Elımızdıŋ mereiın asyryp, abyroiyn kökke köterıp jürgen ūlt maqtanyştaryna kende emespız. Al öner salasynda mūndai jandar öte köp. Solardyŋ bırı de bıregeiı «Alatau» dästürlı öner teatrynyŋ aktery Oŋdasyn Besıkbasov. Ol 1962 jyly Şyǧys Qazaqstan oblysy, Semei qalasy, Aqsuat auylynda düniege kelgen. Bız teatr jäne kino akterımen öner jolyndaǧy ösuı men qalyptasuy jaiynda azdy-kemdı sūhbattasqan edık.
Oŋdasyn Besıkbasov orta mekteptı tämämdap, äskeri boryşyn ötep kelgennen keiın Semei qalasyndaǧy mal därıgerlık institutqa oquǧa tüsedı. Bılım alyp jürıp, qosymşa körkem önerpazdar üiırmesın ūiymdastyrady. Ansambl qūryp, el arasynda öner körsetedı. Köp ūzamai sol eldı mekennen halyq teatry aşylyp, atalmyş teatrda sabaqtan keiın äuesqoi akter bolyp, aqysyz jūmys ısteidı. Sodan 1988 jyly Almatyda önerlı jastar arasynda respublikalyq ırıkteu konsertı ötetının estıp, ainalasyndaǧy saidyŋ tasyndai özı qatarlas jastardy jinaidy. Semei qalasy OPKOM-ynan joldamany alyp, Almatyǧa jol tartady. Irıkteu nätijesı aiaqtalyp, bırge kelgen 22 jastyŋ ışınen törteuı ǧana taŋdalyp alynady. Osylaişa Oŋdasyn Besıkbasov taǧdyrdyŋ qalauymen aru qala Almatyda qalyp, käsıbi öner jolyn bastaidy.
«Taŋdalyp alynǧan törteumızdıŋ bırı bügınde elge tanymal M.Äuezov teatrynyŋ beldı aktrisasy Şynar Asqarova, Kenjeǧazy Qarymsaqov jäne men edım. Ädılqazylarǧa bariton dausym ūnapty. Sodan menı Abai atyndaǧy opera jäne balet teatryna horǧa jūmysqa aldy. Oqyp jürıp, jūmys ıstedım. Sosyn horovoi studiiaǧa tüsırdı. Oquym bıtpei jatyp, üş aidan keiın jūmysqa kırgızıp jıberdı. 1992 jyly T. Jürgenov atyndaǧy Qazaq Ūlttyq Öner akademiiasynda syrttan bılım alatyn akterlyq bölım aşylyp, sonda joǧarǧy bılımı joq akterlardyŋ bärı oquǧa tüsıp, «Drama jäne kino aktery» degen mamandyq boiynşa bılım alyp şyqtym. Opera teatrynda jūmys ıstep jürgen tūsta alǧaş ret «Qyz Jıbek» operasynda Tölegennıŋ äkesı Bazarbaidy, «Abai» operasynda Kökbaidy, odan özge de kışkentai-kışkentai dramalyq bırneşe rölderde oinadym», - dep eske alady aǧamyzdyŋ özı.
- Oŋdasyn aǧa, sızdıŋ teatr akterı ekenıŋızdı bılemız. Al kinoǧa qalai keldıŋız. Kinodaǧy rölderıŋız jaiynda aitsaŋyz?
- Jalpy kinoǧa 1998 jyly keldım. Qazır kino sahnasynda jürgenıme 20 jyldan asty. Osy jyldar arasynda 60-tan asa kinoǧa tüsıppın. Onyŋ ışınde teleserialdar, qysqa metrajdy filmder, dybyssyz tüsetın iaǧni, pantamimo derektı filmder de bar. Tūŋǧyş basty rölımdı 2003 jyly Sergei Dvorsevogonyŋ «Tiulpan» atty filımınen bastadym. Filmdegı alǧaşqy atym Sädu bolatyn. Keiın filmde nebärı 4-aq adam bolǧandyqtan, bärımız öz attarymyzben oinadyq. Kino bügınge deiın jürıp jatyr. Iýtub kanalynda da bar. Būl film düniejüzın aralap şyqty. Kann kinofestivalınıŋ 2008 jylǧy “Jastar közqarasy” degen Gran-priın aldyq. Sol jerde bızdı Fransiia elınıŋ Bılım ministrlıgı qabyldap, filmnıŋ balalar tärbiesıne qosatyn ülesı zor ekenın aityp, mektep baǧdarlamasyna engızetındıgın jetkızdı. Bız üşın būl öte ülken jetıstık edı. Halyqaralyq 53 kinofestivalde 35 ret Gran-pri jeŋıp aldyq. Al, 2009 jyly Japoniiada ötken kinofestivaldıŋ Gran-priın alyp, sol künı Avstriiaǧa baryp, Orta Aziianyŋ “Oskar” jüldesıne ie boldyq. Sol jyldary ol degenıŋ öte ülken sensasiia boldy. Sonymen qatar Amerikada Gollivudtyŋ filmıne de tüstım. Atalmyş film Amazonkada bastalǧan. Onda Saq patşasynyŋ rölın somdadym. Filmde söz joq, iaǧni, filmdegı oqiǧany ıs-äreket arqyly ymmen jetkızdım. Sodan keiın «Süleimen tau» atty Qyrǧyz filmınde Qarabastyŋ äkesınıŋ rölın somdadym. 2014 jyly Linda Nigmatulinanyŋ «Zvezda Mihaila» degen filmıne tüstım. Äkesı Talǧat Nigmatulinnıŋ äruaǧy üşın gonorarsyz oinap berdım.
- Aǧa, sözıŋız auzyŋyzda. Sız qazaqstandyq qana emes şeteldıŋ filmderıne de tüsıp jürsız. Şeteldık filmderge özderı şaqyra ma älde özıŋız kasting arqyly tüsıp jürsız be?
- Ärine özderı şaqyrady. Maǧan şaqyrtu negızınen Mäskeuden keledı. Mosfilm kinostudiiasynda da bırneşe filmge tüstım. Sonyŋ bırı «Tabo» filmı. Osy kinotuyndynyŋ tüsırılımı kezde tört ai boiy Tabulskıde boldym. Filmnıŋ rejisserı İgor Zaisev. «Nomadtyŋ» qyryq şaqty kaskader jıgıtterımen qatar 4 akter ırıkteuden öttık. Būl filmde baqsynyŋ rölın somdadym. Qytaidyŋ 19 jastaǧy boijetkenı menıŋ qyzym bolyp oinady. Filmde orys tılınde söiledık. Ara-arasynda qamtynyŋ sözderın qoldandyq. Al, 2017 jyly Bollivudqa şaqyrdy. İndiianyŋ rejisserlerı menıŋ Saq patşasy bolyp oinaǧan rölımdı Gollivudtyŋ VVS kanalynan körıp, maǧan toqtalǧan eken. Sosyn menı jan - jaqtan ızdeptı. Tappai bastary qatyp otyrǧanda, Mäskeude ıs-saparmen jürgen Sanjar Mädievtı jolyqtyryp qalyp, suretımdı körsetıp, «Myna akterdy tanisyŋ ba?»,- dep sūrapty. Mädi «Ei, mynau menıŋ aǧam ǧoi», - dep telefonyn alyp, maǧan qoŋyrau şaldy. 29 jeltoqsan bolatyn. “Aǧa, qaidasyz?” deidı.
- Üidemın.
- Sızdı İndiianyŋ rejisserlerı ızdep jatqanyna bır ai bolypty. Filmge şaqyrmaq. Grafigıŋız qalai?
- Qazır bospyn.
- Aǧylşynyŋyz jaqsy ma?
- Bastapqysyn bılemın, - dedım. Jarty saǧattyŋ ışınde bärın şeşıp, bır saǧatta kelısım şart jasasyp, qol qoiyp, 4 künnen keiın Ündıstanǧa ūşyp kettım. Film XVI ǧasyrdaǧy ündıster men auǧandardyŋ arasyndaǧy qaqtyǧysty baiandaidy. Būl filmde auǧan banditterınıŋ basşysy rölın somdadym. Kinonyŋ aty «Qyzyl kapitan» dep atalady. Tolyq metrajdy film. Qazır jan-jaqta körsetılımderı jürıp jatyr. Bızde äzırge körsetılgen joq. Al soŋǧy ülken jaŋalyǧymnyŋ bırı jaqynda Los-Andjelesten qazaqtyŋ ekı jıgıtı kelıp, 1932 jylǧy aşarşylyqty tüsırıp kettı. Älemdık film. Kelısım şart boiynşa film ekranǧa şyqpaiynşa aqparat beruge rūqsat joq. Sondyqtan aşyp eşteŋe aita almaimyn. Erekşelıgı sol, näubettı kezeŋderdıŋ kartinasyn aşyq tüsırdı. Öte keremet kadrlar jasalyndy. Ondai kadrlardy men Mäskeuden de, özımızden de körgen emespın. Filmde erkındık bar. Keremet film bolyp şyǧady dep senemın. Sodan keiıngı kesek tuyndymnyŋ bırı rejisser Ermek Tūrsynovtyŋ «Şal» filmı.
- Aitqandai osy «Şal» filmı sızge qanşalyqty tanymaldylyq alyp keldı?
- «Şal» filmı arqyly menı barşa qazaqstandyqtar tanydy dei alamyn. Qalai deseŋız, basty röldegı Erbolat ekeumızdı elder bır-bırımızge ūqsatady. Anyǧy şatastyryp, «sız şal bolyp oinaǧan aktersyz ǧoi»,- deidı. Men «joq» dep külemın. «72 jastaǧy şaldy men qalai oinaimyn, men ol kısıden jaspyn. Jäne boiym da ūzynyraq», - desem, «grim arqyly özgertken»,- deidı. Filmde basty keiıpkerlerdıŋ rölın akter Erbolat Toǧyzaqov pen Orynbek Moldahan somdady ǧoi. Menı sol Erbolat Toǧyzaqov dep jürgender köp. Al, men biznesmen aŋşynyŋ rölın oinap şyqtym. Kinonyŋ jelısı boiynşa janymdaǧy ekı joldasymmen qasqyr atuǧa kelgenbız. Ökınıştısı, serıktesterımnıŋ ekeuı de qaza tabady da men jalǧyz qalamyn. Şal menı süireidı. Qasqyrdan qaşyp, köpırden sekırıp, aş qasqyrmen betpe-bet alysamyz. Sätı oŋynan tuatyn filmderge tabiǧat özı kömektesedı. Mysaly, «Qyz Jıbek» filmın tüsıru barysynda aqqular kölge kelıp qonǧan. Sol siiaqty filımdegı ekı qasqyr, iaǧni anasy men balasy Almatynyŋ tabiǧatynda jürgen dala qasqyrlary. Tüsırılım barysynda tap boldy. «Joly bolar jıgıttıŋ, jeŋgesı şyǧar aldynan»,- degen maqaldy osyndaida aitady. Al, jıŋışkeleu bes qasqyr Brianskıden äkelıngen. Chehoslovakiiada budandasqan qasqyrdyŋ türı. Dala qasqyrlarymen alysqan jerı ol kinonyŋ qūpiiasy. Jyrtqyş januarǧa qoryqqanyŋdy sezdırme deidı. Sūsty köz qarasymyz arqyly qūrtqanyŋ közıne tık qarap, taisalmai ses körsettık. Bızdıŋ qoryqpaitynymyzdy sezgen januar keiın qarai şegınıp, kete berdı. Filmdegı qasqyrmen alysu sätı dublsız tüsırıldı. Al jalpy būl «Şal» filmı - qazaq kinotuyndylarynyŋ ışındegı tanymal dünielerdıŋ bırı.
IMG_9002 
- İä, özıŋızdıŋ qatysuyŋyzben qazaq kinosynan älı tamaşa tuyndylardy tamaşalaimyz degen ümıttemız. Al endı «Alatau» dästürlı öner teatryna qaşan keldıŋız?
- Teatr sahnasyn saǧynǧandyqtan Almaty qalalyq Mädeniet basqarmasyna qarasty «Alatau» dästürlı öner teatryna 2018 jyly jūmysqa keldım. Sodan berı osyndamyn. Qazırgı taŋda rejisser Erlan Bıläldıŋ «Abai-Toǧjan» qoiylymynda Qūnanbaidyŋ rölın somdap jürmın. Esläm Nūrtazinnıŋ qoiǧan «Jyr Jolbarys» qoiylymynda Sarybaidyŋ rölın, Jūldyzbek Jūmanbaidyŋ «Mūqaǧalimen syrlasuynda» beitanys adam rölın öz deŋgeiınde alyp şyqtym. Aldaǧy uaqytta, iaǧni teatrymyzdyŋ besınşı mausymy aşylǧan betten «Qyz Jıbek», «Aiman Şolpan» syndy kesek-kesek qoiylymdar daiyndalmaq. Būiyrsa sol qoiylymdarda da özıme berılgen röldı alyp şyǧatynyma senemın. Teatr - menıŋ ekınşı üiım. Saǧynyp kelemın. Teatrdyŋ qūdıretı sol – qiial men şynaiylyqty qatar ūştastyra bıluıŋ kerek. Mūnda qalai obrazǧa kırdıŋ, oinatyn obrazyŋdy jüregıŋe qalai saldyŋ, sol sarynmen oinap şyǧasyn. Teatrda dubl joq. Sonysymen qūdırettı. Sonysymen qyzyq. Teatr aktery bolu üşın köp daiyndyq, ızdenıs qajet. Somdaityn rölderımdı teatrǧa kele jatqanda oi elegımnen ötkızemın. Işke kırgen soŋ, barlyq küibeŋ tırşılıktı ūmytyp, sahnaǧa beiımdelemın. Oiymnyŋ bärı kezektı somdaityn rölımde bolady. Teatr sahnasy öte kielı dünie. Sol sebeptı ünemı teatr esıgınen “bisimilliamdı” aityp kırem. Sahnanyŋ qūdıretı, körermennıŋ qabyldauy, qoşemetı bızge qanat bıtıredı.
- Aǧa, altyn uaqytyŋyzdy bölıp sūhbattasqanyŋyz üşın köp rahmet! Teart jäne kino älemınde tamaşa tuyndylardyŋ ömırge keluıne qosar ülesıŋız tausylmasyn.
p/s: iä, «Alatau» dästürlı öner teatry künı keşe ǧana joǧary oqu ornyn tämamdaǧan jastarmen qatar, olarǧa bas-köz bolatyn, sahnany toltyryp tūratyn täjıribelı saqa akter men aktrisalarǧa bai. Al Oŋdasyn Besıkbasov qandai qūrmetke de laiyq! Qūrmetteu basqa da, qūrmetke laiyq bolu bır basqa.
«Ädebiet» bölımınıŋ mamany: Aqbota Toibekqyzy
Fotosuretter avtory: Dosmalov Änuarbek
