Bügın qazaqtyŋ tūŋǧyş ǧaryşkerı Toqtar Äubäkırov 75 jasqa toldy

Toqtar Äubäkırov 1946 jyly 27 şıldede Qaraǧandy oblysynyŋ Qarqaraly audanynda tuǧan. Biyl ǧaryşker mereilı 75 jasqa tolyp otyr. Ǧaryşker jaily bırer söz Toqtar Äubäkırov Armavir joǧary äskeri ūşqyştar uchilişesın, Mäskeu ūşqyş-synaqşylar mektebın, Mäskeu aviasiia institutyn bıtırgen. 1988 jyly Keŋes Odaǧynda tūŋǧyş ret janarmai qūidyru arqyly soltüstık poliuske ūşu saparyn erlıkpen oryndaǧan. Osy kezde aviasiia salasyndaǧy eren eŋbegı üşın Toqtar Äubäkırovke "Keŋes Odaǧynyŋ Batyry" ataǧy berıledı. Būdan keiın 1989 jyly bırınşı bolyp "MİG-29K" dybystan jyldam ūşatyn ūşaǧyn "Tbilisi" aviakreiserıne qondyryp, qaitadan sol kemeden tramplinnen ūşyp şyǧady. Būlaişa kökke köterılu älemde tūŋǧyş ret tırkelıp, onyŋ esımı Ginnestıŋ rekordtar kıtabyna engen.

Sondai-aq ol reaktivtı ūşaqtyŋ 50-den asa jaŋa türın synaqtan ötkızgen. 1990 jyly ǧaryşkerler qūramyna alynyp, 1991 jyly 25 säuırde Keŋes Odaǧy Ǧaryşkerler daiarlau ortalyǧynda ǧaryşqa ūşu daiyndyǧyna kırısıp, sol jyly qazannyŋ 2-sınde Baiqoŋyrdan «SoiuzTM-13» kemesımen ǧaryşqa ūşady.

Ǧaryşker fizikalyq daiyndyqtan būryn būl saparyna ǧylymi tūrǧyda da daiyndalady. 300-den asa ǧalym men mamandar bas qosyp, arnaiy baǧdarlama äzırleidı. Ol boiynşa tartylǧan Araldyŋ ekologiialyq jaǧdaiyn ǧaryştan zertteu nazarǧa alynady. Söitıp ǧaryştan Aral aimaǧy fotoǧa tüsırılıp, ondaǧy tūzdyŋ soltüstık mūzdy mūhitqa qarai ūşatyny anyqtalǧan. Būdan da basqa zertteuler bolǧan. Onyŋ bärı älem nazaryna ılınıp, soŋǧy 30 jyl ışınde mūndai jaŋalyqtardy osyndai zertteulerı arqyly körsetken bırde-bır ǧaryşkerdıŋ bolmaǧany turaly jazylyp, Toqtar Äubäkırovtıŋ eŋbegı joǧary baǧalanady. Mıne, qazaqtyŋ tūŋǧyş ǧaryşkerınıŋ esımı osylaişa älemdık tarihta qaldy.   Sūhbattar «söileidı» Toqtar Äubäkırov: "Jalpy, ǧaryşkerlerdıŋ arasynda jazylmaǧan mynadai zaŋ bar. Ǧaryş kemesı köterıler sätte "poehali" dep aitu kerek. Ol söz Iýrii Gagarinnen qalǧan. Bıraq men osy dästürdı būzyp: "Halqym, sen üşın otqa da, suǧa da tüsuge daiynmyn!" — dedım. Qazaqşa aittym, ol sözderım taspada bar". *** "...1977 jyly 17 joldasymnan aiyryldym. Būl — bır jyldyŋ ışındegı jaǧdai. Bükıl aerodrom bosap qaldy". ***

"Men otyz jyldai Reseide qyzmet ettım. Ataqty Mikoian atyndaǧy mekemede bıldei qyzmette otyrdym. Ol jerde jūmysym qūpiia edı. Tıptı kuälıgımde jäi ǧana "jürgızuşı" dep jazylǧan bolatyn. Bıraq elıme qaitqym keldı. Sosyn elge oraldym".

*** Toqtar Äubäkırov Aidyn Aiymbetov turaly: "Aidyn Aiymbetov – qazaq azamattyǧy bar alǧaşqy ǧaryşker. Būl bızdıŋ otandyq Ǧaryş agenttıgınıŋ eŋ ülken jetıstıgı der edım. Olar özderınıŋ pozisiiasyn ūstanyp, jaqsy jūmys tyndyra bıldı. Ärine, aǧylşyn turistınıŋ ūşudan bas tartqany da bızge tiımdı boldy". *** "Men ekı ret deputat boldym. Ol kezde menı halyq sailady. Ol kezdıŋ deputattary men qazırgılerdı salystyruǧa kelmeidı. Ol kezde halyq sailaityn. Menı bilık qabyldaǧysy kelmese de, menıŋ tuǧan jerımnıŋ tūrǧyndary menı sailady. Oǧan alǧysym şeksız".   Toqtar Äubäkırov turaly qyzyqty derekter *Toqtar Äubäkırov — qaz dauysty Qazybek bidıŋ tıkelei ūrpaǧy. *Onyŋ äkesı Oŋǧarbai men anasy Kämila ömırde ūsta bolǧan. *Toqtar Äubäkırov — älemnıŋ 256-şy, KSRO-nyŋ 72-şı, Qazaqstannyŋ bırınşı ǧaryşkerı. * Bügın, iaǧni 27 şılde — Toqtar Äubäkırov pen qazaqtyŋ üşınşı ǧaryşkerı Aidyn Aiymbetov tuǧan kün. Qazaqtyŋ maŋdaiyna bıtken qos ǧaryşkerı bır künde düniege kelgen. *Toqtar Äubäkırov ǧaryşqa ekınşı ret ūşudy armandaidy. *"Älemdegı eŋ qauıptı januar – adam" degen oimen tolyqtai kelısedı. *Ol ǧaryş kemesınen bölek velosipedpen jürgendı ūnatady. *Marsta ömır süruge qarsy emes. *Ǧaryşker özge ǧalamşarlyqtardyŋ bar ekendıgıne senedı. *Halyq qaharmany ömırde tyşqannan qorqady. *Ǧaryşker nemeresınıŋ esımın özıne ūqsatyp Toqtar qoiǧan. Tolyq esımı — Toqtar Timurūly Äubäkırov. *Qazır Toqtar Äubäkırov öz qojalyǧynda jylqy ösıredı. *Elımızde Toqtar Äubäkırov atynda bırneşe mektep, köşe, auyl ataulary bar. Bıraq qazaqtyŋ tūŋǧyş ǧaryşkerıne arnalǧan eskertkış joq.  

"Adyrna" ūlttyq portaly.