŋ oryndauyndaǧy halyq änderı bırde qūiqa tamyryŋdy şymyrlatyp, qanyŋdy tulatsa, endı bırde jüregıŋdı eljıretıp, äsem ünnıŋ besıgıne bölep, qūşaǧynda terbete ketedı. Aktrisanyŋ äuezdı dauys tembrınen zalda ölı tynyştyq ornap, adamnyŋ jat jūrtta eşkımge kerek emes ekenın, Otansyz qalǧan adamnyŋ tragediiasyn tereŋ tüsınuge jol aşyp tūrdy.
Ūlt kösemınıŋ 150 jyldyǧy men Alaşorda ükımetınıŋ 100 jyldyǧy Elbasynyŋ tapsyrmasy boiynşa respublikalyq kölemde atalyp, oblystarda osyndai bırqatar mädeni ıs-şaralarmen aişyqtaldy. Älihan Bökeihan bızdıŋ ötkenımız, tarihymyz bolǧanymen egemendıgımızdıŋ basy ekenı belgılı. Kımde-kım özın ızdese, qazaqty ızdese, ötkenın ızdese osy qoiylymnan tabary sözsız. Sol sebeptı mūndai tarihi, ǧibratty qoiylymdar ötkendı ūmytpau üşın, bolaşaqqa baǧdar jasau üşın öte qajet.
43 jyldyq tarihy bar ruhani ordanyŋ aldaǧy künderge degen jospary qandai? Būl saualdyŋ jauabyn qoiylymnyŋ tūsaukeserınıŋ aldynda teatr basşysy, QR Mädeniet qairatkerı Ǧaliia Temerbaeva tarqatyp berdı.
– Teatr – ūlttyŋ ainasy. Estetikalyq talǧamdy qalyptastyratyn oryn. Körermenımen saǧyna qauyşqan özderıŋızdı 43-mausymnyŋ aşyluymen qūttyqtaimyz. Biylǧy mausymda Jetısu jūrtşylyǧyn qandai jaǧymdy jaŋalyqtarmen quantpaqsyzdar?
– Raqmet. Özderıŋızge mälım teatrymyzdyŋ 43-şı mausymyn QR Halyq ärtısı Ersaiyn Töleubaidyŋ «Alaştyŋ Älihany» atty tarihi dramasymen aştyq. Būl şyǧarma Alaşorda ükımetınıŋ 100 jyldyǧy men esımı küllı elge mälım zor tūlǧa Älihan Bökeihannyŋ 150 jyldyǧyna arnaiy qoiyldy. Aldaǧy uaqytta teatrymyzdyŋ repertuary qazaq klassikasyndaǧy şoqtyǧy biık bıregei şyǧarmalarmen tolyǧady. Atap aitsaq, M.Äuezovtıŋ «Qaragöz» tragediiasy nemese «Aiman-Şolpan» komediiasyn sahnalau josparda bar.Osy oraida körkemdık keŋes jan-jaqty talqylauda. Atalmyş ekı şyǧarmanyŋ bırın taŋdap, talǧamy joǧary teatrsüier qauymnyŋ nazaryna ūsynamyz. Osy jyl bız üşın şyǧarmaşylyq qarbalasqa toly jyl boldy. Älem klassikasynyŋ jauhary sanalar U.Şekspirdıŋ «Romeo men Djuletta» tragediiasyn sahnaladyq. Būl spektakldı körermen qauymy öte jaqsy qabyldap, joǧary baǧasyn bergen bolatyn. Odan keiın A.İhsannyŋ «Haq joly» atty äleumettık dramasyn qoidyq. Būl spektakl oblys äkımı Amandyq Ǧabbasūlynyŋ jeke tapsyrmasymen dıni ekstremizm men terrorizmnıŋ aldyn alu maqsatynda qoiylyp, oblysymyzdyŋ bırneşe eldı mekenderınde körermen nazaryna ūsynyldy.
Sondai-aq jazda «EKSPO – 2017» halyqaralyq körmesı aiasynda Astana qalasynda oblysymyzdyŋ mädeniet künderıne orai üş bırdei spektakldı elordalyqtardyŋ nazaryna ūsynyp qaittyq. Būl da teatrymyzdyŋ tarihyna jazylatyn aituly oqiǧalardyŋ bırı deuge bolady.
– Ötken jyly jas artisterdı qabyldaǧandaryŋyzdan habardarmyz.Al biyl akterlık qūramda özgerıs bar ma?
– İä, ötken jyly 10 jas mamandy qabyldap, jūmyspen qamtyǧan edık. Olar bır jylda şyǧarmaşylyq jaǧynan ösıp, jetılıp, şeberlıkterın şyŋdap, özderın tek jaqsy qyrlarynan körsetıp keledı. Solardyŋ ışınde Şalqar Müken, Asyl Aqtöreeva, Bırjan Şoşabaev syndy jas mamandarymyz basty rölderde özderın jaqsy körsettı. Būl jyly T.Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasyn bıtırgen ekı akterdı jūmysqa qabyldadyq. Aldaǧy uaqytta da şyǧarmaşylyq qūramdy keŋeitu josparda bar.
– Sūhbatyŋyzǧa köp raqmet! Şyǧarmaşylyq tabystarǧa jete berıŋızder
Nazerke ÄDILBEKOVA
Almaty oblysy
