Jūmyspen qamtu körsetkışı jaqsardy

Täuelsızdık alǧan 30 jyl ışınde jūmyssyzdyqpen küres memleket tarapynan qarqyndy jürgızılıp keledı. El saiasatynyŋ negızgı ūstanymy da osy. Sondyqtan būl baǧytta jyl saiyn memlekettık baǧdarlamalar jandanyp, salalyq mamandarǧa naqty tapsyrmalar jüktelude. Atap aitqanda, «Kedeilık jäne jūmyssyzdyqpen küres», «Öŋırlerdı damytu», «Jūmyspen qamtudyŋ jol kartasy», «Nūrly jol», «Nätijelı jūmyspen qamtu jäne jappai käsıpkerlıktı damytu», «Diplommen auylǧa», «Jastar praktikasy» sekıldı baǧdarlamalar jüielı jüzege asyp, jyl sanap jūmyssyzdar sany azaiyp keledı. El täuelsızdıgınıŋ 30 jyly ışınde Şymkent qalasynda jūmyssyzdyq mäselesın şeşude memlekettık baǧdarlamalardy tiımdı jüzege asyrudyŋ nätijesınde jaqsy körsetkışterge qol jettı. Statistikaǧa süiensek, 2011 jyly şaharda 1941 azamatqa jūmys ūsynylǧan. Al 2020 jyly 39 623 azamat jūmyspen qamtylyp, būl körsetkış 20,4 esege köbeidı. 2021 jyldyŋ qaŋtar aiynan berı qalada 16 768 adam memlekettık baǧdarlamanyŋ şarapatyn körıp, jūmys tapqan. Taǧy bır derek, Şymkentte 2013 jyly 60 tūraqty jūmys orny qūrylsa, 2021 jyldyŋ qaŋtar aiynan bügıngı künge deiın 3599 jaŋa tūraqty jūmys orny aşylyp, 60 esege köbeigen. Bügıngı taŋda üşınşı megapoliste äleumettık sala tolyqqandy sifrly jüiege öttı. Būl baǧyttaǧy kez kelgen qyzmet körsetu elektrondy türde jüzege asady. Sonyŋ ışınde jūmys ızdegen azamattar būrynǧydai tabanynan tozbaidy, portal arqyly qai mekemede bos oryn bar ekenın körıp otyrady. – Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasy halyqty jūmyspen qamtu, äleumettık qorǧau, arnauly äleumettık qyzmetter körsetu jäne azamattyq hal aktılerın tırkeu salasyndaǧy memlekettık saiasatty jüzege asyrady. Basqarma tarapynan körsetıletın memlekettık qyzmetterdıŋ 26 türı avtomattandyrylǧan. Iаǧni, kez-kelgen adam «Egov» portaly arqyly özıne kerek qyzmet türın elektrondy türde ala alady. Onyŋ ışıne azamattyq hal aktıler boiynşa qyzmetter, jūmyssyz retınde tırkelu, qandas märtebesın beru jäne taǧy basqalary kıredı. Sonymen qatar, basqarmaǧa qarasty «Jūmyspen qamtu ortalyǧy» halyqqa qyzmettı «Open Space» formatynda körsetedı, – deidı qalalyq Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ basşysy Balmarjan Narbekova. Tarihqa şegınıs jasasaq, 1990 jyldardaǧy eldegı ekonomikalyq daǧdarys Şymkenttıŋ de öndırıs oryndarynyŋ tūralatqany mälım. Jappai öndırıs oryndary jabylyp, jūmyssyzdyq jailap, būl halyqtyŋ künkörısınıŋ naşarlauyna äkelıp soqty. Eŋ qiyn kezeŋde halyqqa käsıppen ainalysyp, näpaqa tabu tyǧyryqtan şyǧatyn jalǧyz jol boldy. Jas ta täuelsız memlekettıŋ aldynda önerkäsıp salasyn qaita qūryp, ışkı jäne halyqaralyq naryqta bäsekege qabılettı önım şyǧaratyn, ekonomikalyq tūrǧyda tiımdı salaǧa ainaldyru mındetı tūrdy. Mūndai kürdelı mındettı jüzege asyruǧa keiıngı on jyldyqta qabyldanǧan reformalar öz yqpalyn tigızdı. 2000 jyldan bastap Qazaqstan ekonomikalyq örleu jolyna tüsti. «2000-2002 jyldary kedeilıkpen jäne jūmyssyzdyqpen küres» jönındegı baǧdarlama qabyldanyp, auqymdy jūmystar jürgızıldı. Täuelsızdıktıŋ 30 jyly ışınde eldegı jūmyssyzdyq Tūŋǧyş Prezident – Elbasy N.Nazarbaev jäne Memleket basşysy Q.Toqaevtyŋ tapsyrmasymen memlekettık baǧdarlamalar arqyly şeşılude. Biyl nätijelı jūmyspen qamtudy jäne jappai käsıpkerlıktı damytudyŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasynyŋ törtınşı jylyna qadam bastyq. Baǧdarlamanyŋ maqsaty – eŋbek naryǧynda sūranysqa ie mamandar sanyn arttyru, şaǧyn nesie beru arqyly auyl jäne qala tūrǧyndaryn özın özı jūmyspen qamtuǧa yntalandyru. Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgınıŋ mälımetınşe, ötken jyly 1,4 mln-nan astam otandasymyz jūmyspen qamtu şaralaryna tartyldy. Onyŋ 783 myŋy tūraqty jūmysqa ornalasty. Söitıp, jyl soŋynda eldegı jūmyssyzdyq deŋgeiı 4,9 paiyzdy qūrady. 649 myŋ adam baǧdarlama qatysuşysy bolsa, üşten bırınen köbı – jastar. 43 paiyzy – äielder. 319 myŋ adam tūraqty, al 210 myŋ adam subsidiialanǧan jūmyspen qamtylǧan. Täuelsızdık jyldary ışınde aiqyn mındetter közdelgen jüielı jobanyŋ şarapatyn şymkenttıkter de sezınıp keledı. Baǧdarlama bılım aluǧa mümkındıgı bolmaǧan jastardyŋ tegın oquyna, käsıbi kurstardan ötuıne, mamandyq boiynşa täjıribe jetıldıruıne jol aşty. Qalalyq halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧy mamandarynyŋ mälımetıne süiensek, jyl basynan berı 16 myŋnan astam adam äleumettık şaralarmen qamtylsa, 5177 adam tūraqty jūmysqa ornalasty. Ekı myŋǧa juyq tülek jastar täjıribesı boiynşa, 2832 adam qoǧamdyq jūmysqa joldama alyp, 260 jūmyssyz azamat äleumettık jūmys oryndarynan jūmys tapty. Şaruasyn döŋgeletkısı kelgen 41 şymkenttık şaǧyn nesie, 584 adam qaitarymsyz memlekettık grantqa qol jetkızdı. 1900 azamat «Bastau biznes» jobasy boiynşa oquǧa joldandy. Memleket ūsynǧan mümkındıktı tiımdı paidalanǧan käsıpkerdıŋ bırı – Güljazira Rysqūlova. Üş aptalyq kurstan ötken ol 200 ailyq eseptık körsetkış kölemındegı memlekettık grantty ielenıp, jihaz şyǧaru käsıbın jolǧa qoidy. Tört bala tärbielep otyrǧanyna qaramastan ısın ılgerıluge ülgerıp jür. – Grant esebınen qūral-jabdyq satyp alyp, arnaiy seh aştyq. Şükır, tapsyrys tolastaǧan emes. Sūranysqa säikes türlı ülgıdegı jihaz şyǧaramyz. Mūnymen toqtap qalmai, şeberhana qūru oida bar, – deidı «Bastau biznes» jobasynyŋ tülegı. Atalǧan baǧdarlama aiasynda byltyr keiıpkerımız siiaqty 4828 adam qaitarymsyz grant aldy. Käsıpkerlık negızderıne oqytatyn jobaǧa 2820 adamǧa joldama berıldı. Memlekettık qoldau şaralary biyl da qarqyndy jalǧasyn tapty. Al qysqa merzımdı käsıptık oquǧa osy jyly 2500 şymkenttıktı baǧyttau josparlandy. Ol – arnaiy bılımı joq nemese bılıktılıgın joǧaltqan jandar üşın taptyrmas mümkındık. Osy oraida 30-dan astam mamandyq tızbesı bekıtıldı. Olardyŋ qatarynda dizainer, konditer, tıgınşı, avtoelektrşı, tas qalauşy, kran maşinisı, vizajist, şaştaraz şeberı, aspaz jäne taǧy basqalar bar. Oquǧa tartylǧandarǧa ai saiyn 17 myŋ teŋge mölşerınde stipendiia tölenedı. Statistikaǧa süiensek, megapolis halqynyŋ 239 myŋnan astamy – jastar. Qalalyq jūmyspen qamtu ortalyǧy arqyly bügınde myŋnan astam baǧdarlama qatysuşysyna joldama berıldı. Olardyŋ qatarynda medbike, feldşer, ekonomist, qarjyger, buhgalter, tıs därıgerı, kadastr, tehnik mamandar bar. Jyl soŋyna deiın 2500 jasty jūmyspen qamtu josparlanyp otyr. Ol üşın tılek bıldıruşı enbek.kz portalynda elektrondy sifrly qoltaŋba arqyly jūmyssyz retınde tırkeluı tiıs. Sonymen qatar tūrǧylyqty mekenjaiyndaǧy jūmyspen qamtu ortalyǧyna bara alady. – Keibır jastar diplom alǧasyn mamandyǧy boiynşa jūmys tappai, uaqyt joǧaltady. Jūmys täjıribesın jinau üşın memleket 6 ailyq «Jastar täjıribesın» ūiymdastyrady. Ol baǧdarlama mamandyǧy boiynşa tehnikalyq jäne käsıptık, orta bılımnen keiıngı, joǧary, joǧary oqu ornynan keiıngı bılım beru baǧdarlamalaryn ıske asyratyn bılım beru ūiymdaryn bıtırgenıne 3 jyl tolǧan jäne 29 jastan aspaǧan jūmyssyz tülekterge arnalǧan. Biylǧy jalaqy mölşerı 25 ailyq eseptık körsetkış şamasynda. Būl degenıŋız – 72 myŋ teŋge, – deidı qalalyq Jūmyspen qamtu ortalyǧynyŋ direktory Sūŋǧat Abdullaev. Şymkentte juyrda «Alǧaşqy jūmys orny» jobasy bastaldy. Joba şartyna säikes jūmys beruşı halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧymen joǧarǧy oqu orny nemese kolledj tülegın 2 jylǧa jūmysqa ornalastyru turaly şart jasasady. Ekologiialyq üstemeaqy tölemın qospaǧanda jergılıktı biudjetten subsidiialaudyŋ bır aidaǧy mölşerı 20 ailyq eseptık körsetkışke teŋ. Jūmys beruşı jūmys kölemı men kürdelılıgıne qarai qajetınşe öz qarajaty esebınen qosymşa üstemeaqy belgıleidı. Eŋbekaqynyŋ alǧaşqy bırjyldyq bölıgın memleket subsidiialaidy. Qazırgı taŋda 50-ge juyq jas baǧdarlama aiasynda qala aumaǧyndaǧy mekemeler men käsıporyndarda jūmysqa ornalastyryldy. Jalpy, Şymkentte 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlama jüielı jüzege asyryluda. Resmi mälımetterden tūraqty jūmysqa ornalasuşylar qatarynyŋ artqanyn baiqaimyz. Şaǧyn nesie alyp, käsıbın örge domalatamyn deuşılerge de qolbailau joq. Memleket tūrǧyndardy nätijelı jūmysqa tartuǧa, olardyŋ jeke ıs bastauyna nemese jaŋa mamandyq igerıp, ekı qolǧa bır kürek tabuyna barynşa jaǧdai jasauda. Mysaly, elektrondy eŋbek birjasynyŋ qoldanysqa engızıluı jūmys beruşıler men jūmys ızdeuşıler arasyndaǧy bailanysty jeŋıldete tüstı. Jūmys beruşıler jūmyspen qamtu ortalyqtarynyŋ kömegınsız-aq enbek.kz portalyna kıru arqyly kadr taŋdai alady. Al jūmys ızdeuşıler portalǧa tegın tırkeledı. Saittan elımızdıŋ kez kelgen öŋırındegı, qalasyndaǧy, bos jūmys ornyn köruge bolady. Bır sözben aitqanda, būryn ailap ızdeitın jūmys ornyn endı ekı apta ışınde tabuǧa mümkındık bar. – Baǧdarlamanyŋ taǧy bır tiımdı tūsy – mümkındıgı şekteulı azamattar da nazardan şet qalǧan emes. Olar qoǧamdyq bırlestıkterde belsendılıgımen közge tüsıp jür. Qiyn jaǧdaiǧa tüsken azamattar, sol siiaqty, jazasyn ötep kelgender de bızdıŋ kömegımızge jügınıp, özderın qoǧam müşesı retınde sanauyna tolyq jaǧdai jasaluda. Sonymen qatar, Instagram jäne Facebook äleumettık jelılerındegı resmi paraqşalarymyzda qala tūrǧyndaryna ūdaiy paidaly aqparat ūsynyp kelemız, – deidı Sūŋǧat Abdullaev. Kez kelgen memlekettegı jūmyssyzdyq mäselesınıŋ beleŋ aluy qoǧamǧa qauıptı. Öitkenı ol – kedeişılık deŋgeiınıŋ artuyna türtkı bolatyn basty sebep. Al halqyn kedeilık jailaǧan eldıŋ erteŋı būlyŋǧyr. Sol sebeptı memleketımız egemendıkke qol jetkızgelı berı jūmyssyzdyqty azaitudy saiasattyŋ basym baǧyty retınde qarastyryp, sät saiyn türlı baǧdarlamalardy qolǧa alyp, onyŋ jüielı jüzege asyryluyna küş salyp keledı. Älem elderın synaqqa alǧan pandemiia kezınde Qazaqstan Ükımetı osyndai syn-qaterge jauap retınde «Jūmyspen qamtudyŋ 2020-2021 jyldarǧa arnalǧan» jol kartasyn äzırledı. Ol boiynşa elımızdıŋ är aimaqtarynda infraqūrylym, injenerlık-kölık nysandaryn jöndeu, abattandyru şaruasyna meilınşe köp jūmys küşın qajet etetın obektıler anyqtalyp, jūmyspen qamtu ortalyqtary arqyly jalaqy mölşerı bekıtıldı. Būl, äsırese, qalada jūmystan qysqaryp qalǧan nemese ornalasa almaǧan jastardyŋ öz öŋırlerıne baryp qyzmet jasauyna yqpal ettı. Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı mälımdegendei, baǧdarlama aiasynda ötken jyly 239 myŋ jūmys orny qūryldy. Ony oryndauǧa 2 mlrd 400 mln AQŞ dollary bölındı. Jūmyspen qamtu şaralary biyl 1 mln 200 myŋ adamǧa şarapatyn tigızedı dep kütılude. Jalpy aitqanda, 2017 jyly ekpın alǧan «Eŋbek» baǧdarlamasy osy uaqyt aralyǧynda el igılıgıne ainalyp ülgerdı. Ordaly otyz jyldy artta qaldyrǧan memlekettıŋ qoldau şaralaryna şymkenttıkter de bır kısıdei atsalysyp, belsendılık tanytyp jür. Jüielı jobalardyŋ qai-qaisysy da qazırgıdei daǧdarys jaǧdaiynda el ekonomikasynyŋ damuyna äser etıp, halyqty eŋbekpen qamtuǧa jäne jūmyssyzdar sanynyŋ kemuıne oŋ yqpal etedı. Qūttybike NŪRǦABYL