Bügıngı taŋda qazaq ädebi tılınıŋ funksionaldyq stilderı saralanyp, özındık erekşelıkterı aiqyndaldy. Qazaq tılı öner-bılımnıŋ, ǧylymnyŋ tılı retınde qoǧamnyŋ barqajetın ötep keledı. Ūlt ūstazy – Ahmet Baitūrsynūly: «Tıldıŋ mındetı – aqyldyŋ aŋdauyn aŋdaǧanynşa, qiialdyŋ meŋzeuın meŋzegenınşe, köŋıldıŋ tüiuın tüigenınşe aituǧa jarau. Mūnyŋ bärıne jūmsai bıletın adamy tabylsa, tıl şama-qadarynşa jaraidy. Bıraq tıldı jūmsai bıletın adam tabyluy qiyn. Oiyn oilaǧan qalpynda, qiialyn meŋzegen türınde, köŋıldıŋ tüigenın tüigen küiınde, tılmen aityp, basqalarǧa aitpai bıldıruge köp şeberlık kerek», – degen edı. Ǧalym aitqandai, qazaq tılınıŋ bailyǧy, äleuetı, sözdık qory kez kelgen şyǧarmany qazaq tılıne körkem etıp audaruǧa mümkındık beredı.
Alaida bügıngı taŋda tıldı tūtynuşylar arasynda qazaq sözderınıŋ baiybyna jete almai, parqyn tüsınbesten qoldanu etek alyp barady. Äsırese orys tılındegı qūrylymdardy kalka jolymen audaryp, qazaq tılıne sıŋırgısı keletınderdıŋ qarasy köbeiıp keledı. Osyoraida Älihan Bökeihan, Ahmet Baitūrsynūly bastaǧan alaş arystarynyŋ ūstanymdaryn basşylyqqa ala otyryp, tılımızdegı normany, tıldık jüienı retteitın kez keldı. Tıl ǧylymyn, logikalyq qisyndy negızge alyp, orys tılınıŋ yqpalymen ornyqqan qate qoldanystardan arylatyn kez keldı. Tıldegı zaŋdylyqty ärkım özınşe, subektivtı tūrǧydan şeşpei, tıl zaŋyna süienıp, retteitın kez keldı. Osyǧan bailanysty «Söztüzerdı» qoǧam sūranysyn öteuge arnalǧan eŋbek retınde baǧalauǧa bolady.
Sözdıktı qūrastyruşylar (Äl-Farabi atyndaǧy QazŪU, L.Gumilev atyndaǧy EŪU, Qazaq ūlttyq qyzdar pedagogikalyq universitetınıŋ belgılı tılşı ǧalymdary, redaktor, audarmaşy mamandar) būqaralyq aqparat qūraldarynan mol däiek jinap, qate qoldanystyŋ paida boluyna äser etken faktorlardy körsetken, ǧylymi tūrǧydan negızdei otyryp, dūrys nūsqasyn ūsynǧan. Būl eŋbek tılşı, jurnalisterge ǧana emes, mūǧalımderge, oquşylarǧa, studentterge, qazaqşa dūrys söilep, sauatty jazǧysy kelgen är qazaqqa asa paidaly. «Söz tüzeldı, tyŋdauşy, sen de tüzel!» – dep Abai aqyn aitqandai, sözdık qoǧamnyŋ ärbır müşesınıŋ qajetın ötei alady. Qazaq tılın endı üirenıp jürgen özgel ūlt ökılderımen qatar qazaqşa erkın söilep jürgen barşa äleumet öz sözıne män berıp, qate söilemeuge tyrysady.
Qazaq lingvistikasynda būryn-soŋdy mūndai eŋbek bola qoimaǧanyn eskersek, būl sözdıktı osy saladaǧy alǧaşqy qarlyǧaşqa balauǧa bolady. «Sözı joǧalǧan ūlttyŋ özı de joǧalady», – dep Ahmet Baitūrsynūly aitqandai, «sözımızdı tüzeu arqyly elımızdı serpıltıp, eldıgımızdı qalpyna keltıremız» degen ümıt zor.
Aigül Ismaqova,
Filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor, M.Äuezov atyndaǧy Ädebiet jäne öner institutynyŋ bas ǧylymi qyzmetkerı,
Nazarbaev universitetınıŋ professory
