«Kelini jaqsy úıdiń – keregesi altyn» deıtin halyqpyz. Elimizdiń ár óńirinde qalyptasqan salt-dástúrge baılanysty kelinderge qoıylatyn talaptar da ár qıly keledi. «Eýrazııa» birinshi arnasynyń tilshileri ár aımaqtyń kelinderiniń bir kúnin nazarlaryńyzǵa usynady, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
Qazirgi kelinderge, túsken óńirine baılanysty zaman aǵymyna saı qoıylatyn talaptar ár qıly keledi. Máselen batystyń kelinderine aq jaýlyǵy men kamzolyn tastamaý mindet bolsa, syr óńirinde kelinniń enege degen qurmeti birinshi orynda. Al keı jerlerde kelinder enelerimen qurdasyndaı syrlasyp, ázildesip júre beretin kórinedi.
Mańǵystaýlyq kelinderdiń tańdary saǵat 5-te atyp, túıe saýýmen bastalsa, Qyzylorda kelinderi tańdaryn eshki saýýmen atyrady eken.
«Bizdiń óńirdegi kelinderdiń barlyǵy da 5-te turady. Ol mindet. Kıiz úıi bar úı, tura sala túndikti ashady. Ol tek bizdiń óńirde ǵana emes, «túndik ashý» qazaqtyń ejelden kele jatqan yrymy. Tańǵy saǵat 5-te turyp, túıe saýamyn. Úıde tórt túıe bar. Ony abysynym ekeýlep saýyp alamyz. Sıyrǵa qaraǵanda túıe saýǵan jeńildeý. Mysaly myna túıeniń aty Indıra. Enem solaı dep qoıǵan. Óte asaý bolǵandyqtan aıaǵyn arqanmen baılap saýamyn. Áıtpese teýip jibereýi múmkin. Batystyń kelinderi eshqashan er adamnyń aldynan kesip ótpegen. Kúndelikti tańerteń ata-enege, kórshińdi kórip qalsań ol úıdiń adamdaryna sálem salady. Enshisin alyp, bólek shyqqan kelin úlken shańyraqqa kelgende, esikten kire sala, úıde adam bolsyn-bolmasyn úlken úıge qurmet retinde sálem salyp kiredi. Ol shańyraqqa sálem degendi bildiredi»,- dedi Mańǵystaý oblysynyń kelini Bıbigúl Amanqosova.
Mańǵystaýlyq kelinderdiń basqa óńirlerge qaraǵanda ereksheligi – alǵashqy bir jyl boıy aq kıim kıip, aq oramal taǵyp, osy aralyqta tórkindep qydyrmaıdy. Jańa túsken kelinniń kıimi men jasaýyndaǵy tústerge qatty nazar aýdarylady. Mysaly jas kelinniń kıimi men jasaýyna sary tústi múlde qoldanbaıdy. Ol saǵynyshtyń belgisi dep sanalady. Tórkinin sarǵaıyp saǵynbasyn, joldasy aman júrsin degen yrymmen bul tústi qoldanbaıdy. Eger joldasy ómirden ótse, kelin aq oramal taqpaıdy. Onyń túsin ózgertedi. Kelinder ata-eneden bastap, kórshi-qolańǵa, aǵaıyn-týysqa, úlken úıdiń bosaǵasyna mindetti túrde sálem salady. Joldasy ómirden ótkennen keıin, kelin sálem salýdy toqtatady.
«Jaman kelin degen bolmaıdy. Enesi jaqsy bolsa barlyq sharýany úıretip, kelindi ózi baptaýy tıis. Sen tamaq jasaı almaısyń, túıe saýa almaısyń dep túrtpekteýdiń qajeti joq. Ondaı úıde bereke bolmaıdy. 50 jyldan beri kelinderimniń qolynan sháı iship kelemin. Barlyǵyna da úı sharýasyn ózim úıretip, tárbıelep alǵanmyn. Jaman emes. 4 kelinim, 41 nemerem, 6 shóberem bar. Barlyǵynyń attaryn atap shyǵýǵa shamam kelmeıdi. Shatasyp qalamyn»,- deıdi Ajarhan Sarǵojaeva.
Mańǵystaý óńiriniń kelinderine tek aq tústi kıim kıgizilse, qyzylordalyq kelinderdi bastan aıaq qyzyl tústi kıimmen kıindiredi. Bul jas kelin til-kózden aman júrsin, sol úıdiń jańa túsken kelini ekeni baıqalyp tursyn degen yrym eken. Araǵa jyl salyp, kelin sábıli bolyp, ana kelin atanǵan kezde, basyndaǵy oramalyn aq túske aýystyrady eken.
«Tańerteń erte turyp, eshki saýyp, taýyqtardyń jumyrtqasyn jınap, maldy óriske aıdap, ata-enemiz turǵansha ystyq baýyrsaǵymyzben sháıimiz daıyn turady. Áýlettiń úlkenderine, aýyldyń qarııalaryna, jasy úlken abysyndarymyzǵa mindetti túrde sálem salamyz. Bul bizdiń dástúr!»,-deıdi syr óńiriniń kelini Janerke Ábilda.
Búginde arqanyń kelinderine bul salt-dástúrdi qatań ustaný mindetti emesteı kórindi. Ázili jarasyp jatsa, atasymen ázildesip, qup kórip jatsa, enesimen qurbydaı tatý turamyz dedi Astanalyq kelin Uldanaı Baıbaqova.
«Basynda kelgende biraz dúnıeler jat kóringenimen tez sińisip kettim. Óıtkeni meniń enem óte jaqsy adam. Maǵan kelin retinde emes óz qyzyndaı qaraıdy. Erkeletedi, birge dúken aralap, sán salondarǵa da birge bara beremiz. Meniń minezim eneme qatty uqsaǵandyqtan bolar, bizge til tabysý jeńil boldy. Sálemdi tek betasharda ǵana salasyń, oramaldy da tek as úıde taǵasyń boldy. Basty talap ettti múshelep asý kerek. Basqa eshqandaı talap bolǵan emes. Maǵan osylaı unaıdy!»
«Ár jaqtan kelin keler, ár túrli yrym eter» demekshi, jas kelinniń jańa túsip, sol áýlettiń ana kelini atanǵanynsha, úlkender tarapynan toqtaýsyz qoldaý men kómek qajet ekenin umytpaıyq.
