25 jeltoqsan, eskışe küntızbede Alaş respublikasy jariialanǧan künge 100 jyl tolǧanda aqparat agenttıgı «Alaş arystarynyŋ 100 ızbasaryn» marapattady. Sondai-aq «Qamşy» portaly aqparat aidynyna qosylǧanyna 5 jyldyq mereitoiyn toilady.
Saltanatty şaraǧa Halyq jazuşysy Qabdeş Jūmadılov; Qazaqstan Respublikasyn jariialaǧan Joǧarǧy Keŋestık töraǧasy bolǧan Serıkbolsyn Äbdıldin; Alaştanuşy, akademik Mämbet Qoigeldı; Mäskeude «Jas tūlpar» ūiymyn qūrǧan memleket jäne qoǧam qairatkerı, diplomat Mūrat Äuezov; jazuşy, dramaturg Dulat İsabekov; Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, aqyn Ūlyqbek Esdäulet; tarihşy, ǧalym Talas Omarbekov; «Mūstafa şoqai jolymen» atty tört bölımnen tūratyn tarihi derektı film tüsırgen aqyn Qasymhan Begmanov; abaitanuşy, äuezovtanuşy, alaştanuşy Tūrsyn Jūrtbai; Jeltoqsan oqiǧasy turaly «Allajar» filmın tüsırgen Qaldybai Äbenov; Alaştanuşy, älihantanuşy Sūltan-Han Aqqūlūly, Ahmettanuşy Amanqos Mekteptegı siiaqty aǧabuyn ziialy qauym ökılderı men saiasattanuşy Ämırjan Qosanov, Rasul Jūmaly; oǧan qosa jazuşylyǧy bır töbe Ǧarifolla Änes, Nūrtöre Jürsıp, Ermūrat Bapi, Qazybek İsa, Amangeldı Keŋşılık, Däuren Quat, Esengül Käpqyzy, Aqberen Elgezek siiaqty jurnalistikanyŋ ülken esımderı, Mäjılıs deputaty Orazkül Asanǧazy,embriolog, därıger Saltanat Baiqoşqarova siiaqty tūlǧalar, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı Ramazan Stamǧaziev, aitys aqyny Rinat Zaitov qatysty. Sondai-aq, Almaty qalasy Işkı saiasat basqarmasy basşysy Nūrlan Sydyqov, Dimaş Qūdaibergennıŋ äkesı Qanat Aitbaev; jer turaly mitingıge şyqqany üşın sottalǧan Maks Boqavtıŋ anasy Rahila Qojasova, jazuşy Didahmet Äşımhannyŋ ūly Däulet Äşımhan, Orazaly Dosbosynovtyŋ qyzy Nūraişa, qamaudaǧy Saiat Ybyraidyŋ ūly Aidos arnaiy kelse, qamshy.kz qūrylǧannan bügınge deiın qoldap-quattaǧan el aǧalary men oqyrmandary qūrmettı qonaq boldy.
«Alaş arystarynyŋ ızbasary» medalyn qamshy.kz halyqtyŋ internette dauys beru joly arqyly bekıtken. Būl «Qamşynyŋ» Alaş avtonomiialyq respublikasynyŋ jäne «Alaş Orda» ükımetınıŋ 100 jyldyǧyna orai qolǧa alǧan 5 ıs-şaranyŋ qorytyndysy. «Qamşynyŋ» 5 jyldyǧymen ūştasa kelgen keşte ziialy qauymnyŋ aqsaqaldary Alaş ideiasyn därıptep sait jūmysyna jetıstık tılep batasyn berdı.
Alaş arystarynyŋ bırı, zaŋǧar jazuşy Mūhtar Äuezovtıŋ balasy Mūrat Äuezov tebırene söiledı:
«Eŋ jaqsy ümıtterım qazır aqtalyp otyr. Jinalǧan azamattardyŋ özderın körgende köŋılım bırden köterıldı. Şynymen baiandy, kıleŋ jaqsy azamattar, sanaly azamattar, ūltjandy azamattar, erjürektı azamattar jinalypty. Demek myna taŋdau, jaqsy atau — «Alaş arystarynyŋ ızbasarlary» degen ataudyŋ özı öte jaqsy taŋdalǧan. Mūhtar Äuezovtıŋ 120 jyldyǧyna bailanysty men biyl köp jerde boldym. Alaşşyl, ruhty ǧana emes ülken ısterge daiyn jastardyŋ sany qazır köbeiıp kele jatyr. Demek būl tarihi zaŋdylyq. Bız Alaştyq aǧalarymyzdyŋ ruhyn dūrystap bılsek, olardyŋ ıs-äreketterın dūrystap bılsek, būl Alaş degen ūlttyq kürestıŋ jüielı türı deuge bolady. Bız tek qana olardyŋ ömırbaianyn zertteumen şektelmeuımız kerek. Qalai kürese bıldı? XX ǧasyrda bolaşaqqa qandai armandary boldy? Jäne olar armandaryna qalai ūmtylǧan? Olardyŋ ūmtylysy sonşama köp, odan berı qanşama uaqyt öttı, osynyŋ bärı är jaŋa buynǧa ülken-ülken äserın tigızıp otyr. Sonyŋ ışınde mysaly 1960 jyldary «jastūlparlyqtardyŋ» qalai, ne ıstegenın aituǧa bolady. Qūdaiǧa şükır. Bız bıldık, sezdık. Bolathan dosym bar, bükıl sanaly azamattar. Äke-şeşelerınen köptegen äŋgımeler, aşarşylyq turaly, 1937 jyldar turaly estıdık. Jäne de Alaş azamattaryn kördık. Kerek bolsa şeşem Fatima aidauda jürgende aitatyn änı Alaş azamattarynyŋ änderı bolatyn. Sonyŋ ışınde mynandai bır sözı bar edı. «Tılı jat, Dını jat, Dılı jat. Jat elden taiaqty jep edıŋ» dep, demek osy änderdı estıp, ūlttyŋ osyndai künderın eş uaqytta ūmytpaityn analar bar. Al olardyŋ jaqsy tärbiesın köretın ūldar, qyzdar, balalar, Qazaqstan boiynşa osyndai jastar köp.
«Qamşy» ūiymynyŋ bügıngı ısı ülken tarihi maǧynasy bar äreketı. Būlar qazyq qaqty. Būl qazyq biık şaŋyraq. Tek qana ruh şaŋyraǧy. Ūlttyq küres üşın jas azamattar toptasyp bolaşaqqa armandai bıledı. Bızge qazır armanmen şekteluge bolmaidy. Bız ıske kırısuımız kerek. Öitkenı būl keş, qazır uaqyt öttı. Ülken ıs-äreketterge kırısuımız kerek. Alaş tek qana ülgı retınde emes. Alaştyŋ azamattary şynymen segız qyrly, bır syrly azamattar. Olardy ūstaz tūtuymyz kerek. Olardy tereŋırek zerttep qarasaq bärınıŋ ūstazdyǧy bar. Mysaly Mūhtar 19 jasynda Ahmet Baitūrsynovtyŋ tapsyrmasymen «Japoniia» degen maqalasyn jazǧan. Öitkenı Aziia keŋıstıgınde japondardan basqa bırde-bır el öz bostandyǧyn saqtai almaǧan. Batys basyp tastaǧan. Osy Japoniiadan ülgı alyp qalai bodandyqtan şyǧamyz degen oimen «Japoniia» turaly maqala jazdy.
Bügıngı bastama keleşegı öte jaqsy. Ülken ideianyŋ erekşelıgı oǧan sengen adam, oǧan janyn bergen adam ömır boiy sol ideiadan arylmai jüredı. Uaqyt, zaman ketıp jatyr. Alaştyŋ ideiasy, küres täsılı naǧyz jaŋǧyrudyŋ belgısı. Bügıngı keştı ūiymdastyrǧan azamattarǧa myŋ da bır raqmet!»
«Qamşynyŋ» mereitoilyq ıs-şarasynda kelgen qonaqtardyŋ barlyǧy kesek oilar, keskın pıkırler aitty. Ūlttyq mäseleler qozǧaldy. Onyŋ bärı aldaǧy uaqytta qamshy.kz mınberınde jariialanatyn bolady.
Aqparat agenttıgı 5 jyldan berı janynan tabylyp kele jatqan, «Alaştyŋ asyn berısken», «ideiasyn jaŋǧyrtysqan» janküier oqyrmandaryna, qoldap-quattaǧan jany jomart azamattarǧa, mereitoiǧa jiylǧan aq dastarhanǧa aq batasyn ala kelgen ziialy qauymǧa, aqparattyq qoldau körsetken BAQ ökılderıne, qiyndyǧy men quanyşyn bırge bölısken jurnalist ūjymyna taudai alǧysyn bıldıredı.
Jaŋa jylda, jaŋa beleste «Qamşy» sızderdı basqa qyrynan quantady. Qoldaryŋyzdan Qamşy tüspesın!
5 jylda qazaqtıldı internet keŋıstıktı damytuǧa qosqan ülesın aitpaǧanda, Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧyn elden būryn toilap, halyqaralyq ädebi bäige ötkızse, Qazaqstan täuelsızdıgı men Qazaq köşınıŋ 25 jyldyǧyn da ülken deŋgeide atap ötıp, «Köş jäne Köşbasşy» merekelık konsertımen qorytyndylaǧan. Älem qazaqtarynyŋ ruhani tūtastyǧyna üles qosu maqsatynda Halyqaralyq «Qazaq dauysy» öner baiqauyn ötkızdı. «Alaşorda – 100 jyl» jalpyhalyqtyq şaralaryn da memleket kölemınde alǧaşqy bolyp qolǧa alyp, ırı 5 ıs-şarany atqardy.Aqparat agenttıgı qaŋtar aiynda «Alaşorda – 100 jyl» jalpyhalyqtyq şaralaryn ıske asyratynyn jariialaǧan edı. Soǧan sai, «Qamşy» portaly Alaş arystaryna arnap Ahmet Baitūrsynūlynyŋ özı tūrǧan muzei-üiınde 5 nauryzda as berdı , 15 säuırde Baitūrsynūly saiabaǧynda 100 aǧaş otyrǧyzdy. Al, 24 qaraşada «Ugai Production» änşılerımen bırlesıp, «100 jetım balaǧa kiım-keşek syilau, 100 studentke bır jolǧy stipendiia taǧaiyndau» maqsatynda «Jylamasyn säbiler» atty qaiyrymdylyq konsert ötkızıp, 4 million teŋge kölemınde qarjyny qaiyrymdylyqqa arnady.
Fotoreportaj: Janserık Ardaqūly
